توندوتیژی زارەكی دژ بە ئافرەتان… نوسینی: ئاریا یاسین
توندوتیژی زارەكی دژ بە ئافرەتان…
نوسینی: ئاریا یاسین
چەندجار هەستی ناخۆشت لادروست بووە لەكاتێكدا بەلای كەسانكێكدا تێپەڕیویت كە پەیڤ و دەربڕینی نەشیاو و ناشرینیان بەكارهێناوە؟ چەندجار لە بازاڕ و جێگا گشتییەكاندا نیگات چۆتە سەر كەسانێك كە توانجیان لە ئافرەت داوە؟ چ هەستێكت هەبووە، كە بەلای دوو نێرینەدا تێپەڕیویت و بەشەڕ هاتوون و جنێویان بە دایك و خوشكی یەكتری داوە؟ چەندجار لەناخی خۆتەوە هاوارتكردووە ئەم بێڕێزییە كەی بە كۆتا دەگات؟
تاچەند ئەم وشانە ئازاری دەروونمان دەدەن و بڕوابەخۆبوونمان لاواز دەكەن، سنووری هێمنی و ئارامی ناخمان دەبەزێنن؟ هەموو ئەوانە بەكارهێنانی توندوتیژییە دژ بە ئافرەتان كە پێیدەوترێت توندوتیژی زارەكی.
توندوتیژیی زارەكی دژ بە ئافرەتان، جۆرێكە لە جۆرەكانی توندوتیژیی دەروونی، كەرووبەڕووی خانمان لە تەمەنە جیاجیاكاندا دەبێتەوە و وەك پرۆسەیەك بەشێوەی دیار و نادیار و بەچەندین جۆر لەناو كۆمەڵگەدا ڕۆژانە پیادە دەكرێت. بەهۆیەوە زیان بە هۆش و بیرو دەروونی ئافرەت دەگەیەنێت، توندوتیژی زارەكی كه بەزمانی عەرەبی پێی دەگوترێت (عنف اللفضی) و بەزمانی ئینگلیزیش پێی دەگوترێت Verbal violence))، پێكهاتووە لە هەندێك كارلێكی زمانەوانی، كە ئازاری هەستەكانی مرۆڤ دەدات. دەروونناسان و كۆمەڵناسان توندوتیژیی زارەكی وا دەناسێنن، كە بەكارهێنانی كۆمەڵێك دەستەواژەیە دوور لە ئاكار و ڕەوشتی بەرز ئاراستەی مرۆڤ دەكرێت، و لێرەشدا بەتایبەت باسی ئەو جۆرە توندوتیژییە دەكەین كە ئاراستەی ئافرەتان دەكرێن، ئەویش بەرەنجامی نزمیی ئاستی ڕۆشنبیری و باڵادەستی عەقڵییەتی پیاوسالاری و ڕەواییدان بەوەی كە پیاو پێشەنگە و بیروڕای زاڵه و دواجار بیروڕا و تواناكانی ئافرەتان بەهەند وەرناگرن، دیارە ئەم دۆخە و وردەكارییەكانی لە تاكێكەوە بۆ تاكێكی دی و لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی دی جیاوازە و ڕێژەكەشی دەگۆڕێت.
توندوتیژیی زارەكی بە بەربڵاوترین جۆری توندوتیژی هەژمار دەكرێت، ڕەنگە لێكەوتە نێگەتیڤەكانیشی زیاتر بێت و ڕەنگە زۆر كەسیش لای وابێت پەنابردن بۆ توندوتیژیی زارەكی بە بەراورد بە توندوتیژیی جەستەیی تاڕادەیەك ئاسایی بێت. لە كاتێكدا، جێگای برینەكانی تووندوتیژیی جەستەیی ساڕێژ دەبێت، بەڵام جێگای وشە ئازاردەر و پڕ ژانەكان لە ناخ و دەروونی مرۆڤەكاندا دەمێننەوه و دەبنەهۆی دروستبوونی خەمۆكیی و دڵەڕاوكێ و زۆربیركردنەوه و تێكدانی ناو و ناوبانگ و كەسایەتی.
ڕۆژانە زۆرینەی ئافرەتەكانمان ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، بێ ئەوەی هەستیان پێبكرێت و لە ئازارەكانیان تێبگەن، بۆنموونە ناوهێنانی كچی گەورە بە قەیره و چواندنی ئافرەت بە كەرەستەكانی ناو ماڵ یان بە منداڵ، نموونەش كه لەپەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا بە نێرینەیەك دەگوترێت لەكوێی، دەڵێت لەگەڵ ماڵەوە یان لەگەڵ منداڵەكانمم. دیارە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نزمیی ئاستی ڕۆشنبیری ئەو نێرینەیە جا ئەو نێرینەیە كەسێكی نەخوێندەواری ئاسایی بێت، یاخود خاوەنی بەرزترین بڕوانامەش بێت. لەلایەكی ترەوە باسكردنی هاوسەرگیریی دووهەم لەلایەن نێرینەكان و لەناو خۆیاندا ئەگەرچی وەكو سوعبەت و گاڵتەوگەپیش بێت، دەكرێت بپرسین، بۆ دەبێت بۆ خۆشكردن و گەرمكردنی كەشوهەوای گفتوگۆ باس لە هاوسەرگیریی دووهەم بكرێت؟! لەكاتێكدا ڕەنگە ئەو نێرینەیە هەرگیز بەنیازی هاوسەرگیریی دووهەمیش نەبێت، ئەمەش جۆرێكە لە ڕوشاندن و ئازاردانی ناخ و دەروونی ئافرەتان و هەڕەشەیە بۆسەر ژیان و شڵەژانی ئارامیی و دەچێتە چوارچێوەی توندوتیژی زارەكییەوه.
