لەگەڵ ئین ئار تی بەرنامەی دووجار بیربکەرەوە… لەوەڵام بە تەوەرەی هەردوو هەفتەکەدا… تەوەرەی بەرنامەی ٥/٦/٢٠١٧ عەبدوڵا مەحمود دەینووسێ

لەگەڵ ئین ئار تی

بەرنامەی دووجار بیربکەرەوە… لەوەڵام بە تەوەرەی هەردوو هەفتەکەدا…

تەوەرەی بەرنامەی ٥/٦/٢٠١٧

عەبدوڵا مەحمود دەینووسێ

ئایا ڕێکەوتنی نێوان هەرێم و رۆسنەفتی روسی چی لەدۆخی ئابوری هەرێم دەگۆڕێت؟

کێشەی هەرێمی کوردستان، کێشەی نەبوونی یان کەمی پێداویستی ئابوری نییە. کیشەی کەمی و نەبوونی سەرەوت و سامان و داهات نییە. هەموو خەڵکی کوردستان و تەنانەت مناڵی چاوکراوەی قوتابخانەیەکی سەرەتایش دەزانێت، کە کوردستان نەک بەشی پێنج و شەش ملیۆن ئینسان، بەڵکو بەشی چەند قاتی دانێشوانی پێنج ملیۆنی و شەش ملیۆنی، سامانی جۆراو جۆری هەیە، لە سامانی سروشتی و وەکو نەوت و غازو قیر و چەو ولم و بەردو گەچەوە بیگرە، تا دەگاتە شوێنی شیاو بۆ كشتوکاڵ و ئاژەڵداری، و تا دەگات بەو هەموو خاڵە سنوریانەی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە هەیەتی و وەکو سەرچاوەیەک بۆ گومرگکردنی کاڵای هاوردە و نێردراو، وە خاوەنی چەندین سەرچاوەی تری داهاتی ناوخۆیی وەکو داهاتی کارگەو کۆمپانیاکان، داهاتی ئاو و کارەباو رسومات و باج و… تا دەگات بە بازرگانی و تاد. ئەوەی کە وای کردووە سەرباری ئەو هەموو سەرچاوەی داهات و سامانە، خەڵکی توشی ئەو دۆخە مەینەتە بێت و بێکاری بێداد بکات، هەژاری رۆژ بەرەو رۆژ بەرەو هەڵکشان بچێت، خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتی و تەندروستی و تەفیهیەکان و خوێندو پەروەردە بەرەو کەم بوون و کەم بوونەوە داروخان بڕۆن. ئەوەیە کە دەسەڵاتێکی دزو تاڵانچی بنەماڵەیی و حزبی و میلێشیایی، دەستیان بەسەر هەموو ئەو سامان و داهاتەدا گرتووە، کە هی دانیشتوانی خەڵکی کوردستانە. تەنانەت وەکو رژێمە چنگ بەخوێن و دیکتاتۆرەکانی دنیاش ئامادە نین لەو داهاتە زۆرو زەبەندە، بەشێکی ناچیزیشی بدەن بەخەڵکی کوردستان و بۆ هاوڵاتیان سەرفی بکەن، بەڵکو لەپاڵ ئەو تاڵانییە ئاشکرایەدا، دەستیان خستۆتە گەروی کرێکاران و کارمەندان و موچەخۆران و موچەی کرینی هێزی کاریان، پێنادەن و کردویانەیە نیوەو چارەکە موچە. دزی و تاڵانییەکەیان بەشوینیک گەیشتووە، کە موچەی کەم ئەندامان و تەنانەت ئەو قوربانیانەش نادەن کە لەبەرەکانی شەردا لەگەڵ داعش و پێشتر لەشەر لەگەڵ هێزەکانی بەعسدا، گیانیان لەدەستداوە، موچەی قوربانیانی چەکدارەکانی خۆیان، کە لەشەری ناوخۆ و دەسەڵاتیاندا، کوژران، نادەن. لەوەش واوەتر خەریکی هەرزانفرۆشکردنی چەندین خزمەتگوازی گشتین بە کەرتی تایبەت، کە هەرخۆیان یان کەسانی راسپێردراوی خۆیان، دەیانکڕنەوە.

