نەوزاد مامۆستا عومەر: بە تێكچوونی ئێران سەر لەبەری عێراق هەڵدەوەشێتەوە، ئەوەندەش نا؟ هەموو ناوچەكەش ئەگڕێتەوە هەر بۆیە ئێران سەمامی ئەمانی بەرژەوەندی سەرمایەدارییە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست… دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز “نەوزادی مامۆستا عومەر” نووسەر، سەبارەت بەهەلومەرجی سیاسی عێراق و پرسی پێكهێنانی حكومەت
نەوزاد مامۆستا عومەر: بە تێكچوونی ئێران سەر لەبەری عێراق هەڵدەوەشێتەوە، ئەوەندەش نا؟ هەموو ناوچەكەش ئەگڕێتەوە هەر بۆیە ئێران سەمامی ئەمانی بەرژەوەندی سەرمایەدارییە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست…
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز “نەوزادی مامۆستا عومەر” نووسەر، سەبارەت بەهەلومەرجی سیاسی عێراق و پرسی پێكهێنانی حكومەت
بۆپێشەوە: ئەم دواییانە گرژی نێوان رەوتی سەدر و چوارچێوەی هەماهەنگی چووە ئاستێكی مەترسیدار و دەستبردن بۆ چەك و توندوتیژی، لە ئاكامدا ژمارەیەك لە خەڵك و لایەنگرانی سەدر كوژران، لاتان وایە ئەوە بەرەو شەڕی ناوخۆیی ناو ماڵی شیعی دەچێت؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: بێگومان عێراق وەك وڵاتێكی تازە دروستكراوی پاش شەڕی جیهانی یەكەم لەسەر بەرژەوەندی براوەكانی شەڕ دروستكراوە، نەك لەسەر بناغەی خواستێك كە بەرژەوەندی هاوڵاتیبوون و ئینتمابوون بۆ عێراق یەك پێناسەو یەك خاڵی هاوبەشی عێڕاقیەكان بێت. لەپاش داگیركردنی عێڕاقیش لە لایەن ئەمریكاوەش هەر بەهەڵە ئەم وڵاتە لكێنراوە بە یەكەوە، و ئێستاش لەم سیستمە جیهانگیریە شتێك نەماوە ناوی دەوڵەت بێت، تەنها مانایەك مابێتەوە بۆ دەوڵەت سنوری سەر نەخشەیە و هیچی تر . قازانجی دەیان زلهێزی دونیا و وڵاتانی ئەقلیمی لە عێراقدا لە كێبڕكێن لە ڕێگەی چەند حیزبێك كە لە خەسڵەتدا كۆمپانیان . شەڕی ناوخۆیی شیعە و شیعە زۆر مومكنە وەك چۆن شەڕی كوردو كورد لە كۆتایی نەوەتەكانی سەدەی ڕابڕدوو چەند ساڵێكی خایاند. چونكە تەجروبەی حكومڕانی شیعە لە عێراقدا تەجروبەیەكی شكست خواردوو بوو بۆ شیعە پێش ئەوانی تر . سەدریەكان ئێستا كێشەی مەرجەعیان هەیە نەك كێشەی نیشتمان، بەرەی سەدر شەڕی مەرجەعی عێڕاقی بۆ شیعەی عێراق ئەكەن. ئەوەی تا ئێستا ڕێگڕبووە ئەو شەڕە ڕوونەدات ئێڕانە، بەڵام ئێڕانێك تا چەن ئەتوانێت بەردەوامی بە مانەوەی خوی بدات بەو گشت قەیرانانەوە كە لە ئێستادا لە ئاستی تەقینەوەدایە، لە ئێستادا چاوەڕوانی دەرئەنجامی كێشەناوخۆیی و پەیوەندییە دەرەكیەكانی ئێرانین بزانین بەكوێ ئەگات. بە تێكچوونی ئێڕان سەر لەبەڕی عێراق هەڵدەوەشێتەوە، ئەوەندەش نا؟ هەموو ناوچەكەش ئەگڕێتەوە هەر بۆیە ئێران سەمامی ئەمانی بەرژەوەندی سەڕمایەداریە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
بۆپێشەوە: كاریگەری دۆخی ئاڵۆزكاوی عێراق و ململانێكانی نێوان هێزە بۆرژوازییە عێراقیەكان، لەسەر كوردستان چۆن دەبێت؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: كوردستان بەرەی پشتەوەی جەنگە بۆ هەموو ئەو هێزانە، مۆڵگەی ساغكردنەوەی گڕێبەست و قازانج و بەرژەوەندیەكانیانه، ئەگەرچی بەڕێزتان لە پرسیارەكە پێیان ئەڵێن بۆرژوازی، بەڵام من ئەو پێناسەیەم پێ هەڵەیە؛ چونكە بورژوازی دەرئەجامی پڕۆسەیەكی بەرهەمهێنانی مێژووە، ئەم هێزانە كومەڵە چەتەو ڕێگڕن دەرئەنجامی سیستمی نیوڵیبڕاڵیزمن كە سەردەمی هیچ وپووچیە، خاوەنی هیچ جۆڕە بەرهەمێنانێك نین لە هیچ بوارێكدا نە كشتوكاڵ نە لە پیشەسازی، كوردستانیش بەشێكە لەو سیستمە جیهانیە بێگومان وابەستەیە بەو دەرئەنجامەوە. كە هەمووجیهانیش ئێستا بەیەكەوە لە یەك قەیرانی گەورەی سەرمایەداریە، كوردستان نەك باشتر نیە لە عێراق، بگرە لە زۆر ڕوەوە خراپتڕیش.
