مەبەست لە “حکومەتی زوربە و لاشرقیەو لاغربیە” چییە؟ نووسینی: عەبدوڵا مەحمود
مەبەست لە “حکومەتی زوربە و لاشرقیەو لاغربیە” چییە؟
نووسینی: عەبدوڵا مەحمود
هێزو لایەنە بۆرژوازییەکانی عیڕاق، سەرقاڵی ئامادەکارین بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ عێراق. حکومەتێک کە وەڵام بە خواست و ویستی بۆژوازی لە عێراقی ئێستادا بداتەوە و نوێنەری بەشی هەرە زۆری بۆرژوازی عێراقی بێت. بەڵام پێکهێنانی حکومەتێک کە نوێنەری بۆرژوازی عێراق و باڵەکانی بکات، بەبێ وەڵامدانەوە بە لایەنی کەمی خواست و داوکارییەکانی جەماوەری عیراق، بەشوێنێک ناگات.
ئەگەر لە خولەکانی پێشووی هەڵبژاردنەکان و پێکهێنانی حکومەتدا، هێزە بۆرژوازییەکانی عێراق، بە پلەی یەکەم دەرگیری ناو خانەوادەی بۆرژوازی و ناتەبایی ریزەکانیان بوون، ئەوا لەهەلومەرجی ئێستادا، بلۆکێکی تری سیاسی لە گۆرەپانی سیاسی عیراق و لەناو پرۆسەی سیاسیدا ئامادەیی هەیە. ئەم بلۆکە سیاسییە، بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەرییە، بزوتنەوەیەک کە حکومەتی پێشووی ناچار بە هەڵوەشاندنەوەو سەرجەم بۆرژوازی عێراقییشی ناچار بە هەڵبژاردنی پیش وەختە کرد. لە هەڵبژاردنەکانیشدا، ئامادەیی سیاسی و چوونە سەری ئاستی هوشیاری سیاسی خۆی بە بایکۆتی هەڵبژاردنەکان نیشاندایەوەو ئەوەی خستە ڕوو کە بەشێکە لە پرۆسیسی سیاسی عێراق و رێگای گەڕانەوە بۆ دواوەی لێ داخراوە.
لەهەلومەرجێکی ئاوادا، کە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بۆتە بەشێک لە پرۆسیسی سیاسی عێراق، کاری پێکهێنانی حکومەتی بۆ بۆرژوازی سەخت کردووە. ململانییەک کە ئێستا لەنێو ریزەکانی بۆرژوازی عێراقیدا هەیە، ریشەی سەرەکی لەو واقعیەتە تازەیەدایە.
رەوتی سەدر دەیەوێت لە رێگای هێنانەگۆڕ یان بەدەستەوەگرتنی پێکهێنانی حکومەتی زوربە، پەیامێک بدات کە گوایە ڕیگا لە بەردەم بەشبەشێنەی تایفی و قەومی مەزهەبی دەگرێت و عێراق دیموکراتیزە دەکات. حکومەتی زوربە کە گوایە ئەوانەی زۆرترینی دەنگەکانیان بەدەست هێناوە حکومەت دروست دەکەن، ئەوە لە کاتێکدایە دەنگ هینانی زوربە لە دەنگ و بەشداری کەمایەتیەکی ئابڕوبەرانە، پوچی سەرجەم پرۆسیسی بەناو دیموکراسی لە عێراقدا خستەوە ڕوو. دیموکراسی راستەقینە ئەوە بوو کە چینی کرێکار و جەماوەری بێبەشی عێراق و کوردستان بە زۆرینەی ڕەها، بێ ئەوەی ماشێنی تەبلیغاتی و پروپاگەندیی میدیایی و داهات و پشتیوانی وڵاتانی ناوچەکەیان، لەبەردەست بێت گاڵتەجاری هەڵبژاردن و هاوکات هێزو بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی رەتکردەوە.
