“مەی” لە زمانی شیعری شاعیراندا نوسینی/جەمال نوری On نیسان 2, 2022 0 Share “مەی” لە زمانی شیعری شاعیراندا نوسینی/جەمال نوری بۆ لێکۆڵینەوەو شرۆڤەی ئەم دەقە شیعرەی (هێدی ) شاعیر، پێویستە ئیستێک بکەین، لەسەر دەقە شیعرەکە لەلایەک و بیرو ئایدیای شاعیر لەلایەکی تر، لەکاتێکدا ئەم شاعیرە شیعرەکانی لەسەر شێوازی کلاسیک دەنوسێ، (هێدی) شاعیر، لەفۆرمە گشتییەکەیدا دەستی بردوە بۆ (مەی)، وەک هێماو ئایکۆنێکی ڕۆحی بۆبونی شیعرەکەی. هەرچەندە بەکارهێنانی “مەی” یان “شەراب” لەشیعردا شتێکی تازە نییە، زۆرینەی شاعیرانی کلاسیک بەکاریان هێناوە بەڵام بە فۆرمێکی ترو شێوازێکی جودا لەم فۆرمەی “هێدی” شاعیر بەکاریهێناوە. هێدی شاعیر لەم دەقە شیعرەی نەهاتوە وەسفی ڕۆمانسی و عاریفانەی “مەی” مان بۆ بکات کە شاعیرانی تر وەک دەروێشێ یا ئاشقێ، عارفێک لە مەی وەهایان ڕوانیبێ کە بۆ پاکبونەوەی ڕۆحی خۆیان “مەی” ییان لە شعردا تەوزیف کردبێ، واتە (مەی) وەک دەلالەتێکی لاهوتیی بەکارهێنراوە، کە لەڕێگای ڕۆحەوە جەستەش وێنایەکی جوان بەخۆیەوە ببینێ، (هێدی) “شاعر دەڵێ:- چارەی خەمی من مەی نییە مەیخانە بڵێ چی بەو دەردەوە مەی نامگرێ مەیخانە بڵێ چی واتە شاعیر خاوەن ئازارو ژانێکە بەجورێک کەهیچ شتێک دادی نادات کە ئەو خەمە سەرمەدیانەی لەکۆڵ بکاتەوە، یا لەسەری سوک بکات وچی تر ئازاری پێوە نەکێشێ، شاعیر ئازارەکەی خۆی باش دەناسێ، دەزانێ ئەم ئازارە لەکوێیەوە سەرچاوەی گرتوە، بۆیە پێیوانییە “مەی” بتوانێ لەزامەکەی کەم بکاتەوە یا نەیهێڵێ، بەپێچەوانەوە دەردی شاعیر هێندە گرانە، خەتای مەیخانە نییە، کە کەشێکی گونجاوی نەخوڵقاندوە. واتە دەردو ژانەکەی هێندە گرانە مەی هەر کارلێک ناکاو ناتوانێ هۆشی شاعیر مەست بکات تابۆساتێکیش لەبیربچێت. واتە هێدی شاعیر لای مەی چارەی خەمەکەی ناکات، وەک لای شاعیرانی تر بەپێچەوانەوە هانا بۆ مەی دەبەن وەک لێرەدا “ئەحمەد موختار بەگی جاف” دەڵێ:- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ساقی! گوزەرا شەو؛ به فیداتم! وەره دێره دڵ تەنـگه، درەنـگه؛ وەره سـا بـادە بگێڕە ئەحمەد موختار بەگی جاف بەپێچەوانەی هێدی شاعیرەوە هانا دەبات بۆمەی تاخەمەکانی کەکینگڵی پێوەدەدات لەسەری بڕوات و نەمێنێ، بۆیە دەڵێ وەرە بەفیداتم ساقی بادە بگێڕە نەبادا خەمەکانم ماندووم بکات و ڕەوتی ژیانم بگۆڕێ وەرەو نەجاتم بە لەو دەردو خەمە. بەڵام لەلای (وەفایی) شاعیر هەر زۆر جودایە واتە ئەوەی پێی دەوترێ شەراب و مەی لای وەفایی هیچ کاری لێنەکردوە، بەڵکو ئەوەی کار لەوەفایی شاعیر دەکات ئەو عارەقەی ڕووی مەئشوقەکەیەتی، کە بەنیگایەکی ئەو وەفایی پێی وایە هێندە کاریلێکردوە، دڵ و دینی لێ بردوە، بۆیە لە نیوە دێڕەکەی تری بەیتە شیعرەکەیدا نەخوماری شەرابی دەستی ساقیم، نە مەستی عەتری گوڵاوم، لای (وەفایی) ئەو شەرابە ڕۆحیەی لەڕێگای مەئشوقەکەیەوە چێژی پێدەبەخشێ و ووزەو توانای دەداتێ، گەلێک لەمەی شەراب کاریگەرە، کە ڕۆحی هەردەم تینویەتی بۆی. ـــــــــــــــــــــ بە