حەسەن جودی: لەڕاستیدا هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە تەواو پەیوەستە بە هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی ناوەندگەرا، نەتەوەگەرا و بونیادە فاشیستییەکەی کۆماری تورکیا… دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەرێز حەسەن جودی نووسەرو ڕۆژنامەوان… سەبارەت بە پەیامی عەبدوڵا ئۆجەلان و پرۆسەی ئاشتی و ڕێکەوتنی جۆلانی و مەزڵوم عەبدی…
بەشی دووەم و کۆتایی
بۆپێشەوە: چ لە پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان و چ لە لێدوانی سەرانی تورکیادا، باسێک لە کیشەی نەتەوایەتی لە تورکیادا نییە، لەو بارەیەوە دەڵێن چی؟
حەسەن جودی: تەوەری بنچینەیی بانگەوازییەکە ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتییە، پرسی کورد و دیموکراتیزەکردنی تورکیا، بە سیستەمی کۆمار و کۆمەڵگەکانییەوە چەقی بانگەوازییەکەیە، لە تورکیا و باکووری کوردستاندا، ناتوانرێت بەبێ پرۆسەی ئاشتی باس لە چارەسەری پرسی کورد و دیموکراتیزەبوون بکرێت. بانگەوازییەکە بۆ ئەوەیە ئەو دۆخەی شەڕ و توندوتیژییەی زیاتر لە ٤٥ ساڵە لەنێوان دەوڵەت و تورکیا لەئارادایە، بگوازرێتەوە بۆ دۆخی سیاسی و یاسایی و گۆڕەپانی دیموکراتیی بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکی و ململانێیەکانی نێوان دەوڵەت و کورد، بەڵام هەردوولا لەم ناکۆکی و ململانێیەدا گەیشتوونەتە خاڵی خۆدووبارەبوونەوە، نە دەوڵەت توانی کورد و بزووتنەوە ئازادیخوازییەکەی لەناوببات، بەپێچەوانەوە ئێستا کورد و بزووتنەوەکەی لەوپەڕی هێز و توانست دایە و لەبری بژاردەیەک چەندین بژاردەی لەبەردەم دایە، نە کورد و بزووتنەوە ئازادییخوازییەکەیشی توانیان دەوڵەت بڕووخێنن، ئێستا هەردوولا لەئاستی هاوسەنگی هێزدان، تورکیا بەرەو ئەو دۆخە دەڕوات کە ئەو هاوسەنگییەش لەدەست بدات، هۆکارە ناوخۆیی و دەرەکییەکان بەخێرایی تورکیا بەرەو هەڵدێری پووکانەوە و داڕووخان بچێت، تورکیا یەکەمجارە لەمێژووی خۆیدا وەک دەوڵەت لەبەردەم هەڕەشەیەکی وجودی و بونیادی هەڵوەشانەوە و داڕووخان دابێت. کەواتە ئەوەی بە شەڕ و توندوتیژی نەکراوە ململانێ و ناکۆکییەکان یەکلایی بکرێتەوە، دەکرێ لە لەمیانەی ئاشتیی نێوان هەردوولا و لە گۆڕەپانی دیموکراتیدا بە یاسایی و سیاسەتی دیموکراتی یەکلایی بکرێتەوە، ئەوەی دەبێت یەکلاییش بکرێتەوە و چارەسەر بکرێت پرسی کورد و دیموکراتیزەبوونە، کە تەواو تێکهەڵکێشی یەکتر بوونە، نە پرسی کورد بەبێ دیموکراتیزەبوون چارەسەر دەکرێت، نە دیموکراتیزەبوونی سیستەمی کۆمارت تورکیا بەبێ چارەسەریی پرسی کورد دێتەدی.