بۆپێشەوە: سەرباری ململانێی دەسەڵاتی ناوخۆیی نێوان هێزو لایەنە عێراقیەكان، كەچی گوشارەكانیان بۆ سەر دەسەڵاتی هەرێم بەردەوامە! بەتایبەتی لەسەر پرسی نەوت و غاز، چۆن دەڕواننە ئەو گوشارانە؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: زۆنی نەوت و غاز هەندێك جار بە زۆنی جەنگیش دێت لە دەستەواژەی سیاسەتدا كە كوردستانیش لە چوارچێوەی ئەو زۆنەیە، لە شەڕی هەشت ساڵەی عێراق ئێران تاكو ئەمڕۆ هەموو نەهامەتیەكانی ئەم زۆنە وابەستەیە بە هەوڵەكانی ئەمڕیكا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئەم زۆنە، بە تایبەتی پاش یەك جەمسەری جیهان و نەمانی یەكیەتی سۆڤیەت، بە بۆچونی من دەسەڵاتی سیاسی هەرێم هەموو جوڵەكانی لەو بوارەدا بێگەڕاندنەوەی بۆ ئەمریكا ناكەن و نەیانكردوە ئەگەر چی هەڵەی یاسایی و تەكنیكی گەورە هەیە لە گڕێبەستەكانی هەڕێم، بەڵام تا ئێستاش بێمنەتن بە بەغدا چونكە پاڵپشتی ئەمڕیكایان هەیە. ئەو گوشارانە تەنها گوشاری سیاسین لەپێناو دەسكەوتی سیاسی زیاتر بۆ بەرەی دژە ئەمریكا، بە تایبەت ئێستا ئەمریكا لەقەیرانی سیاسی وئابووری گەورەدایە لەپاش كۆڕۆناوە نیشانەكای جوانتر دیارن، و دونیای تاك جەمسەری كۆتایی هاتووەو چین و ڕوسیاش وەك جەمسەری تازەو دژە ئەمریكا بەڕژەوەندی گەورەیان هەیە لە زۆنی نەوتدا بێگومان ئەوانیش جووڵەی خویان هەیە.
بۆپێشەوە: رۆڵی دەستێوەردانی دەرەكی (ناوچەیی و جیهانی) لە عێراقدا، چ كاریگەرییەكی لەسەر هەلومەرجی عێراق هەیە و هۆكار چییە كۆمەڵگەی عێراق بۆتە سەرزەمینی ململانێی لایەنە دەرەكیەكان؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: عێراق هەمیشە جێگەی تەماحی جیهانی و ناوچەیی بووە لەبەر دوو هۆ: یەكەمیان :- چونكە لە زۆنی نەوتە. دووەمیان :- جوگرافیای عێراق شۆێنێكی ستراتیجیەو خاڵی بەستنەوەی نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوایە. بەرژەوەندیەكانی عێراق تەنها بە پشت بەستن بە توانای زلهێزەكان توانراوە لەتەماحی هەردوو میراتگری عوسمانی و سەفەوی و یەكیەتی سۆڤیەت پاڕێزراوبێت، لە زەمانی پاشایەتی حیلفی بەغدا بۆ ئەم مەبەستە كرا. لەپاش داگیركردنی ئەمریكاش پەیماننامە لەگەڵ ئەمڕیكا كرا بۆ هەمان مەبەست، بەڵام بەرەی شیعە وەك بەرەیەكی هاوپەیمانی ئێران و دژە ئەمڕیكا و هێزی یەكەمی عێراق و هۆكاری سەرەكین بە بنبەست گەیشتن و جێبەجێ نەكردنی ئەو هاوپەیمانیە. چونكە هەردوو لایەنی كوردی و سونی سودمەندن لەو هاوپەیمانیەتیە لەگەڵ ئەمریكا.