نیگای تۆ و عەرەقی رووت، دڵ و دینم چوو نازانم نە خوماری شەرابی ساقیم، نە مەستی عەتری گوڵاوم لەلای ( هێمن) شاعیریش بەجورێکی تر دەیبیێنێ وتەوزیفیکردوە لەشیعردا، بەجورێک ئەو دەردو خەمەی بەرۆکی بە هێمن گرتوە، هیچ کەسێکی تر دووچاری ئەو دەردەی هێمن نەکردوە، واتە ئازارو ژانی هێمن، کە کینگڵ دەدات، و خەم لە بێ کەسی و کڵۆڵی میللەتەکەی دەکات، بیر لە چارەنوسی کوردستانە داگیرکراوەکەی دەکاتەوە و ڕوودەکاتە ساقی و پێی دەڵێ، وا وەرگەڕێ و ڕوو لەلای من بکە. کێوە دەچی برالە بۆ هەیە بەچەشنی من خەم سەری بخوا، ڕوو دەکاتە ( هێمن ) و دەڵێ موشتەری وەک من کەمن لەمەیخانە هەر تایبەتە بەدەردەکەی خۆم، وەک لێرەدا هێمن دەڵێ:- ــــــــــــــــــــ ساقیا، وا وەرگەڕێ، وا وەرگەڕێ ڕوو لە لای من کە، مەچۆ بۆ سەرپەڕێ لەلای مەولەوی شاعیر چەمکی “مەی”و ساقی بوعدێکی تەسەوفیانەی لەخۆگرتوە، بەپێچەوانەی هەریەک لەو شاعیرانەی سەرەوە کەناویان هێنراوە، مەولەوی لە گۆشەیەکی خوداپەرستی و غەرق بوون لە نوری ئشراقی ئەودا داوا دەکات کە زۆر کەنەفت وماندوو و بێ هێز ماوە و توانای نییە ڕێ بکات لە ڕێگای ئەو ئەشقە سۆفیانەیەی بەردەوام بێ بۆیە داوا دەکات لەنوری بادەی بەشی بدات و داوای لێدەکات دەڵێ ساقی بمگەیە. وا خەریکە ڕۆحم دەربچێ و وەرەو لەو بادەخۆش نودیەم پێ ببەخشە تا وەکو جوانتر بیربکەمەوە لە دەردو ناڵەو ژانێکی تر، واتە مەولەوی دەیەوێ ساقی جامەکەی بۆ لێوان لێو بکات تا بەشی ئەو دنیا عێیرفانیەی بکات وەک لێرەدا (مەولەوی) دەفەرموێ:- ، ———– هەناسەیەکم هەر بەزۆر ماوە بمگەیە ساقی کارم تەواوە زیندوم کەرەوە بە جامێکی پڕ بەڵکو بمێنێ بۆ غەمێکی تر دواجار خیامی شاعیر و خاوەن ئەندێشەی قوڵی مرۆڤ و بوون، لەفۆرمێکی ترو بەشێوەیەکی مەعریفی ئاماژە بۆ “مەی” و ساقی دەکات، لەلای خیام، مەی ئەو بو عدە فکرو فەلسەفیە لەخۆدەگرێ کە لەم ڕێگایەوە لە دنیای بوون و کەینونەی مرۆڤ و بوونیەویەت دەڕوانێ، کاتێک لەم چوارینەیەدا ئاماژە بۆ ئەوە دەکات کە ڕوودەکاتە ساقی و پێی دەڵێ هەڵسەو بۆم بێنە گۆزەیەک شەراب تاوەکو بینۆشم. لە پاشەڕۆژدا کە نەمام ئەو ئێسک و پروسک و ئێسکە پەیکەرەی من کە یەک پارچە دەبێتەوە بە گڵ، هەر ئەو گڵە دەکرێتەوە بە گۆزە، واتە خیام بەشێوەیەکی ئۆرگانی و فیزیکیانە لە وجود دەڕوانێ کە وجود و سروشت لای ئەو داوانەیەکی لێک دانەبڕاون و بەردەوام لەو پەیوەندیە ئۆرگانیەدا دەمێننەوە. وەک لێرەدا (خەیام) دەڵێ:- هەڵسە سا ساقی، تازە گوڵی من لابەرە غەم و دەردی دڵی من گۆزەیەک شەراب بێنە بینۆشم ئەکرێ بە گۆزە ڕۆژێ گڵی من سەرئەنجام، شاعیران لەژێر کاریگەرێتی بوون و سروشت دا دەتوانن گوزارشت لە حاڵەتە ڕۆحی و دەرونیەکانی خۆیان بکەن و بەشێوەیەک کە ڕەنگدانەوەی باکگراوندی ڕۆشنبیری و دنیابینی خۆیانە، تەوزیفی دەکەن لەدەقدا. بۆنوسینی ئەم لێکۆلینەوەیە/ سوودم لەدیوانە شیعریەکانی ئەو شاعیرانە وەرگرتوە کە بەنمونە هێنراونەتەوە. 0 Share FacebookTwitterGoogle+ReddItWhatsAppPinterestEmail