بۆپێشەوە: لاتان وایە دەوڵەتی تورکیا بەدوای چارەسەری پرسی نەتەوایەتی خەڵکی کوردستانەوەیە یان هەر بەدوای ئەوەیە کە پەکەکە هەڵبوەشێتەوە و چەک دابنێت؟
حەسەن جودی: باسم لە چەمک و واتای “هەڵوەشانەوەی پەکەکە” کرد کە بە چ واتایەک دێت. لەڕاستیدا هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە تەواو پەیوەستە بە هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی ناوەندگەرا، نەتەوەگەرا و بونیادە فاشیستییەکەی کۆماری تورکیا. چونکە لەدایکبوون و پەرەسەندنی پەکەکە دەرهاویشتەی ئەو سیستەمە نکۆڵیکار و فاشیستەی تورکیایە. بۆ ئەوەی هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە (وەک بزووتنەوەیەکی ئازادیی و شۆڕشگێڕیی نەیار و دژە دەوڵەتگەرایی و فاشیست) و بوونی بە بزووتنەوەیەکی سیاسیی، یاسایی، ئاشکرایی، دەبێت بونیادی ئەو دەوڵەتە هەڵوەشێتەوە کە بووەتە هۆکاری لەدایکبوونی پەکەکە و دواتریش دەستکردن بە تێکۆشانی گەریلایی. چەکدانانی پەکەکەش هەر پەیوەستە بە رەخساندنی زەمینەی سیاسەتی دیموکراتی و یاسایی و دەستووریی بۆ گەلی کورد و بزووتنەوە ئازادیخوازییەکەی. هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، بەو واتایەی باسمکرد، پەیوەستە بە هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی دەوڵەتی نکۆڵیکار و فاشیستی تورکیا.
بەڵام لەدیوێکی دیکەدا، بۆ ئەوەی خێرایی بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو سیستەمە فاشیستییەی تورکیا بدرێت، پێویست دەکات پەکەکە خۆی و شێوازەکانی تێکۆشانی خۆی نوێبکاتەوە و بیانگۆڕێت. بۆیە لەم پرۆسەیەدا تورکیا هەنگاوی ئاشتیخوازانە بنێت یان نا، پەکەکە خۆی نوێدەکاتەوە و بەگوێرەی قۆناخی نوێی تێکۆشانی دیموکراتی و دۆخی نوێی جیهان و ناوچەکە خۆی دەگۆڕێت، بەتایبەتی لەڕووی ئۆرگانیزاسیۆن و رێکخستنبوون، لەچوارچێوەی پارادایمە نوێکەیدا، شێوە بەخۆی دەداتەوە، ئامانج لەم خۆنوێکردنەوە و خۆگۆڕینەش زیاتر بە بەڕێکخستنبوون و بە ئیرادەکردنی گەل و کۆمەڵگەیە بۆ بەرەوپێشەوەبردنی زیاتری تێکۆشانی ئازادیی و بەرگری رەوای خۆی. ئەمەش تورکیا ناچاری گۆڕانکاریی و وەرچەرخانی دیموکراتی دەکات. بەکورتییەکەی ئەوەی تێکۆشانی گەریلایی بەدیهێناوە و پێیگەیشتووە، لە قۆناخی نوێدا گەل تەواوی دەکات و دەیگەیەنێتە سەرکەوتن.
ڕووداوەکانی ئەم دواییەی تورکیا، لەژێر کاریگەریی بانگەوازییەکەی ڕێبەر ئۆجەلاندا بووە، کە قۆناخێکی نوێی لە تورکیا دەستپێکرد. چونکە تا ئێستا دەسەڵاتی ئاکەپە، لە پشت شەڕکردن لە دژی کورد و پەکەکە، کە پێدەڵێت “شەڕ دژ بە تیرۆر”دا زۆرترین گەندەڵی و ستەمکاریی و رێکاری نایاسایی پەیڕەو کردووە، لەئەگەری پێشەوەچوونی زیاتری کاریگەرییەکانی ئەم بانگەوازییە و پرۆسەی ئاشتی، ئیدی تورکیا ناتوانێت لەپشت ئەو شەڕکردنەوە خۆی و ستەمکاریی و گەندەڵییەکانی بشارێتەوە و چیدی ناتوانێت بەردەوامی بە بازرگانێتی شەڕ و خوێن بدات.