كاتێك نێرینەكان لەناو خۆیاندا بەشەڕدێن خێرا پەنا دەبەنەبەر جنێودان بە ئافرەتەكانی خێزان و كەسوكاری یەكتر. هاوكات چواندنی پیاوی كەم دەسەڵات بە ئافرەت، ئەمە جگە لەوەی كە ئافرەتان بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ لەلایەن نێرەكانی ماڵەوه ڕووبەڕووی هەڕەشه و جنێودان و تانەوتەشەر دەبنەوە.
ئافرەتەكان نەك هەر لەماڵەوە تەنانەت لەسەر شەقام و لە جێگای كار و شوێنە گشتییەكانی دیكە ڕووبەڕووی توانج و تانە و پیاهەڵدانی تەنزئامێزانە بە لەش و لاریان دەبنەوە، دەستەواژەكانی وەك (ئاخ بمرم بۆت، كوێراییم دایە بۆ ئەو لەشولارە، سنگت واو، لێوت وا …تاد). یاخود بەشێوەی هێمای نازمانی وەكو تەماشاكردن بە چاوێكی برسییەوه، یان چاوداگرتن و لێوگەستن و كۆمەڵێك هێما و ئاماژەی زمانی جەستە، كە دەربڕینی حەز و ئارەزووەكانی نێرینەن، كۆی ئەمانە، ئازادییەكانی ئافرەتان سنووردار دەكەن و لایەكی ترەوە بەكەم تەماشاكردنی تواناكانیان لە جێگای كار بە كۆمەڵێك دەربڕینی وەكو (ئەمە بۆ ئافرەت نەكراوه، ئەوە بەتۆ ناكرێت)، سەرەڕای ئەمانە وەك چۆن پێنەدانی ناز و خۆشەویستی و پەراوێزخستنی ئافرەتان جۆرێكە لە توندوتیژی دەروونی، بەهەمان شێوەیش بێبەشكردنی ئافرەتان لە دەربڕینی هەستی جوان و وتنی وشەی ئاسایی و بێهەست لەبری دەستخۆشی و پێزانینیان بەكار و خزمەتەكانیان لەلایەن هاوسەر و باوك و براكانیانەوه، بەتوندوتێژیی زارەكی هەژماردەكرێت و هۆكاری هەموو ئەمانە تەنها خۆی لە لاوازیی ئاستی ڕۆشنبیریی خێزان و كۆمەڵگە دەبینێتەوه.
بەشێكی خۆڵقاندنی ئەم تاوانە لە ئەستۆی خێزانەكاندایە، هەر لەمنداڵییەوە كۆمەڵێك بۆچوون لەناخی كچەكانیان دەڕوێنن، ئافرەتان بەشێكن لە مافەكانی پیاوان، ئیدی بەمجۆرە كچان گەورە دەبن و ڕادێن بەوەی بەرگەی جنێو و شكاندنەوه و برینداركردن بگرن، ئافرەتەكان گەورە دەبن و هێشتا كەسایەتی و تواناكانی خۆیانیان نەدۆزیوەتەوە. لەولاشەوە نێرینەكان گەورە دەبن و لەگەڵیاندا ئەو بۆچوونە گەشە، كە مافی خۆیانه و لە هێز و دەسەڵاتدا باڵان و كەی بیانەوێت توندوتیژیی زارەكی بەرانبەر بە ئافرەتان بەكاربهێنن، بەمشێوەیەش ئەو نێرینانە هەرگیز نابن بە پیاو!! و ئافرەتەكانیش مێژوو قوربانیدانیان تۆمار دەكات، لە پاڵ خێزاندا ئەركی دەزگا حكومی و پەروەردەییەكانە كە وانەی تایبەت بە بەرگریكردن لە تووندوتیژی بە گشتی و تووندوتیژیی زارەكی بەتایبەتی بخەنە پرۆگرامەكانی خوێندن و تاكەكان لە منداڵییەوە لەسەر بناغەی یەكسانیی جێندەری ڕابهێندرێن و بیرۆكەی مرۆڤبوون جێگەی جیاوازیی جێندەری بگرێتەوە، دیارە ئەمەش دەبێت ببێتە كارنامەی پارتە سیاسییەكان و كاری لە پێشینەی كابینەی ئەو حكومەتانەی لە ئێستا و لە ئایندەدا پێكدەهێنرێن. زۆری دی…زۆری دی.