ئیدریس مستەفا: تەنها ترس گەر ئێران و تورکیا لەسەر هەرێم بۆیان دروست ببێ هاتنە سەرکاری دەسەڵاتێکی تری جیا لە یەکێتی و پارتیە.. دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز ئیدریس مستەفا شرۆڤەکاری سیاسی سەبارەت بە هەلومەرجی سیاسی کوردستان و ئاینندە سیاسیەکەی….
ئیدریس مستەفا: تەنها ترس گەر ئێران و تورکیا لەسەر هەرێم بۆیان دروست ببێ هاتنە سەرکاری دەسەڵاتێکی تری جیا لە یەکێتی و پارتیە..
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز ئیدریس مستەفا شرۆڤەکاری سیاسی سەبارەت بە هەلومەرجی سیاسی کوردستان و ئاینندە سیاسیەکەی….
بۆپێشەوە: هاوکات لەگەڵ گوشارەکانی بەغدا بۆسەر دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، هیرشی سەربازی دەوڵەتی تورکیا بۆسەر هەرێم زیاتری کردووە، هەروەها ئێران ناوە ناوە لەڕیگای موشەک هاویشتنەوە بۆ هەولێر و دەوروبەری گوشارەکانی زۆرتر بووە، هۆکاری زیادبوون و فراوانبوونی گوشارەکانی تورکیاو ئیران بۆسەر هەرێم چییە؟
ئیدریس مستەفا: هەر دەستێوەردانێکی وڵاتانی دەوربەر بۆ ناوخۆی هەرێم زۆرتر پەیوەندی بە هاوکیشە سیاسیە ناوچەییەکانی خودی ئەو وڵاتانەوە هەیە، چونکە هەرێم بە هیچ شێوەیەک مەترسی سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانی بۆسەر ئەوان نییە. سیاسەتی پاوانخوازی تورکیا هەر بە تەنها رووی لە هەرێمی کوردستان نیە، بەڵکو لە هەموو شوێنە نزیک و دوورەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەی قەوقاز و بەڵکان و تەنانەت باکوری ئەفریقیاش وەک لیبیا. زیندووکردنەوەی پەیماننامەی لۆزان بیانووە. ئەو باس لە ناوچەی کرایمیە/قرم دەکات کە روسیایە جا ناوچەی موسڵ چیە گەر بیانەوێ باسی بکەن. بوونی فراوانی سەربازی تورکیا لە هەرێم و داگیرکردنی ناوچەیەکی بەرفراوانی سوریا لە باکوری خۆرئاوای سوریا وەک ناوچەی حەلەب و عەزاز و دواتر ئەگەری کەوتنی رۆژئاڤاش لەسەر دەستی تورکیا و ناوە ناوە بوردومانی فڕۆکە جەنگیەکانی تورکیا لە زۆنی سەوز بە تایبەت ناوچەی شارباژێری سەر بە سلێمانی کە نفوزی راستەوخۆی کۆماری ئیسلامیە، نیگەرانی جدی بۆ ئێران دروست کردووە. جا بۆیە هێرشی ناوەناوەی موشەکیەکانی ئێران دوورونزیک پەیوەندی بە بوونی مۆسادی ئیسرائیلیەوە نییە لە هەرێم، وەک دەڵێن، ئەگەرنا گەورەترین بنکەی مۆساد لە ئازەربایجان هەیە ئەی بۆ ئەوێ بۆردومان ناکات. “پرۆکسی وار” جگە لەوەی چەمکێکی سیاسیە و بە مانای شەڕی بە وەکالەت دێت یەکێکە لە سیاسەتە دەرەکیە سەرەکیەکانی وڵاتە ئیمپریالیسیتی و پاوانخوازەکان. هەر وەک چۆن ئەمریکا و روسیا شوێنێک لە دەرەوەی جوگرافیای خۆیان دەکەن بە گۆڕەپانی ساغ کردنەوەی سیاسەت و کێشمەکێشەکانی خۆیان ئاوهاش تورکیا و ئێران وەک دوو وڵاتی گەورەی ناوچەکە وڵاتانی تەنیشت خۆیان دەکەن بە شوێنی ململانێکانی خۆیان و هەر یەکەشیان هیزی بە وەکالەتی خۆیان هەیە و هەر کات بیانەوێ بەکاریان دەهێنن.