بۆپێشەوە: هەڵوەشاندنەوەی پەکەکەو چەک دانانی، دەتوانێت پرسی سیاسی خەڵکی کوردستان و ستەمی نەتەوایەتی وەڵام بداتەوە؟
حەسەن جودی: بەڵێ، لەو چوارچێوەیەی باسم لێیەوە کرد، زەمینەی چارەسەریی پرسی کورد و ستەمی نەتەوایەتی بڕەخسێنێت. سیستەمی کۆمار بگۆڕێت و دەستوورێکی نوێی دیموکراتی، کە تێێدا چارەسەرکردنی پرسی نەتەوەیی کورد و گەلانی دیکە و دیموکراتیزەکردنی تورکیا مسۆگەر بکات. تورکیا یان پرسی کورد چارەسەر دەکات و سیستەمەکەی کۆمار دیموکراتیزە دەکات و کۆمارێکی دیموکراتی بونیاد دەنرێت، یان ڕووبەڕووی دەستتێوەردانی دەرەکی دەبێتەوە و ئەگەرەکانی داڕووخان، لێکهەڵوەشانەوە و پارچەبوون، سەرلەنوێ دیزایینکردنەوە دەبێتەوە. لەهەردوو بار و دۆخدا، ئیدی سەردەمی نکۆڵیکردن لە پرسی کورد ناوزەدکردنی بزووتنەوە ئازادیخوازەکەی کۆتاییهات، سەردەمی ئازادیی کورد و گەیشتن بە مافەکانی دەستیپێکردووە، لەئەگەری هەر گۆڕانکارییەکدا کورد و بزووتنەوەکەی توانستی بەدەستهێنانی دەستکەوتی نەتەوەیی و دیموکراتی زۆر بەهێزە.
بۆپێشەوە: ئایندەی هەسەدە لەلایەک و پرسی کورد لە سوریای دوای ئەسەد چۆن دەبینن؟ بەتایبەتی کە تورکیا هێندەی دژی پەکەکەو کیشەی کوردە لە تورکیادا، هێندەش دژی دەسەڵاتی خۆبەڕیوەبەری رۆژئاوا و کێشەی کوردە، لە سوریادا؟ جیا لەوەش دەسەڵاتی دیمەشق، گوێڕایەڵی ئەنقەرەیە؟
حەسەن جودی: لەگەڵ رووخانی رژێمی فاشیستی ئەسەد، هەم دەرفەتی چارەسەریی پرسی کورد لە رۆژئاوا رەخساوە، هەمیش پێگەی کورد، خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتی باکوور-ڕۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاوا) و هەسەدەش زیاتر و بەهێزتر بووە، تەنانەت لەئاستی خۆهەڵاتی ناوین و جیهاندا بەهێزتر و تۆکمەتر بووە. مسۆگەر لە ئاییندەشدا زیاتر و بەهێزتر دەبێت. سوریا بەگشتی و خۆبەڕێوەبەرێتی دیموکراتی پارووێکی ئەوەندە زل و گرانە هەرگیز بە تورکیا داناقورتێنرێت و هەرس ناکرێت. ئەو هێزانەی لەپشت ڕووخانی رژێمی ئەسەدەوە بوون، کە ئەمریکا، ئینگلتەڕا و ئیسرائیل بوون، تورکیا لە هاوکێشەی سوریا بەدەردەنرێت، ئەو هێزانە وەک چۆن هێزە چەتەکانی سوریا بە سەرکردایەتی ئەحمەد ئەلشەرعیان لە ڕووخانی رژێمی سوریا بەکارهێنا، بەهەمان شێوەش پێگەی تورکیاشیان بەکارهێنا، واتا تورکیا هەر بەقەد ئەحمەد ئەلشرع و چەتەکان رۆڵیان هەبووە لە رووخانی رژێمی سوریا، لەمەودواش هەر بەقەد ئەحمەد ئەڵشرع و چەتەکانی رۆڵیان دەبێت. تورکیا رووخانی رژێمی سوریای بە سەرکەوتن بۆخۆی لەقەڵەم دا و پێی وابوو دەتوانێت شوێنی ئێران لە سوریا بگرێتەوە، بەڵام راستییەکەی سەرکەوتنێکی کاتیی بوو بۆی، تورکیاش وەک ئێران لە هاوکێشەی سیاسیی و تەنانەت ئابووری سوریاش وەدەردەنرێت. وەک چۆن لەهەموو پڕۆژە ستراتیژییەکانی ئەو هێزانە لە ناوچەکە وەدەرنراوە.