بۆ زانینی ئەوەی ئەو هەموو داهاتە لە کوێیە،  گەرانی زۆری ناوێت، راپۆتە هەواڵەکانی میدیا جیهانی و عەرەبی و بەدواداچوونە ناوخۆییەکان، ئاماری خەیاڵی لەسەروەت و سامانی بەرپرسانی حزب و بنەماڵەکان، بڵاودەکەنەوە. ریزە خانوو شوققەکان و بەنزینخانەو زەوییە چەند دۆنمییەکان، باخچەو کەژاوەی سەیارەکان، کارگەو کۆمپانیاکان، و بەڵێندەرایەتیەکان…تاد، بەڵگەی ئاشکران و هاواردەکەن کە گەروی لوشدانی داهاتی هاوڵاتیانی کوردستانن بۆ ئێستاو چەندین دەهەی داهاتوو بۆ خۆیان و وەچەکانیان.

رێکەوتنی پەنجا ساڵە لەگەڵ تورکیا کە چەندین ساڵە واژۆ کراوە، نەک سودی بۆ هاوڵاتیانی کوردستان و بۆ کۆمەڵگە نەبووە، بەڵکو کۆمەڵگەی بەرەو داتەپین برد، چاوەروانیەکانی دانیشتوانی هێنایە خوارەوە، برسێتی و بیکاری و هەژاری زۆرتری بەدوای خۆیدا هێنا.

ڕێکەوتنی نێوان هەرێم و رۆسنەفتی روسیش، لەدریژەی هەمان سیناریۆی برسیکردن و تاڵانیدا دەچێتە پێشەوە. چاوەروانی لەوەی کە ئەم ڕیکەوتننامەیە سود بەخەڵکی کوردستان بگەیەنێت، وەهمە. ئەگەر بریار بێت بەشێکی زۆر کەمیشی لەدەستی مافیا تاڵانچیەکانی کوردایەتی دەربێت و بگات بە کۆمەڵگەو هاوڵاتیان، تەنها بە گوشار و هاتنەمەیدانی جەماوەری مەیسەر دەبێت. دەسەڵاتی تاڵانچی کوردایەتی، هەموو رێکەوتننامەکان، هەموو بەڵێندەرایەتیە گرنگەکان، هەموو پرۆژەکان، تەنانەت هەموو نوژەنکردنەوەکان، لەچوارچیوەی درێژەدان بە تاڵانیەکی ئاشکرا و سیستماتیک، بە مەبەستی جێ پێی خۆ قایمکردنی زیاتر دەکات.  درۆی شەری داعش و هاتنی ئاوارە بۆ کوردستان، وەکو پاساو بۆ دۆخی داروخانی ئابوری لەلایەن مافیاکانی کوردایەتیەوە، دەرخواری کۆمەڵگە دەدرێت. لەکاتیكدا هەردوو ئەم کەیسەش وەکو کەیسی سواڵ بۆتە هۆی سەرچاوەیەک بۆ دزی. بەناوی شەری داعشەوە کەم چەک و ئیمکانات، وەرنەگیراوە. لە ژێرناوی هاتنی ئاوارەی ناوچە شەرداگرەکان، کەم پارەو ئیمکانات نەهاتۆتە کوردستانەوە. لەکاتیکدا ئەمانە، وەکو پاساو بۆ دۆخی خراپی ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستان بەکاردەهێنرێن، هەر ئەم کەیسانەش بوونەتە چوارچێوەیەک بۆ رەسمیەتدان بە دزیەکی تر… ئەوەی دۆخی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیانی وێران کردوە،  نە هاتنی ئاوارەکانە و نەشەر لەگەڵ داعش، بەپێچەوانەوە هاتنی ئاوارەکان و شەر لەگەڵ داعشیش بۆتە نیعمەتیکی تر بۆ دەسەڵاتی تاڵانچی و مافیاکانی دەسەڵات. هەموو رێکەوتننامەیەکی نێوان هەرێم و هەر وڵات و لایەنێکی تر بۆ دەسەڵاتی کوردایەتی دەبێتە مایەی نیعەت و بۆ جەماوەری کرێکارو زەحمەتکیش دەبێتە، مەئسات. کۆتاییهینان بەو مەئساتە، دەرهێننای داهاتی کۆمەڵگەیە لەدەستی دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی. تێکۆشانە بۆ گێرانەوەی داهاتی دزراوی خەڵکی کوردستان و سەرئەنجام و توڕدانی ئەو دەسەڵاتەیە. ئەوە ئەو نەبەردەیە، کە هەموو رۆژ و کات و ساتێک بانگەوازی رابەرانی بزوتنەوەی کرێکاریی و جەماوەری و بزوتنەوە کۆمەڵایەتی و سیاسیە پێشکەوتنخوازو ئینسانییەکان دەکات، بۆ دەستپکردنی.