بۆپێشەوە: هەلومەرجی سیاسی کوردستان تادێت بەرەو خراپی دەچێت، لە نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکانەوە تا دەگاتە بەرپرسە سیاسییەکانی بۆرژوازی کورد، ئاماژە بەزیادبوونی مەترسییەکانی سەر هەرێم دەکەن، ئێوە لەو بارەیەوە دەڵین چی و تا چەندە مەترسی سیاسی لەسەر هەرێم هەیە؟
ئیدریس مستەفا: دیارترین مەترسی کە وڵاتانی دەوروبەر لەسەر هەرێم هەیان بوو لە سەرەتای دروستبوونی قەوارەکەوە ئەوە بوو گەر ببێتە هەستەیەکی نەتەوەیی کوردی بۆ بەشەکانی تری کوردستان لە ناوچەکەدا. هەر زوو دەرکەوت ئەرک و کاری هەرێم کوشتنی ئەو هەستەیە بوو. کەواتە مەترسی تورکیا و ئێران لە کاریگەری هەرێم بە هیچ کلۆجێک بوونی نییە و بگرە هەرێم دڵنەواییەکە بۆ رەواندنەوەی مەترسیە نیشتمانی و نەتەوەییەکانی ئەو دوو وڵاتە. یاخی بوونی پارتی لە سیاسەتە ناوخۆییەکانی عێراق و گەمەکردنی لە نیوان باڵە شیعی و سووننەکاندا و مەسەلەی هەناردەکردنی نەوت و گاز کە روسیای پێ دەهری دەبێ و نزیکبوونەوەی هەریم لە تورکیا و ئێران و کاڵبوونەوەی نفوزی غەرب لە عێراق و دواتر کوردستان ئەو نیگەرانیانەن کە ئەوروپا و ئەمریکا لە زمانی بەرپرسانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دەری دەبڕن گوایە هەرێم مەترسی لەسەرە و نموونەکانیش زۆرن کە هاوڕێیەتی غەربیان لە دەستدا یاخود بوونە قوربانیەکانی سیاسەتە ئیمپریالیەکانی ئەمریکا وەک ئەفغانستانی ئەشرەف غەنیەکان و یوکراین. ئەگەرنا، هەرێم مەترسی نییە بۆ سەر هیچ یەکێک لە وڵاتانی دەوربەر و بگرە هێندەی سودی هەس بۆیان گەر خودی خۆیان بەرنامە رێژیان بۆ بکردایە لەوانەبوو سەد ساڵی تر پێی بگەیشتنایە. ئەو وازیە سیاسیەش لە ناو عێراقدا دەیکات ئەوە تەنها بۆ ئیسپات وجودی سیاسی و دەستکەوتی مادی و شەخسی و حزبیە.
بۆپێشەوە: لە نوێنەری نەتەوە یەکگرتوەکانەوە تا دەگاتە لێدوانی بەرپرسانی هەرێم، هۆکاری هەرەشەکان بۆ سەر هەرێم دەگێڕنەوە بۆ ناتەبایی نێوان پارتی و یەكیتی و حزبە کوردیەکان بەگشتی و دوو ئیدارەیی و دوو هێزی پێشمەرگە….تاد، لەبارەیەوە دەڵێن چی؟
ئیدریس مستەفا: یەکەم، ئەو خاڵە تا رادەیەک راستە بەتایبەت کە قسەکەرە نێوودەولەتیەکانی وەک نەتەوە یەکگرتووەکان لە بنەرەتدا کەسانی سەر بە دەزگا حکومی و ئاسایش و تەنانەت سیخوڕیەکانی وڵاتانی خۆیانن بە تایبەت ئەمریکا. بۆیە هەر لە خۆیانەوە قسە فڕێ نادەن. نموونەی ئەفغانستان ترسێکی گەورەی لای دەسەڵاتدارانی هەریم دروست کرد و لە سۆشیال میدیادا بوو بە بابەتێکی گرنگ کە ئایا هەرێم بە دەردی ئەفغانستان دەچێت یان نا. زۆربەی ئاماژەکان ئەوە بوو کە هەریم زیاتر نییە لە ئەفغانستان و بگرە ئاسانتریشە دەستبەرداری ببن. نابێ لە یادمان بچێت کە دەستبەردار بوونی ئەمریکا لە ئەفغانستان هەر تەنها شکستی سیاسەتی ئەمریکا نەبوو، بەڵکو شكستی ئیداری و سیاسی دەسەلاتدارانی سیاسی ئەفغانستان کە جگە لە