ئەو پێگەیەی کورد و خۆسەری دیموکراتی و هەسەدە هەیەتی، تورکیای تەنگەتاو کردووە، بەڵام ناتوانێت زەبری کوشندەی لێبدات. بۆیە دەخوازێت هەرچۆنێک بێت لەڕێی ئیدارەی کاتیی سوریاوە دژ بە کورد و هەسەدە ئەنجامی بدات. بەڵام ئەو ئیدارەیەی دیمەشق ناتوانێت تەواو گوێڕایەڵی تورکیا بێت، چونکە ئەمریکا، ئینگلتەڕا و ئیسرائیل سەرپەرشتی پرۆسەی بونیادنانی سوریای نوێ دەکەن، دۆسیەی سوریا لەلای خۆیانە و لەڕێی دەوڵەتانی وەک سعودیا و ئیمارات دواهەمین فۆرمیل بە سوریا دەدەن.
وا پێشبینی دەکەم کە هەسەدە دەبێتە ناوک و هەیکەلی سوپای سوریای داهاتوو، نەک بچێتە ناو سوپای میلیشیای چەتەکانەوە. رەنگبێ چەکدارانی سوپای ئازاد کە پێشتر لە تەنەف بوون، لەگەڵ چەکدارانی دوورزییەکان و ئەو بیستوپێنج هەزار شەڕڤانەی ئەگەری هەیە بۆ هەسەدە زیاد بکرێت، ببنە ناوکی سوپای نوێی سوریا و هەیکەلە نوێیەکەی، چونکە هەسەدە بەشێوەی میلیشیا رێکنەخراوە و هەیکەلەکەی هەیکەلێکی سەربازیی سوپایی وەرگرتووە. بێگومان کوردیش لە سوریای داهاتوودا پێگەیەکی زۆر بەهێزی دەبێت و دەتوانێت رۆڵ و کاریگەریی لە داڕشتنی دەستووری نوێی سوریا و بونیادنانی سیستەمی سیاسی و ئیداریی سوریادا مەزن و بەرچاو دەبێت.
بێگومان بانگەوازییەکەی ڕێبەر ئۆجەلان کاریگەرییەکی زۆری لەسەر بەهێزکردنی پێگەی کورد و هەسەدە و رێککەوتنەکەی نێوان هەسەدە و ئیدارەی کاتیی سوریا هەبوو. بۆیە دەکرێ بڵێین سەردەمێکی زێڕینی کوردان لە سوریا و خۆرهەڵاتی ناوین دەستیپێکردووە.