رەوتی سەدر دەیەوێت، بە دروشمی” لاشرقیەو لا غربیە” عەبای ئیرادەی سەربەخۆیی بەسەر وابەستەبوونی بە ئێران و چاوبڕکێی لەگەڵ دنیای غەرب و ئەمریکا، بدات و جەماوەری عێراق مەستی ئەوە بکات کە شکۆ بۆ عێراق و سەروەریەکەی دەگێرێتەوە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە تەنانەت پۆستێک بەبێ دەستێوردانی دەرەکی دانانرێت و بەشی هەرکام لە بزوتنەوە سیاسی و کۆمەلایەتییە بۆرژوازییەکان، بە قەومی و دینی و تایفییەوە، بەبێ سازان و ڕیکەوتنی لایەنەکان و ئۆکەی وڵاتانی ناوچەکە، ناچێتە پێشەوە.
دیارە رەوتی سەدر بە هێنانە گۆڕی باسی “حکومەتی زوربە” و “لاشرقیەو لا غربیە” بەدوای ئەوەوەیە کە ئابڕو بۆ خانەوادەی شیعەی سیاسی بگێرێتەوە، کە لە ١٦ ساڵی رابردوودا کۆی دەسەڵاتە گرنگەکانی عێراقی لەدەستدا بووە و ناشیرینترین ئەلگۆی حکومەتداری لە دنیای هاوچەرخدا، نیشانداوە. دەیەوێت ئەوە بخاتە ڕوو کە عێراقی ژێر هەیمەنەی سەدر و حکومەتەی عێراقێکی تازەیەو دابراو لە دەسەلاتی شکستخواردووی ئەزموونکراوە. بەڵام لەهەموو ئەوانە گرنگتر هیزە بۆرژوازییە سەرەکیەکانی عێراق بەگشتی و رەوتی سەدر بەتایبەتی دەیەوێت ئەوەی لەڕیگای هەڵوەشاندنەوەی حکومەت و هەڵبژاردنی پیش وەختەوە، نەیان توانی پاشەکشە بە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بکەن، دەیانەوێت لە رێگای بانگەشەی “حکومەتی زوربەی نیشتیمانی” “لا شرقیەو لا غربیە” وە، وە بە بەشداری پێکردن و بەخشینی جێگاو رێگای باشتر بە ناسیونالیزمی سونە!!، هەوڵەکانی بۆ پاشەپێکردن بە نارەزایەتی جەماوەری درێژە پێبدەن و ڕێگە لەوە بگرن ئەو هێزە ئاشکرا و شاراوە مەزنەی تورەیی جەماوەری، دوبارە بێتەوە مەیدان.
حکومەتی داهاتووی عیراق، دوای هێنان و بردن و ململانییەکی درێژ و ئاڵۆز و بەریەکەوتنی هیزەکان و دەیان پیلان کە لەدژی یەکتری دەیگێرن، ئەگەر دروست بکرێت و چەندین هێزو لایەنی دەرەکیش ببنە دارعاسای راگرتنی بەڵام ناتوانێت لەسەر پێیەکانی خۆی بوەستێت، ئەگەر وەڵام بە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری و خواستەکانی نەداتەوە.
خواستی ئەم بزوتنەوەیەش بریتییە لە هەلی کار یان بیمەی بیکاری، خزمەتگوزارییەکان بەتایبەتی ئاو و کارەبا، سزادانی ئەوانەی لەسەرکوتی خۆپیشاندەراندا توندوتیژیان نواند و بەسەدان کەسیان کوشت و بە هەزارانیان بریندار کرد و بە سەدانیان رفاندو بەدەیانیان تیرۆر کرد، وە داوای لیپرسینەوە لە گەندەڵکاران و تاڵانچیان دەکەن، بەدژی بە دەستێوەردانی دەرەکیین و دەیانەوێت ئەو دەستانە دوربخرێنەوە. ئەم خواستانە لە توانای هێزەکانی بۆرژوازی عێراقی بەدەرن. بۆرژوازی عێراقی بەشێوەی گشتی و هیزە دەسترۆشتوەکان بەتایبەتی نەک توانایی ئەو ئەرکانەیان نییە کە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری خستویەتیە ڕوو، بەڵکو خۆیان بەکردەوە بەشێکی دانەبراو لەو تاوان و تاوانکاریانەو هۆکاری خرۆشانی جەماوەری لە عێراقدا بوون.