کاربەدەستان و دەسەلاتێکی گەندەڵی تا بیناقاقای وەک هەرێم هیچی تر نەبوون کە وای لەو وڵاتە کردبوو هیچ مۆرک و ماک و رەگەزێکی مانەوەی تیدا بمێنێت. گەندەڵی بوونی ئەو دەسەلاتدارانەی ئەمریکا وغەرب پشتیوانیان لێدەکەن، یەکێکە لە خاسیەتەکانی ئەو وڵاتە، بەڵام رێژەکەی لە ئەفغانستان و هەرێم ئەوەندە بەرزە کە خودی ئەمریکاش لێی بێزارە بەو مانایەی کە خودی دەسەلاتەکەی هێندە فشەڵ کردووە کە هەر یەکەیان ببێتە دەسکەلای دەستی وڵاتێکی ناوچەکە و ئەمریکایان لە یاد نەمێنێ. قسەوباسی لێکچواندنی هەرێم بە ئەفغانستان هێندە گەرم بوو لە نیوەندی سیاسی ئێمەدا گەیشتە ئەو رادەیەی کە مەسعود بەرزانی بەیاننامەیەکی تایبەتی لەو بارەیەوە دەرکرد.
دیارە گەر لە بری ئەو دوو ئیدارەییە و دوو ناوچە سیاسیە هێزێکی یەکدەست و تەبا بوونی هەبا لە هەرێم ئەوا هەم بۆ ئەوان، رۆژئاواییەکان، و هەم بۆ کوردیش باش دەبوو. باشی بۆ رۆژئاواییەکان ئەوە بوو کە دەیانتوانی بۆ هەر کارێک رایبسپێرن، وەک قەوارەیەکی هاری نموونەکاری غەربی ترسیان لێی نەبێ، بەڵام بەهۆی ئەو دوو زۆنی و دوو دەسەڵاتدارێتیەوە نەیانتوانی ببنە جێ متمانەی ئەمریکا و ئەوروپا، بەڵکو بوونە دوو دەستکەلای تەواوی دەستی تورکیا و ئێران و کەمتر گوێ لە مستی رۆژئاواییەکان ببن لەسەر ئەرزی واقع. بەمەش ئەو پشتیوانیە سیاسیە نێودەوڵەتیە غەربیەیان لە دەست خۆیاندا وەک رووداوی ریفراندۆمەکە. بۆ کورد باش دەبوو گەر هیزێکی سیاسی لە قەوارەیەکی یەکدەستدا هەبوایە تاکو خەڵک بیتوانیایە هەر قسەیەکی هەبوایە ئاراستەی بکات. بۆ نموونە لە باشوری عێراق بەغداد تەنها شوێنە کە چ نێوەندی سیاسی و چ خەڵکەکەی بە هەموو تیرە و ئاینزاکانیەوە رووی تیدەکەن بۆ هەر شتێک بێت، بەڵام لە هەرێم شوێنیکی ئاوها نییە. هەولێر هی پارتیە و سلێمانی هی یەکێتی و هەر شوێنە حزبی دەسەلاتدار و سەرۆک و دەستڕۆیشتوویی خۆی هەیە. دووەم، سەرباری ئەوەی ئاماژەمان پێدا کە هەرێم هیچ مەترسیەکی نیە بۆ سەر ولاتانی دەوروبەر، بەڵام خودی قەوارەکە بە ناو و ناسنامە نەتەوەییەکەیەوە کە هەردەم جێگەی نیگەرانی وڵاتانی دەوروبەرە وا لە ولاتانی دراوسێ دەکات هەرێم بە هەڕەشەیەکی سروشتی ببینن لەسەر خۆیان بەهۆی بوونی پارچەکانی تری کوردستان لە جوگرافیای وڵاتەکانی خۆیاندا. تەنها ترس گەر ئێران و تورکیا لەسەر هەرێم بۆیان دروست ببێ هاتنە سەرکاری دەسەڵاتێکی تری جیا لە یەکێتی و پارتیە. هەرچەندە ئەمە ئەگەر ئەمەش زەحمەت بێ لە ئێستادا و بگرە بۆ ئایندەیەکی دووریش، بەڵام ئەستەم نیە و هەموو شتێکیش لە دنیای سیاسەتدا چاوەڕوان دەکرێ. بۆ نموونە دەبێ باوەڕ بهێنین کە دەکرێ لە هاوینی دنیای سیاسەتدا بەفر ببارێ. هەرێم هەموو ئەو رەگەزانەی تیدایە کە خودی خۆی ئاڵوگۆڕی سیاسی گەورە دروست بکات لە ناوخۆی خۆیدا ئەمە جگە لەوەی ئاڵوگۆرە جیهانی و ناوچەییەکان هەردەم ئامادەن بۆ کاریگەری دانان لەسەر دنیای سیاسی هەرێم.