تەوەرەی بەرنامەی بەرواری ١٢/٦/٢٠١٧

ئایا ناکۆکییە سیاسیەکان کاریگەری لەسەر ئەنجامی ریفراندۆم دەبێت؟

دوو ئامانجی سەرەکی سازدانی ریفراندۆم لەکوردستاندا، بریتین لە سفرکردنەوە یان کەمکردنەوەی گرژی نێوان لایەنە سیاسیەکان، و خاوکردنەوەی تورەیی و نارەزایەتی جەماوەری بەدژی دەسەڵاتی دزو تاڵانچی و مافیایی دەسەڵاتدا. بێگومان گرژی و ناتەبایی قوڵی نێوان لایەنە سیاسیەکان کاریگەری بەرچاوی دەبێت لەسەر ریفراندۆم و رێژەی بەشداری و دەنگدانی هاوڵاتیان، بەڵام نابێ ئەو راستیە نادیدە بگرین، کە خودی پرسی سازدانی ریفراندۆم، وەکو پرسێکی هەستیاری سیاسی و خاوەن کاریگەر لەسەر تاکی دانێشتوانی هەرێمی کوردستان، دەتوانێت ئەو حزبە سیاسیە ناکۆکانە، لەژێر یەک چادردا کۆبکاتەوە. پارتی کە ئەندازیاری پرۆژە هێنان و گوتار جوڵاندن و تەکاندەری دۆسیەو فایلی پاکەتتیە، بەنەخشەوە دەست دەبات بۆ کەیسەکان و دۆسیەکان و ئەوەیش لەم راستایەدا بە دواوەیەتی خۆکۆکرنەوە و خۆنوێکردنەوەو قایمکردنی زۆرتری جێپیی سیاسی خۆیەتی لەهەریمی کوردستاندا، وەکو خاوەنی شەرعی هەریـم و حزبی دایکی بزوتنەوەی کوردایەتی.

حزب و لایەنە سیاسیەکانی تری ناو خانەوادەی بۆرژوازی کورد، خاوەنی هیچ پرۆژەو ئەجندایەکی رۆشنی سیاسی و هەڵگری بەکردەوەی هیچ پرۆژەیەکی چارەنووساز، نین. وە لەسەر پرسە زۆر سەرەکی و بناغەیەکانی کۆمەڵگەی کوردستان، هیچ جیاوازییەکی سەرەکیان لەگەڵ پارتی نییە. نە لەسەر جۆری سیستەمی سیاسی لە کوردستان، نە لەپەیوەند بە ئایندەی سیاسی کوردستان، نە لەبەرامبەر سیاسەتی ئەمریکا و غەرب، نە لە پەیوەند بە مافی تاک و هاوڵاتیان، نە بەرامبەر بە پرسی دین و ژن… ئەمەش وای کردووە هەوڵ و جوڵەی چکە چکی رۆژانەی ئەم هێزانەش سەرئەنجام برژێتە گۆمی لیخنی نەخشەو ئەجندای پارتی.

