بەڵێن ئیسماعیل: ئەم بەناو هەڵبژاردنەی لە بنەڕەتەوە هەوڵێك بوو بۆ دەربازكردنی چینی دەسەڵاتداری عێراق بە حوكومەتە فاشیلەكەیان لەو قەیرانە سیاسی و ئابورییە قوڵەی كە یەخەگیری بۆرژوازی عێراقی بووە دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز بەڵین ئیسماعیل چالاكوانی سیاسی سەبارەت بەهەلومەرجی سیاسی لەعێراق و پرسی پێكهێنانی حكومەت…
بەڵێن ئیسماعیل: ئەم بەناو هەڵبژاردنەی لە بنەڕەتەوە هەوڵێك بوو بۆ دەربازكردنی چینی دەسەڵاتداری عێراق بە حوكومەتە فاشیلەكەیان لەو قەیرانە سیاسی و ئابورییە قوڵەی كە یەخەگیری بۆرژوازی عێراقی بووە
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز بەڵین ئیسماعیل چالاكوانی سیاسی سەبارەت بەهەلومەرجی سیاسی لەعێراق و پرسی پێكهێنانی حكومەت…
پێشەكی بۆ بەڕێوەبەرانی بڵاوكراوەی بۆپێشەوەی ئازیز و بەڕێز دوای سڵاو خۆشەویستیم بۆتان بۆ پرسیارەكانتان لە من زۆر سوپاستان ئەكەم.
بۆپێشەوە: زیاتر لە ساڵێكە هەڵبژاردنی پێش وەختە لە ژێر گوشاری جەماوەریدا كراوە، بەمەبەستی پێكهێنانی حكومەتێك كە وەڵام بەلانی كەمی گرفتەكانی عێراق بداتەوە، كەچی تا ئێستا نەتوانراوە حكومەت پێكبهێنرێت، هۆكاری ئەوە بۆچی دەگەڕێتەوە؟
بەڵێن ئیسماعیل: بە بڕوای من ئەم بەناو هەڵبژاردنەی لە بنەڕەتەوە هەوڵێك بوو بۆ دەربازكردنی چینی دەسەڵاتداری عێراق بە حوكومەتە فاشیلەكەیان لەو قەیرانە سیاسی و ئابورییە قوڵەی كە یەخەگیری بۆرژوازی عێراقی بووە. هەوڵێك بوو بۆ پاشەكشەپێكردن بە بزووتنەوەی ناڕەزایەتی فراوانی جەماوەری ئۆکتۆبەری ساڵی ٢٠١٩ كە حكومەتی عادل عەبدولمەهدی ناچار بە هەڵوەشانەوە كرد. تەواوی ئەم هێزە مافیا گەندەڵ و جەردانەی لە عێراق و كوردستاندا كە بەهێزی میلیشیا نوێنەرایەتی دەسەڵاتی سیاسی دەكەن، وێنایەكی نمونەیی ئەوپەڕی ڕیسوایین لە شێوازدان بە چوارچێوەی حوكمرانیەكی تایبەت لە ناوچەكەدا، تا ئەو ئاستەی تەواو ناكۆكن بەو ئاڵوگۆڕانەی پێویستە پێشبینی بكرێت بۆ ناوچەكە بە ئاراستەی دابینكردنی ئەمنیەت بۆ سەرمایەگوزاری، بە مانایەك گەر پرۆژەی ئارامی سیاسی و دابینكردنی ئەمنیەت بۆ سەرمایەگوزاری پێداویستیەكی ناچاری بێت، ئەوە بەڵگەنەویستە كە تەواوی ئەو هێزانەی چەندین ساڵە لە شانۆی سیاسی عێراقدا وەك هێزی میلیشیا سەپێنراون، ئێستا كەوتونەتە بەر چارەنوسێك بۆ خۆشیان ڕۆشن نییە ئایندەی سیاسی و مافی دەسەڵاتداریەتیان تاكەی بڕدەكات و بەرەو كوێیان دەبات.