بۆپێشەوە: زۆر بوونی مەترسیەکان بۆسەر هەرێم، رووی لە دەسەڵاتی حزبە بۆرژوازیەکانی کوردە، یان رووی لە خەڵکی کوردستانە؟
ئیدریس مستەفا: دەتوانم بڵێم لەسەر هەردووکیان، بەڵام زۆرتر لەسەر خەڵکی کورستانە. ئەو نەتەوانەی قەوارەیەکی نیمچە-دەوڵەتیان بۆ دروست بووە کە لە زانستی سیاسیدا پێی دەوترێ کوەیسی-ستەیت، وەک فەلەستین و هەرێمی کوردستان و بگرە هەموو ئەو دەسەڵاتانەشی لە دوای رووخانی یەکێتی سۆڤیەتەوە بە هاوکاری ئەمریکا و ئەوروپا دروست بوون یان هاتنە سەرکار چینە بۆرجوازیەکەی خاسیەتێکیان هەیە کە جیایە لە هەموو چینە بۆرژوازیەکانی تری ناوچەکە و دنیا. خاسیەتێکە خاڵیە لە هەر رێبازێکی نیشتمانی و وتارێکی نەتەوەیی و تەواو تەداروک کراوە بە دەسەڵاتە سیاسیە چەکداری و عەشیرەگەرێتیەکەوە. تەنانەت خاڵیە لە ماهیەتە چینایەتیە مێژووییەکەی خۆیشی. لە ئەفغانستانی دوای حوکمی کۆمۆنیستی نەجیب اللەوە تا دەگات بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک هەرێمی کوردستان و فەلەستین و؛ وڵاتە تازە دەرکەووەکانی ناوچەی بەڵکان جۆرە بۆرژوازیەکی بەرهەمهێناوە کە خاوەن نە خاوەن ئایدۆلۆجیایەکی قەومی و نیشتمانیە و نە دەستی گرتووە بە میتۆدێکی کاپیتاڵستیەوە کە داهاتە نیشتمانیەکان ئالوگۆڕ پێ بدات بە بەها و بەرهەمهێنانەکان کە ئابوری ولاتی لەسەر بونیاد دەنرێت؛ و تەنها خەم و کوشش کە هەیبێ کۆکردنەوەی پارەیە و بەس ئەویش لە فرۆشتنی سامانی وڵات و باج دانان و تەنانەت کۆمەکە جیهانیەکانیش. ئەم جۆرە بورجوازیە نە لە سەرمایە تێدەگات وەک بەرهەمهێنان لە پیشەسازی و تەکنۆلۆجی و توانا مرۆییەکان؛ و نە لە بەهای زێدەبایی تیدەگات کە قوڕگی سیستەمی سەرمایەداری مالیە. ئەم جۆرە بۆرجوازیە لە جیاتی ئەوەی داهاتەکان لە بەرهەمهێنانی ناوخۆدا بخاتە گەڕ دەینێرێتە دنیای دەرەوەی خۆی بۆ دانان یاخود قازانج کردن لە سیستەمی بانکی وڵاتان و کڕینی موڵک و ماڵ. محەمەد حەسەنەین هەیکەل لەسەر عێراق قسەیەکی زۆر جوان دەکات کە بێگومان هەرێمیش دەگرێتەوە بێ یەک و دوو؛ دەڵێت عێراق بانکێکە و کۆمەڵێ تاڵانچی و دزوجەردە لەسەری دانیشتوون کە فڕیان نە بەسەر سیاسەت و نە ئیدارەی وڵات و نە دەولەتەوە هەیە. لێرەوەیە من دەلێم کە ئەو بۆرجوازیە کوردەی راستەوخۆ دەسەلاتدارە یاخود راستەوخۆ لە بازنەی دەسەلاتدارێتیەکەدایە بۆیان گرنگ نیە یاخود نازانن مەترسییەکان چین و چۆن و لە کوێوە دێن و هەچ کات جێیان پێ لێژ کرا ئەوا باروبارگەیان لێکدەنێن و هەڵدێن بەرەو وڵاتانی تر.