بۆپێشەوە: تا ئیستا دەسەڵاتی هەسەدە لە کۆمەک و پشتیوانی ئەمریکاو غەرب بەهرەمەندە، ئەو دەسەڵاتە بە کۆتایی هاتنی پشتیوانی ئەمریکا و غەرب، چارەنووسی چی بەسەر دێت؟
حەسەن جودی: بەر لەهەموو شتێک دەسەلات بەدەست هەسەدەوە نییە، بەڵکو سیستەمێکی خۆبەڕێوەبەرێتی دیموکراتی هەیە، ئەنجوومەنی سوریای دیموکراتیی هەیە، ئەنجوومەنی بەڕێوەبەرێتی هەیە، هەسەدەش وەک هێزێکی سەربازیی شەڕڤانان، سەر بەو دوو ئەنجوومەنەیە. ئەو سیستەمی خۆبەڕێوەبەرێتییە و خودی هەسەدەش بە فەرمان و رێنمایی ئەمریکا و دەوڵەتانی خۆرئاوا دانەمەزرێنراوە، بەڵکو لەئەنجامی پڕۆژەیەکی دیموکراتیی و فەلسەفەی دیموکراتی و دیموکراتیی راستەوخۆ دامەزراوە و بەرەوپێشەوە چووە و هەر بەوشێوەیەش بەردەوام دەبێت. راستە هەبوونی ئەمریکا و هێزە هاوپەیمانەکانی دژ بە داعش لە رۆژئاوا، رۆڵی لە بەهێزکردن و تۆکمەکردنی خۆبەڕێوەبردنەکەدا هەبووە و هەیە. بەڵام لەئەگەری بەجێهێشتنی ئەمریکا، هەرچەندە ئەگەرێکی دوورە، رەنگبێ هێزەکانی دیکەی هاوپەیمانان بمێننەوە، لەئەگەری رۆیشتنی هەموو هێزەکانی هاوپەیمانان بەئەمریکاشەوە، کاریگەرییەکی جددی لەسەر پێگەی رۆژئاوا، کورد و هەسەدە نابێت، چونکە ئەو خۆبەڕێوەبەرێتییە بە ئیرادە و پشتیوانی خودی کورد و گەلانی دیکەی باکوور-رۆژهەڵاتی سوریا بەدیهاتووە، وە لەئەگەری هەر هێرشێک بۆسەر ئیدارەی خۆسەری دیموکراتی باکورو ڕۆژئاوای سوریا، دۆخەکە بەرەو ئاڵۆزی تەواو دەچێت و سەرلەنوێ داعش خۆی بنیات دەنێتەوە، هەربۆیە بۆ هەموو هێزەکان ئاسایشی ناوچەکە گرنگە، هەربۆیەش ئەمریکا و هاوپەیمانان رۆڵیان لە بەهێزکردن و پاراستنیدا هەبووە و هەیە، بەڵام یەکلاییکەرەوە نییە. بەڕای من ئەوە ئەگەرێکی دوورە لەئێستادا.
بۆپێشەوە: کاریگەری ئەوەی پێی دەوترێت “پرۆسەی ئاشتی” لەسەر هەرێمی کوردستان لە باشور چی دەبێت؟
حەسەن جودی: مسۆگەر کاریگەریی زۆری لەسەر دۆخی هەرێمی کوردستان و ئێراقیش دەبێت. کاریگەرییەکان بەگشتی ئەرێنی دەبن. پێم وایە کاریگەریی تورکیا لەئاستی سەربازی و ئاسایشی کەمتر دەبێتەوە، لەئەگەری بەرەوپێشەوەچوونی پرۆسەی ئاشتی، تورکیا ناچارە هەموو بنکە سەربازیی و ئەمنییەکانی لە باشووری کوردستان بکشێنێتەوە و بگەڕێنێتەوە بۆ تورکیا. هەروەها پشتیوانییە هەمەلایەنییەکانی تورکیا لە دەسەڵاتی حزبە دەسەڵاتدارەکان کەمتر دەبێتەوە، ئەمەش زەمینەی تێکۆشانی دیموکراتیی کۆمەڵگە لە باشوور زیاتر دەڕەخسێنێت. پێم وایە لەگەڵ خۆیدا گۆڕانکاریی جددی لە باشوور لەئاستی دەسەڵات و کۆمەڵگەدا دێنێتە ئاراوە.
