دەربارەی رۆڵی ئەدەب و هونەر لە پەیوەند بە جینۆسایدی هەڵەبجەدا بەڕێز ڕێبوار شەریف وەڵامی داوەتەوە پرسی رۆژ: هەڵەبجە وهونەر وئەدەب.
بەرێز (رێبوار شەریف) شاعیر وهونەرمەند، لەسەر پرسی هونەر وئەدەب بۆرووداوی هەڵەبجە وەڵامی داینەوە.
پرسی رۆژ: پرسی جینۆسایدی هەڵەبجە لەناو ئەدەب وهونەردا چۆن رەنگی داوەتەوە؟ئایا بەئەندازە وئاستی تاوانەکە کە توانراوە وەڵامبدرێتەوە؟
رێبوار شەریف: سەرەتا سوباستان دەکەم، وە سوپاس بۆ ماندوبوونتان و ئەرکی مرۆیتان کە وەک (بۆ پێشەوە) هەمیشە ئێوەی مرۆڤدۆست لە پێشەنگدابوون بۆ ڕوماڵی ڕاستییەکان، وبە هانا و بەدەنگەوەچوون. وە درککردنێکی بە پەلەو لەخەمی گرفتە ئاڵوزو ڕووداوەکاندان، کە دەستەو تاقمێکی مافیایی تا بیناقاقا کە دەستی ناوەتە بینی کۆمەڵگەوە.
ئەمەش جێگەی دەستخۆشی کە نووسەر و هونەرمەندەکان بتوانن کە بە ئازادی و بێسانسۆر دەنگی خۆیان بەرز بکەنەوە دژ بەم هەموو ناداد پەروەریە کە بوونیان جێگای ڕەخنەی توندە. زۆر جار ئەم نادادی و زوڵمە وادەکات کە مرۆڤ یەک تۆز شەرمی تێدا مابێت، دەبێت شەرم لە مرۆڤ بوونی خۆی بکات و بێدەنگی هەڵنەبژێرێت، بێتە دەنگ و بنوسێت دژ بەکارە نایاسایی و قۆرخکردن و دەست بۆ سەر سفرەی خەڵک و کەرامەتی تاک، کە ڕۆژانە دەیبینین و دەبیستین.
بۆ وەڵام دانەوەی پرسیارەکانتان وەک پرسی رۆژ؛ دەمەوێت هەمیشە ئەم هەڵە وشەییە ڕاستبکەمەوە لە وەڵاممدا کە بڵێم :
(هەڵەبجە) ڕووداو نییە، بەڵکە تاوانە، تاوانێکی بە ئەنقەست و گەلەکۆمەکێیەکی نێو دەوڵەتی و کۆمەڵێک بە ناو کەخەباتگێڕو نیشتمان پەروەربوون پێشڕەویان کرد بۆ تاوانێک کە هەرگیز بیر نەچێتەوە لە مێژوودا.
بەڕێزتان دەپرسن ئایا ڕەوتی هونەر لە هەڵەبجەدا لە چ حاڵێکدەیە؟
هەڵەبجە لەساڵانێکدا و لە مێژووی ئەو شارەدا، هەمیشە لانکی شۆڕش و ئەدەب بووە، نوێگەرو نوێخوازی و یەکسانی و بێ جیاوازی ڕەگەز، سەرهەڵدانی بیرخوازان و دژی نادادیو پێشێلکرنی مافی ئافرەت کارێکی قیزەون و بە دواکەوتوو لە قەڵەم دراوە، گەر کەسانێک هەبن خانمانی بچەوسێننەوە یا بۆ بەرژوەندی خۆیان بەکاریبهێنن، ئەوەی گرنگە بڵێم: کە زۆرترین خوێنەوارو هەڵکەوتوترین و زیرەکترین خانمان بوون لە زانکۆ و نمرە پلەی بەرزدا .
هونەر لەو شارەدا هەردەم لە پێشبڕکێدا بووە چ وەک شیعر، چیرۆک، و شانۆ و شانۆگەرییەکان .
چ ، شیعری نوێخوازی / حر / ئازاد، بە شانۆیی کلاسیکەکان- وە تا واقعی / برخت و تا شانۆی ئەمونگەری / التجریبی یەکیانیشەوە.
کەواتە پەرەدانی بواری ئەدەبی وەک خواردنی مێشک بووە نەک کاڵای ڕۆژ .
بەڵام، لە دوای ساڵەکانی هەشتاو هەشتەوە، دیمگرافی شارو تێکەڵاوی کۆمەڵە زۆرەملێکان بۆ ناو شارو وێرانکاری دەربەدەر کردنی هەزاران کەسی نووسەری بەتوانا، توانەوە بە سەر دەرەوەی هەڵەبجەدا. لە گەڵ ئەوەی کە تا ئێستاش گرنگی بەو شارە نادرێت نە وەک خزمەتگوزاری نە هاندانی ئەوانەی کە لەوێ ماونەتەوە ڕۆژ بە ڕۆژ ئەو شارە لە ژێر دەستی کۆمەڵێک نەفام و چەندین جۆر مەزهەبی دەرەکیدا یاری بە ئەقڵی خەڵک دەکەن، ئەمە وایکردوە کە بگاتە ئەو ئاستە کە پەیمانگای هونەری بەشی مۆزیک و شانۆ دابنرێت کە بڵێن کارێکی حەرامە .
بۆ وەڵامی دووەمتان.
ئێوە دەپرسن کە ئایا ئاستی هونەر و نووسەر و توانیویەتی لە ئاست ئەو تاوانەدا ڕەنگدانەوەی هەبێت؟
وەڵامم ئەوەیە /هەڵەبجە تاوانێکی واقیعی و بە دیکۆمێنتاریە و هەزار گرتە ڤیدۆیی بڕگە فیلمی گیراوی لە سەرە، لەبەر ئەوە بە بڕوای من هیچ سیناریونووسێک و هیچ دەر هێنەرێک ناتوانێت ئەم تاوانە وەک چیرۆک بنووسێتەوە، چونکە گرتەکانی خۆیان هەزاران چیرۆکە درامین و بەحسێکی قوڵ و سایکۆیین، وە زۆرن کە وەک بازرگانکارێک، گۆرانی دەچڕن و کۆڕو یادی ساڵ لە سەر حسابی شەهیدانی و بریندارەکان بە سمیناری درۆو دەلەسە، هەقیقەتی ئەو مێژووە هیندەی تر بە قوڕدا دەبەن، و نیازی بۆگەنیان هەر ئەوەیە کە هەڵەبجە بچوکبکەنەوە! چونکە دەستەو تاقمی جەلادەکان تێیدا بەشداربوون.
بە کورتی وکرمانجی؛ هونەر ئاستی نزمە و کەس گرنگی پێنادات!
تەنیا کۆمەڵێک دڵسۆزی ئەو شارە ،کە ئەوانیش کەمینەن و ڕۆژانە لە جەنگێکدان کە ئەو شارە هێندەی تر لە دەریای خنکاندا غەرق نەبێت.