ئەوەندەی بە مەترسیەکانی خەڵک بگەڕێتەوە ئەوەیە کە ئەو هەرێمە بەرهەمی راپەڕێن و کۆشش و مەینەتیەکانی چەندان ساڵەی خەڵکی کوردستانە بۆ رزگاربوون لە ستەمی نەتەوەیی و نەمانی گەڕانەوەیەکی تراجیدیا ئاسا دەبێ بۆ سی و یەک ساڵ پێش ئیستا. ئێمە شاهیدی ئەوەشین کە بەهۆی تورەبونێکی لە رادەبەری خەڵکەوە لەو دەسەلاتە ئیستا مەیلێک لە ناو خەڵکدا پەیدابووە کە خۆشحاڵن یاخود داوای نەمانی قەوارەی هەرێم دەکەن وەک ئەوەی ئەو قەوارەیە ماڵی یەکێتی و پارتی بێت و بەس، لە کاتێکدا ئەو حزبانە سواری سەری ئەو دەستکەوتە گەورەی خەڵک بوون. بۆیە گەر ئەو هەرێمە بەرەو فەوتان بچی ئەوا زەرەرێکی سیاسی و روحی و مەعنەری و مێژوویی نەتەوەیی و نیشتمانی گەورە لە خەڵکی کوردستان دەکەوێت و لەوانەبێ دووبارە بکەوێتەوە عەوداڵی مافە کەلتوری و فەرهەنگیەکان؛ ئەوە سیاسیەکان هەر باسی مەکە چی لێ بەسەر دێت.
بۆپێشەوە: ململانێی نێو “ماڵی شیعی” چ کاریگەرییەکی لەسەر ئایندەی سیاسی عێراق و هەرێمی کوردستان دەبێت؟
ئیدریس مستەفا: بەو دۆخەوەی لە دوای ٢٠٠٣ ەوە دروست بووە شیعە بۆتە کاراکتەری سیاسی یەکەمی عێراق و کاریگەری راستەوخۆیان لەسەر هەر رەوشێکی سیاسی دەبێ چ لە ئیستاکانێ و چ لە ئایندەدا. بوونی ئێران وەک بلۆکێکی گەورەی شیعەی جیهانی و دراوسێی یەکەمی عێراق کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی شیعە مەزهەبن ئەو کاریگەریەی زیاتر و زیاتر کردووە بە تایبەت سیاسەتەکانی ئەمریکا لە عێراق و ناوچەکە روو لە داکشانە و ئەمەش رێگەی خۆش کردووە بۆ ئێران کە راستەوخۆ دەست وەربداتە ورد و درشتی نەک هەر ناو ماڵی شیعە، بەڵکو کوردیش کە لەرووی مەزهەبەوە بە سوننە حساب دەکرێن. باڵە جیاوازیەکانی ناو ماڵی شیعە خلافێکە تەنها پەیوەستە بە خۆیانەوە و ئێران قسەی یەکەمی دەبێ لەو ماڵەدا بە موقتەدا سەدریشەوە کە هەندێ جار یاخی دەبێ لێی یاخود وەک دەڵێن مەیلی بەلای سعودیە و ئەمریکادا هەیە. ئەم هێزە ئاینزایە لە بەرامبەر کورددا بریتیە لەو هێزە عەرەبیە قەومیەی کە لەوەتەی عێراق دروست بووە لە ساڵانی بیستەکانی سەدەی رابردووەوە تاکو ئیستا حوکمی شۆڤێنیستانەی خۆی دەکات. گەر لە دەورانی رابردووی سیاسی عێراقدا سوننە بە پشتیوانی ولاتانی تری عەرەبی سەرکوتی مافە نەتەوەییەکانی کوردیان کردبێ ئەوا شیعە خراپتر لەو سەرکوتە بەردەوام دەبێت بە تایبەت لە دوو ئاستدا زۆرتر دوژمنکارانەتر بەرامبەر کورد دەردەکەون، یەکێکیان رەگەزیە و ئەوی دیان ئاینزاییە.