بۆپێشەوە: چۆن دەڕواننە ڕیکەوتنی ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی؟ ئایا ئەم ڕیکەوتنە تا چەندە شانسی بە کردەوە دەرهاتنی هەیەو دەتوانێت چارەسەری پرسی کورد لە سوریا بکات؟
حەسەن جودی: رێککەوتنەکە هەنگاوێکی جددی و گرنگ بوو، هەم بۆ مسۆگەرکردنی ماف و ئازادییەکانی کورد و گەلان و باوەڕمەندییەکان، هەمیش دەبێتە بنەما بۆ داڕشتنی دەستوور و سیستەمی نوێی سوریا. لەو باوەڕییە دام، خودی ئەحمەد ئەلشەرع و جەماعەتەکەی هیچ کاریگەرییەکی ئەوتۆیان لە داڕشتنی دەقی ئەو رێککەوتنە هەبێت، ئەوەی مرۆڤ دەتوانێت بیبینێت رێککەوتنەکە زیاتر لەنێوان هەسەدە و دەوڵەتانی وەک ئەمریکا و فەڕەنسایە، تا ئەحمەد ئەلشرع. دەقی رێککەوتنەکە و ئەقڵییەتی ئەحمەد ئەلشرع ئاسمان و رێسمانیان لەنیواندا هەیە.
بۆپێشەوە: لە ڕیکەوتنی مەزڵوم عەبدی و جۆلانیدا، هەم دان بەمافی هاوڵاتی بوون و هەم پرسی کورددا نراوە….کەچی چەند رۆژ دوای ئەوە دەستوری کاتی کە جۆلانی ئیمزای کرد، پێچەوانەی ئەم مافانەیە… بەتایبەت کە سوریا، وەکو سوریای عەرەبی پێناسە دەکات، ئەمەش بەکردەوە هاوڵاتیانی کورد زمان دەکاتە پلە دوو، لەو بارەیەوە دەڵێن چی؟
حەسەن جودی: وا مەزەندە دەکەم دەستوورەکە لە ئەنقەرە نووسرابێت و رەوانەی دیمەشق کرابێت و ئەحمەد ئەلشرعیش هەم بۆ راگرتنی دڵی تورکیا و گرووپە چەکدارەکانی دیکە، هەمیش بۆ لەدەست نەدانی پشتیوانییەکان تورکیا و گرووپە چەکدارەکان تا لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، واژۆکردنی ئەو دەستوورە لەلایەن ئەلشرعەوە تەنیا بۆ رازیکردنی تورکیا و گرووپە تیرۆریستەکان و مانەوەیەتی لەدەسەڵاتدا. لە بنچینەدا ئەو دەستوورە هەموو شتێکە تەنیا دەستوور نییە، بە ئەقڵی فیقهی ئیبن تەیمیە نووسراوە، دەستوورێکی تا دواڕادە کۆنەپەرست، سەلەفی، مەزهەبگەرا، ناوەندگەرا و دژە دیموکراتی و دژە ئازادیی، دژە ژن، دژە گەلان و باوەڕمەندییەکانە، ڕێک پێچەوانەی ڕاستینەی گەلان و باوەڕمەندییەکانی سوریایە. تەواو ناکۆک و دژ بە رێککەوتنە هەشت خاڵییەکەیە.
ئەم دەستوورە لەلایەن گەلی کورد و دوروزی و عەلەویی و عەرەبە سووننیە دیموکراتیخوازەکان و عەلمانییەکان رەتکراوەتەوە و هەرگیز ناکەوێتە بواری جێبەجێکردنەوە. لەڕاستیدا ئەقڵییەتی ئەلشرع و جەتەکان لەگەڵ ئەقڵییەتی دیموکراتی و خۆسەری دیموکراتی باکوور-رۆژهەڵات ناکۆکە، هەروەها لەگەڵ سیاسەتەکانی ئیسرائیل و ئەو دەوڵەتە رۆژئاواییانەش ناکۆکە کە ئەلشرعیان هێناوەتە سەر دەسەڵات. بۆیە ئەوەی دیارە ئەو ڕەشنووسی دەستوورە نابێتە بنەما بۆ داڕشتنی دەستووری داهاتوو و سیستەمی نوێی سوریا.