بۆپێشەوە: گرفتی سەرەكی كۆمەڵگەی عێراق پێكنەهێنانی حكومەتە؟ یان لەوە قوڵترەو ریشەی لە گرفتی قوڵتردایە؟ بەڵێن ئیسماعیل: ئەم كۆمەڵگەیە ساڵەهایە هەر وەكو تونس و میسر ولوبنان، بەدەست زوڵم و زۆرو ستەم و سەركوتێكی لە ڕادە بەدەرەوە دەناڵێنێ. پێشتر ئیستبدادی بەعس و ئەم ساڵانەی دوایش ملهوڕی ئەمریكاو دەسەڵاتی لایەنە ناسیونالیستیە كوردو عەرەب و ئیسلامیەكان، دانیشتوانی عێراق و كوردستانیان لەگەڵ تەڵخترین سینارێۆكاندا بەرەوڕوو كردووە. ساڵەهایە ناڕەزایەتی و نەفرەتێكی زۆر لەو هەلومەرجەی كۆمەڵگەی داگرتووە و جەماوەری بەرینی ستەمكێش خوازیاری ئاڵوگۆڕن. بێگومانیش لە ناوچە جیاجیاكانی عێراقیشدا، ناهاوتاییەك هەم لەڕادەی پەرەسەندنی خەباتی جەماوەری و هەم ڕادەی سەقامگیربوونی سەركوتی دەسەڵاتی میلیشیاییدا هەیە. بەڵام نە لە كوردستان و نە لە عێراق؛ ئەو دەسەڵاتە ناوچەییانە نەیتوانیوە هەموو لێكهەڵپێكراوی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی و تەنانەت فكری، نێوان دانیشتوانی ئەم ناوچانە بپچڕێنن. بۆیە لەهەموو ڕوویەكەوە لەژێركاریگەری یەكتردان و هەر ئاڵوگۆڕو دەستكەوت و پێشڕەویەك لەهەر گۆشەیەكی كۆمەڵگەدا بێت، كاریگەری لەسەر سەراسەری ئێراق دادەنێت. بۆ ئاڵوگۆڕی بنەڕەتیش لە عێراقدا دەبێ لەگەڵ ئەم دەسەڵاتە و هەموو كۆڵەكە ناوچەییەكانیدا حیساب یەكلابكرێتەوە..
بۆپێشەوە: نەك سەرجەم بۆرژوازی عێراقی ریزەكانیان لێكترازاوە، بەڵكو خانەوادەی یەك بزوتنەوەی سیاسیش لەناو خۆیاندا پارچە پارچە و شەق بوون، “خانەوادەی شیعەی سیاسی” خانەوادەی بۆژوازی سونە” خانەوادەی بۆرژوازی كورد” هۆكاری ئەم پارچە پارچە بوونە چییە؟
بەڵێن ئیسماعیل: لەدوای روخانی حكومەتی بەعسەوە لە نیسانی ساڵی ٢٠٠٣دا، لە سەردەستی ئەمریكاو بەریتانیاو هاوپەیمانەكانیان، راستەوخۆ کە دەسەڵاتدارێتی ئیئتلافی كاتی دانرا بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری عێراق. دەسەڵاتی ئیئتلافی كاتی، كە لە پێشدا گارنەرو دواتر پاش مانگێك پۆڵ بریمەر بوو بە بەرپرسی، لەباری تەنفیزی و قانون گوزاری و قەزاییەوە دەسەڵاتی موتەڵەق و هەمەلایەنەی هەبوو، هەروەها بەپیی بڕیار هێزی سەربازی ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی بوون بە یاریدەدەری هاوپشتی ئەم دەسەڵاتە. ئەم دەسەڵاتە دواتر لە بڕیاری ١٤٨٣ی ئەنجومەنی ئاسایشدا تەئید كرا. ئیدارەی ئیحتلال، كە دەسەڵاتێكی موتڵەقی هەبوو، هەرلەسەرەتایی دامەزراندنیەوە، كۆكتێلێك لە قەومپەرستان و ئیسلامی سیاسی و عەشائیرەكانی پێكەوە گردكردەوە بۆ پێكهێنانی حكمومەتێكی وابەستەی خۆی لە عێراق، ئەم هەلومەرجە زادەی واقعیەتی پرۆسەی پاشەكشەو شكستی ستراتیژو سیاسەتەكانی ئەمریكایە لە ناوچەكەدا. لەهەمان كاتدا مەسەلەیەك، كە زۆر ڕۆشن و بەرچاوە، لەلایەك تەواوی ئەو هێزە