بۆپێشەوە: لەهەلومەرجی سیاسی کوردستاندا، چۆن دەروانە رۆڵی ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوازی بەتایبەت نەوەی نوێ؟
ئیدریس مستەفا: کاتێک دەسەڵاتێک بە مانا سیاسی و قانونی و دەزگا دەوڵەتی و پرەنسیپە دیموکراسیەکانی بوونی نەبێ قسەکردن لەسەر ئۆپۆزسیۆن بوون وەک کوتانی ئاسنی سارد وایە. لەم روانگەیەوە کە ئۆپۆزسیۆن بوون بوونی نییە و ئەوەی نمایشکرا لە بزووتنەوەی گۆڕان و وا ئیستاکەش نەوەی نوێ لە گۆڕێدایە هیچ نین جگە لە بەشێک لەو کارەساتی دەسەڵات و کۆمیدیای ئۆپۆزسیۆنەی لە هەرێم هەیە. ئەگەر ناچار بکرێین بە باسوخواس لەسەر ئۆپۆزسیۆن بوون ئەوا ئێمە نابێ ئەوە لە یاد بکەین کە یەکەمین هیزی ئۆپۆزسیۆن بە مانای ناڕازی بوون لە سیاسەتی دەسەلاتدارێتی لە کوردستاندا کۆمۆنیستەکانی دەیەی نەوەدەکان بوون. لەو دەمەدا هیچ یەکێک لەو حزبە گەورە و بچوکانە نارازی سیاسی نەبوون بەرامبەر بە قودرەتی یەکێتی و پارتی، بەڵکو ئەوەی هەبوو تەنها کۆمۆنیستەکان و بەرەی چەپ بوون کە راستەوخۆ دژ بە سیاسەتەکانی ئەو دەمانەی یەکێتی و پارتی بوون کە کەم کەس و لایەن دەیانتوانی بە ئاشکرا دەنگ هەڵبڕن. جا چەندە کاریگەری ئەو جۆرە ئۆپۆزسیۆنە هەبووبێ یاخود تا چەند کارکردی لەسەر رەوتی سیاسی هەریم دانابێ ئەوە بابەتێکی ترە، بەڵام وەک مێژوو ئەوە گومان هەڵناگرێ کە کۆمۆنیستەکان یەکەمین هیزی ئۆپۆزسیۆن بوون لە کوردستان.
مانایەکی تر لە ئۆپۆزسیۆن بوون ئەوەیە کە ئۆپۆزسیۆنی ئێستا بە لیستەوەیە نەک قەوارەیەکی سیاسی خاوەن بەرنامە و ئایدیۆلۆجیا و گوتاری سیاسی نەتەوەیی و نیشتمانی هەر بۆیە دەرکەوتنیان هەم مەهزەلەیە وکۆمیدیایە و هەم تراجیدیاش. کۆمیدیایە کە لە خودی دەسەڵاتەکە وێرانترە لە گەندەڵی و رابردووی سیاسی. تراجیدیایە کە خۆی دەکات بە نوێنەری بەش خوراوان و مەحرومانی سیاسی و خەڵکیش دەنگی پێ دەدەن. گۆڕان جگە لە بەرنامەیەکی نەوشیروان مستەفا بۆ پایەکانی حکومەت بەڕێوەبردن هیچ نەبوو جگە لە لیستێک، بەڵام لیستێک کە هەر لە چێشتی مجێور دەچوو. نەوەی نوێ نەک هەر هەمان ڤێرژنی گۆڕانە بەڵکو ڤێرژنێکی پڕ ڤایرۆسی وەهایە کە کۆمەڵگە بەرەو وێرانەیی تر دەبات و دەسەلاتەکەش بەرەو بەهیزتر. بۆیە نەوەی نوێ نەک هەر ناتوانرێ بە هێزێکی سیاسی و دووبارە بوونەوەیەکی تری بزووتنەوەی گۆڕان دابنرێ، بەڵکو شەرمێکە لە دنیای سیاسی کوردی ئێمەدا کە چینی دەسەڵاتداری سیاسی و بۆرجوازی پێشکەشی خەڵکی دەکات. مەسەلەکەش تەنها گۆڕینی دەم و چاوەکانە نەک بۆ لە جێگەدانان، بەڵکو بۆ تێکدانی بینینی چاوانی خەڵک لە دروست دیتنی دۆخە سیاسیە چینایەتیەکە.