بۆیە پێکهێنانی حکومەت لە عێراقدا، کۆسپەکانی بەردەمی ناتەبایی ناو “ماڵی شیعی” نییە، بەڵکو نەتوانینی وەڵامدانەوەیە بەخواستە رەواکانی جەماوەری بێبەشی عێراق. بۆرژوازی لە عێراقدا بۆ پێکهێنانی حکومەت دەتوانێت بەسەر گرفتە ناوخۆیەکانیدا زاڵ بێت و حکومەت پێکبهێنێت، بەڵام ناتوانێت درێژە بە تەمەنی خۆی بدات و بەسەر خواستە جەماوەریەکاندا، باز بدات.
لەو نێوەدا جێگاو ڕێگای بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد، روو لە داکشانی زۆرتر دەکات، گوشارەکانی بۆرژواز ئیسلامی و ناسیونالیستی عەرەبی، بۆسەری زۆرتر دەبێت، بەتایبەتیش کە هیزەکانی ئەمریکا لە عێراق پاشەکشەیان پێکراوە. بیگومان لەو نێوەدا بۆرژوازی کورد زۆرتر تەسلیمی خواست و داوکارییەکانی بەغدا دەبێت و لەهەلومەرجی ئیستادا ناچارە، ئومێدی سەرەکی خۆی بە بەغداوە گرێبدات. ئەوەی بۆرژوازی کورد لە حکومەتی داهاتووی عێراق دەیەوێت، لانی کەمی بودجەیەکە کە موچەی فەرمانبەرانی پێ بدات و خۆی لە نارەزایەتی فراوانی جەماوەری، بپارێزێت. بەڵام کیشەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد لەگەڵ چینی کریکار و جەماوەری بێبەشی کوردستان، لەوە تێپەڕیووە تەنها پرسی موچە بێت. جەماوەری بێبەشی کوردستان بە ئەزموون و بە نرخی قوربانیدانی زۆر بەو راستیە گەیشتوون، کە زامن بوونی سەرەتایی ترین خواست و بەدی هێنانی مافی زۆر سادەو بە فەرمی ناسینی کەمترین ئازادیی، گرێی خواردووە بە پاشەکشەپیکردن و راماڵینی ئەو دەسەلاتەی ڕیگایەکی ئاشتیانەی بۆ مانەوە لەگەڵ جەماوەری کوردستان نە‌هێشتۆتەوە.
ئەم بزوتنەوەیەی کە خواستی راماڵینی دەسەلاتی بزوتنەوەی کوردایەتی بەدەستەوە گرتووە، بەشێکێ دانەبڕاوە لەو بزوتنەوە جەماوەرییە نارازییەی لەسەراسەی عێراقدا بە دژی دەسەڵاتی تاڵانچی بۆرژوازی لە ئارادایە… جەماوەری بێببەشی عێراق و کوردستان بێ ئەوەی ڕیکەوتنێکی نووسراویان واژۆ کردبێت بەیەک نەفەس و بەیەک هەڵوێست، بە بەشداری نەکردن لە هەڵبژاردنەکان، هاوچارەنووسیان بۆ یەکتری دوبارە کردەوە. ئەم بزوتنەوە نارەزایەتییە لە عێراق و کوردستان هێز لەیەکتری وەردەگرن و توانایی و ئەزموون بە یەکتری دەبەخشن، ئاینندەی سیاسی عێراق و کوردستان، بە پلەی یەکەم گرێی خواردووە بەم بزوتنەوەیەو پێشرەویەکەی… ئەم بزوتنەوەیە چ لە عێراق و چ لە کوردستاندا بە هەر ئەندازە لە ژیر پەرچەم و ئاسۆی شۆرشگێڕانەی سۆشیالیستیدا رێکخراو و یەکگرتوو بێت، بە هەمان ئەندازە دەتوانێت رەوتی نەخشاندنی ئاییندەیەکی تر، بخاتە بەردەم سەرجەم کۆمەڵگەی عێراق و بزوتنەوە کۆمەڵایەتیە بۆرژوازییەکان بخاتە کەنار و لەدەسەڵات دوریان بخاتەوە.
سەرەتای فێبریوەری ٢٠٢٢