سیاسیانەی چارەنوسی عێراق و كوردستانیان خستۆتە ژێر دەسەڵاتی باڵادەستی هێزە میلیشیاكانیانەوە، و پێكهاتەیەكن لەو هێزانەی بەدوای هەردوو جەنگی كەنداودا، بەدوای كۆكردنەوەی پاشماوەی كارەساتەكانی ئەوجەنگانەوە بوون، هەر بەو ڕێگەیە لەناو چوارچێوەی ڕەوتی تاڵانی و گەندەڵی و قۆرخكردنی سەروەت و ساماندا، كۆمەڵگەیان بەڕێوەبردووەو لەقاڵبداوە. لەلایەكی ترەوە تەواو ملكەچ و پێشخزمەتی بەرژەوەندیەكانی ئەمریكا و وڵاتانی ناوچەكەبوون وەك توركیا و ئێران، كە گەورەترین ڕۆلیان بینیوە لە بێئیرادەكرن و شكۆشكاندن و گۆشەگیركردنی دەوری خەڵك لەدەسەڵاتی سیاسیدا، بە سەپاندنی دەستەوتاقمی مافیاو تاڵانچی و میلیشیای ئیسلامی و تائفی و نەتەوەپەرستی، تا ئەو خەڵكە نەتوانن دەوری بەرجەستەیان هەبێت لە دەخالەتی ڕاستەوخۆ بۆ پێكهێنانی دەسەڵاتی سیاسی و دابینكرنی دەسەڵاتی خەڵك. بۆئەوەی فراوانترین زەمینە بڕەخسێنن لە دەستپێشخەری و داهێنان لە گەندەلی و تاڵانچێتیدا. ئەمەش نمونەی ئاكامی ئەو دەخالەتەیە، كە دەوڵەتی ئەمریكا و هەر وڵاتێكی ئیمپریالیستی باڵادەستی بەسەر دانیشتوانەكەیدا لە هەر وڵاتێكدا دەیسەپێنێت.
بۆپێشەوە: موقتەدا سەدر بانگەوازی وازهێنانی كرد لە كاری سیاسی، هۆكاری ئەمە چییەو سەدر بەو بڕیارەی بەدوای چیەوەیە؟
بەڵێن ئیسماعیل: سەدر رابەرێتی ناسیونالیستی شیعی عەرەبییە. سەدر لەپەیامەكەیدا، مافی خاوەندارێتی شیعیزم وەك ئایدیۆلۆژیا و وەك مەزهەب و وەك پرۆژەی سیاسی لە ئێرانییەكان دەسەنێتەوە و لەبەرامبەریشدا عەرەب و نەجەف وەك خاوەنی ئەسڵی شیعیزم دەناسێنێت، هەڵبەت، لەناو دێڕی پەیامەكەیدا ئەوەش بەڕوونی دەبینرێت كە ئەو شایستەترین رابەر و بیریاری ئەو شیعیزمەیە. سەدرێكی فرە كەسایەتی دەبینرێت. ئەم فرە كەسایەتییەی سەدر رەنگدانەوەی خەونە ئەزەلییەكەیەیەتی، كە خۆ-وێناكردنە بە پادشای سیاسی و باوكی رۆحی شیعەكان. بۆ ئەم مەبەستەش سەدر پێویستی بە بەرەوتی سەدری كردنی كۆی پەیوەندی خۆی و كۆمەڵگای شیعی و عێڕاقییە. بەو واتایەی، كە چۆن لەناو رەوتی سەدردا، پەیوەندی هەواداران و لایەنگرانی رەوتەكەی لەگەڵ خۆیدا پەیوەندی بەیعەت و تاعە و گوێڕایەڵییەتێكی رەهایە، سەدر دەیەوێت هەمان پێوەندی بگوازێتەوە بۆ كایەی فراوانی كۆمەڵگە.
بۆپێشەوە: ئایندەی ململانێی ئێستای سەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق بەرەو كوێ دەچێت و رۆڵی جەماوەر دەبێ چی بێت؟
بەڵێن ئیسماعیل: بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بۆ ئەوەی بە ئاكام بگات و جەماوەری خۆشباوەركراو بە رەوتە سیاسیەكانیش بێدار بكاتەوە، لە گرەوی ئەوەدایە بەسەر لاوازییەكانی خۆیان زاڵ ببێت، بەدەستبردن بۆ رێكخراوبوون لە ژێر ئاسۆی سۆشیالیستیدا، ببێتە بەدیلی رەوتە بۆرژوازییەكان و جێگا ئومێدی چینی كریكار و سەرجەم جەماوەری بێبەش.