بۆپێشەوە: ململانێی نێوان هێز و حزبە بۆرژوازییەكانی عێراق وا نیشان دەدرێت كە لەسەر چۆنیەتی شێوازی جیاوازە بۆ پێكهێنانی حكومەت، لەوانە ململانێ لە نێوان” حكومەتی هاوبەش و بەش بەشێنەو تەوافوقی” لەلایەك و ” حكومەتی زۆربە و نیشتیمانی” لەلایەكی ترەوە، لەو بارەیەوە دەڵێن چی؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: ئەم نوخبەیە نزیكەی بیست ساڵە لەحوكمدان بەتەوافق یان بەزۆڕینە، هەمان شتە، چونكە بەتاڵن لە هەموو مۆڕاڵێكی سیاسی و مڕۆڤ دۆستی، و خاوەی هیچ پڕۆژەیەكی سیاسی نین تەنها بەشێكن لە ئەجیندایەك بۆ خزمەتی سیستمی سەرمایەداری نیوڵیبڕالیزم، چونكە لە ئەسڵدا لە قامووسی ئەم نوخبەیە شتێك نیە ناوی بەرژەوەندی عێڕاق بێت. تەنها لە یەك خاڵدا بۆ ئەوان عێڕاق بوونی هەیە چۆن بیدۆشن!
بۆپێشەوە: ئاییندەی سیاسی كوردستان، لە سایەی دۆخی ئێستای عێراقدا چۆن دەبێت؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: جیهانی سەرمایەداری لەم قۆناغی جیهانگیری و نیوڵیبڕاڵیزمەدا لە ڕێگەی ئەو پێشكەوتنەی كە لە بواری دیجیتال و دونیای ڕەقەمی و سمارتدا بەدەستی هێناوە كۆنتڕوڵی زۆر شتی كردوە، بەڵام قەیرانەكانی ئابووری وسیاسی و ژینگەیی هێندە زۆرە كە چی تر جیهان لە وزەیدا نەماوە و گۆڕانكاڕیش بوەتە كارێكی حەتمی و پێویست. بێگومان كوردستان و عێڕاقیش بەشێك ئەبن لەو گۆڕانكاریانه، چونكە قەیرانەكانی ئێستای عێراقیش بەشێكن لەقەیرانی سەرمایەداری جیهانی.
بۆپێشەوە: ئاییندەیەكی باش بۆ كۆمەڵگەی عێراق لە گرەوی چی و چ جۆرە حكومەتێكدایە؟
نەوزادی مامۆستا عومەر: مێژووی مرۆڤایەتی لەسەردەمەمی ناسیونالیزم و دەوڵەتی نەتەوە بەراوود بە سەردەمی ئیمپڕاتۆرەكان هەم تەمەنی كورت ترەو هەم سەردەمێكی پڕ لەشەڕو نا سەقامگیڕیە. نموونەی زیندوویش هەردوو شەڕی جیهانی یەكەم و دووەم كە ڕەوتی ناسیونالیزم هۆكاری جەنگەكان بوون، ناسیونالیزم وەك پرسێكی سیاسی دوو سەرەیە و هاوشێوەی گیان لەبەری حەربا دەیان شێوە و سیما ڕەنگ لەگەڵ پێویستی ژینگە سیاسیەكە ئەكاتە بەر خۆیی، و ڕەوتێكی سیاسی كۆنكرێتی نییە، خەونی سیاسی دژە یەكی لە خۆ گرتووە، ناسیونالیزم لە عێڕاق لە پاش كودەتایی ١٩٥٨وە بەتایبەت لە سەردەمی بەعس تا ئاستی فاشیزمیش ڕۆشتوە، بە هەمان شێوە ناسیونالیزمی سیكیۆلاری توركی و ناسیونالیزمی ئێڕانی شیعەگەرایی دوو پڕۆسەی شكستخواردووی هەمان پڕۆسەی سیاسی ناوچەكەن. ناسیۆنالیزم نەك نەیتوانی ببێتە پڕۆسەیەكی سیاسی بۆ خۆشگوزەرانی و عەدالەتی كۆمەڵایەتی لە ڕۆژهەڵات، بە پێچەوانەوە هۆكاری ناعەدالەتی و ماڵوێرانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو، لەم نێوەندەشەدا میللەتی كورد گەورەترین قوربانی دەستی ناسیۆنالیزم بووە بە ناسیونالییزمی كوڕدیشەوە. لە ئێستادا تەنها حكوومەتێك ئەتوانێت زەمانەتی ئاسایشی ناوچەكە بێت ئەویش حكومەتی هاوڵاتی بوونە لەسەر بنەمای ئەرك و ماف، حكومەتێكی سیكولار، بتوانێت دین لە دەوڵەت جودا بكاتەوە ،سیاسەتی ئابووریەكەی دژە بازاری ئازاد ببێت، بازار كۆنتڕوڵی لە دەستی دەوڵەت بێت نەك كۆمبانیاكان. لەڕێگەی گەڕانەوەی هێز و هەیبەتی دەوڵەت بەسەر دامەزراوە ئابووری و خزمەتگوزارییەكانەوە، كە حكومەت لە تەماشاكارەوە ببێت بە بكەرێكی چالاك و كاری سنووردارکردنی ئابووری و ماڵی ئازاد بێت بە كۆنتڕۆڵكردنی سنوورەكانی بەرامبەر كاڵای هاوردە. بە گشتی كردنەوەی ئابووری خزمەتگوزاریەكان دەرهێنانی لە چنگی چینی سیاسی بۆرژوازی بۆ ئەوەی بتواندرێت لە خزمەتی هەموو هاوڵاتیەكانی بێت