بۆپێشەوە: لە ڕوانگەی ئیوەوە زامنی ئایندەیەکی باش بۆ خەڵکی کوردستان چییە و چۆن بەدی دێت؟
ئیدریس مستەفا: بە داخەوە ئەوە دەڵێم کە من هیچ ئایندەیەکی باش نابینم بۆ خەڵکی کوردستان چ لە ئیستا و چ لە ئایندەیەکی نزیکدا. تەنها زامن ئەوەیە کە خەڵکی خۆی چارەنوسی خۆی بە دەستی خۆی دیاری بکات ئەویش بە وجودی حزبێک و رێکخراویکی سیاسی پێشڕەو و جەماوەری مەیسەر دەبێ. لە ئێستاشدا نە حزبێک و نە رێکخراوێکی ئاوها بوونی نییە. گۆڕان و نەوەی نوێ یاخود ئەو قەوارەیەی بەرهەم سالح کە دەستبەرداری بوو ئەوانە جگە لەوەی ماهیەتی چینایەتیان دیارە کە سەر بە چینە دەسەڵاتدارە سیاسیەکەی هەرێمەکەن، قەوارەی سیاسی و رێکخراوی سیاسی نین، بەڵکو لیستی پەرلەمانیین کە بێ ماناترین بزاوتی سیاسی و جەماوەرین لە دونیای رامیاری ئێمەدا.
دیارە من هەرگیز باوەڕم بەو دیدە نائومێداکارانەیە نییە گوایە خەڵک خەسێنراوە و گەندەڵ بووە و ئەم دەسەڵاتە تەواو هەموو ماسولکەکانی کۆمەڵگەی تێکشکاندووە یاخود پشتیوانی دەکرێ لە لایەن هەر دوو وڵاتی تورکیا و ئێرانەوە، هاوشانی ئەم دیدە رەشبینگەراییە شەپۆلی نارەزایی و راپەڕین لە کوردستان لەوپەڕی ئەوجی خۆیدایە و گەر رێکخراوێکی سیاسی پێشڕەو هەبوایە ئەوا ئایندەی کوردستانی بەرەو ئاراستەیەکی تر دەبرد. دیارە من لێرەدا مەبەستم لەوە نییە هەرێمێکی سۆشیالیستی یان قەوارەیەکی کۆمۆنیستی دابمەزرێ، بەڵکو قسە لەسەر لانی کەمی هیزێکی سیاسیە کە بتوانێ ئیدارەیەکی بنەبڕی گەندەڵی بکات و هەرێمەکە بۆ خەلك و لە پێناو خەڵکدا بەرێوەببات و نمونەیەکی باشی سیاسی و ئیداری پیشکەش بکات و لەسەر ئاستی ناوخۆیی کوردستان و عێراق و ناوچەکە و جیهانیش سیاسەتێکی حەکیمانە پیادە بکات کە راگرتنی هێز و هاوسەنگی هێز و هاوکێشەکان لە هەر چوار لای خۆیەوە رابگرێ. رۆژئاڤا نمونەیەکی بەرچاو و حازر بەدەست و بندەستی لای خۆمانە گەر بمانەوێ سوودی لێ ببینین بەشێوەیەکی باشتریش.
دیارە خەڵکانێک هەن هیوایەک گرێ دەدەنەوە بەوەی گەر ئالوگۆڕێکی ناوچەیی رووبدات و ئەم دەسەڵات نەمێنێ و ئیتر بارودۆخی خەڵک و وڵات بەرەو باشی دەچێ، بەڵام ئەم دیدە نەک هەر دوورە لەهەر تێگەشتنێکی بابەتی و سیاسی، بەڵکو مەعقولیەتی زۆر کەمی تیدایە؛ چونکە، لەوێدا یەک شتی گرنگ لەبەرچاو ناگرێ. ئەویش ئەوەیە کە باز دەدات بەسەر رۆڵی رێکخراوی سیاسی لە رێبەری کردنی جەماوەر و پشت ئەستور بوون بە بزاوت و هزری پۆپۆلیستی کە چاوەڕێی دەرفەتەکان دەکات ئالوگۆڕێک دروست بکات نەک خۆی بەشێک بێت لەو ئاڵوگۆڕە.