بۆیەپرسی ریفراندۆم دەتوانێ، ئاشتبوونەوەی ناو ماڵی کورد!” حزبەکانی ناو خانەوادەی بۆرژوازی کورد” بۆ دەورەیەک بەسەمەر بگەیەنێت. بەتایبەتیش کە رۆشنە کێشەی نیوان حزبەکان، بەتایبەت کێشەی نیوان پارتی و حزبی گۆران، لەسەر پرسی حزبی و پۆست و داهات و بەشە، نەک لەسەر پرسەکانی کۆمەڵگەی کوردستان…

ئەگەر بزوتنەوەی گۆران، لە ململانیی خۆی لەسەر قوتی هاوڵاتیان و موچە، لەسەر ئازادییە سیاسییەکان، لەسەر بەرنامەیەکی تر بۆ ئایندەی سیاسی کوردستان، لەسەر مافە فەردی و مەدەنییەکانی هاوڵاتیان…تاد، لەگەڵ پارتی ناکۆکیەکانی قوڵ بوایەتەوە، دەیتوانی پارسەنگی هێز بە قازانجی خۆی بگۆرێت، بەڵام جەنگ لەسەر پۆستی سەرۆکی پەرلەمان، پەرلەمانێک کەهیچ توانستێکی یاسایی و حقوقی نییە و کارتۆنە، بەشوینێک ناگات. لەسەر دەرکردنی چەند وەزیرێک لە حکومەتێک، کە هەموو کەسێکی هوشیار دەزانیت حکومەت، دەستکەلای حزبی خاوە میلیشیاو پارەیە و لە دنیای واقعیدا، حکومەت هیچ نییە، ململانی لەسەری بێ ئایندەیە. جەنگی ئەحزبی سیاسی دەبێ لەسەر ئەجنداو پرۆژەو نەخشەو رێگا چارەی سیاسی و کۆمەڵایەتی جیاواز بێت.

بۆیە بۆ ریفراندۆم هەموو ئامادە دەبن. کاراکردنەوەی پەرلەمان قورس نییە، بۆ راکێشانەوەی گۆران و رەواندنەوەی زویریەکەی، کەداواکانی زۆر سادەو حزبین، سادەیە.

ئامانجی دووەم کەهەوڵێکی زۆر بەنەخشەیە، خاوکردنەوەی تورەیی و نارەزایەتی جەماوەرییە لەسەرجەم دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی و سەرجەم ئەزمونی چارەکە سەدەی رابردوو. ریفراندۆم ئەو دۆسیەیە کە پارتی دەیەوێت بۆ ئەو مەبەستەش بەدەستیەوە بگرێت و هەموو حزبەکانی بۆرژوازی کوردیش بە قەومی و ئیسلامیەوە، لەسەری هاوران و پاراستنی ئەم ئەزموون و دەسەڵاتە کوردییە بۆیان هیڵی سورە. بۆیە لەراستای سەرکوتی هەر خواست و ویستێکی سیاسی جەماوەری کە دەسەڵات بکاتە نیشانە، هاودەست و هاودەنگ و هاوچارەنووسن.

ریفراندۆم بۆ ئەو ئامانجەی پارتی دەیەوێت، کە بەجیا لەم دووخاڵەی سەرەوە بە مەبەستی سات و سەودایە لەگەڵ بەغدا بۆ بەشداری سیاسی زیاتر و بەش پێبرانی داهات و بۆ سواڵی سیاسیە لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە و ئەمریکاو غەرب. بەهیچ شیوەیەک بۆ سەربەخۆیی و پێکهێنانی وڵاتێکی سەربەخۆ نییە. ئەم نیازەشیان نەشاردۆتەوە. دیارە ئەم نیازە نیازێکی چەپەڵە، بەدەستەوەگرتنی ئیرادەی هاوڵاتیانە بۆ مەسەلەیەکی تر. پێویستە ئەمە وەڵامی شۆرشگێرانەی پێ بدرێتەوە. ئەمەش ئەرکی بەرەیەکی فروانی جەماوەری پێشکەوتنخوازو چەپ و کۆمۆنیستییە، کە دەبێ بە پرۆژەی راشکاوانەی توردانی فیدرالیزمی قەومی و جیاکردنەوەی فەرمی کوردستان لە عێراقی عروبی و ئیسلامی وپیکهێنانی وڵاتێکی سەربەخۆ، لەرێگای ریفراندۆمێکی ئازادانەی ژێر چاوەدێری ناوەندە نێودەوڵەتیەکاندا بەرێوە بچێت.