مەریوان زەندی: هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته ده‌رئه‌نجامی هاتنه سه‌ر‌شه‌قام و سه‌رهه‌ڵدانی ناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ر بوو دژ به حكومه‌ت له به‌غداو حكومه‌ته خۆجێییه‌كان له شاره‌كانی تری باشورو ناوه‌ڕاستی عیراق له ئۆكتۆبه‌ری ٢٠١٩ دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز مەریوان زەندی چالاکوانی سیاسی و ئەندامی ئەنجومەنی باڵای پێشمەرگە دێرینەکان سەبارەت بە عێراق و کوردستان دوای هەڵبژاردنەکان…
مەریوان زەندی: هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته ده‌رئه‌نجامی هاتنه سه‌ر‌شه‌قام و سه‌رهه‌ڵدانی ناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ر بوو دژ به حكومه‌ت له به‌غداو حكومه‌ته خۆجێییه‌كان له شاره‌كانی تری باشورو ناوه‌ڕاستی عیراق له ئۆكتۆبه‌ری ٢٠١٩
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز مەریوان زەندی چالاکوانی سیاسی و ئەندامی ئەنجومەنی باڵای پێشمەرگە دێرینەکان سەبارەت بە عێراق و کوردستان دوای هەڵبژاردنەکان…
بۆپێشه‌وه: هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته‌ی عیراق به‌ڕێوه‌چوو، ده‌وترێت ته‌نها له 20%ی خه‌لك به‌شداری كردووه هۆكاری سه‌ره‌كی به‌شداری نه‌كردنی خه‌ڵك له هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌كان بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟
مەریوان زەندی: هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته ده‌رئه‌نجامی هاتنه سه‌ر‌شه‌قام و سه‌رهه‌ڵدانی ناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ر بوو دژ به حكومه‌ت له به‌غداو حكومه‌ته خۆجێییه‌كان له شاره‌كانی تری باشورو ناوه‌ڕاستی عیراق له ئۆكتۆبه‌ری ٢٠١٩. بۆیه هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه توندوتیژی دژ به ناڕەزایەتییه‌كان له‌سه‌ر ده‌ستی میلیشیاكان و هێزه ئه‌منییه‌كان به‌رزبوه‌وه، دواتریش له‌گه‌ڵ كه‌مبوونه‌وه‌ی خۆپیشاندانه‌كان ئه‌و هێزانه زۆر دڕندانه لێره‌و له‌وێ ده‌ستیان كرد به تیرۆرو كوشتنی چالاكوانان. شایانی باسه داواكارییه‌كانی خۆپیشانده‌ران خۆی له چاككردنی سیسته‌می سیاسی، پێكهێنانی حكومه‌تێكی كاتی له‌كه‌سێكی بێلایه‌ن، پێكهێنانی كۆمسیۆنێكی بێلایه‌ن بۆ هه‌ڵبژاردن، جێبه‌جێكردنی یاسای پارته سیاسییه‌كان به‌شیوه‌یه‌كی كاریگه‌ر بۆ زانینی سه‌رچاوه‌ی داهاتیان و نه‌بوونی هێزی چه‌كدار ده‌بینیه‌وه. هه‌ر بۆیه بزووتنه‌وه‌ی بایكۆت دوای بڕیاری هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته، دژی سیستمی پشك پشكێنه و خراپی سیستمی سیاسی، به‌شداری نه‌كردنی خه‌ڵك له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ی عێراق ئه‌و ده‌نگه راسته‌قینانه‌و ناڕەزایەتییه جه‌ماوه‌رییه بوو، دژ به خراپی سیسته‌می سیاسی، ساخته‌كاری، و ئه‌و به‌ڵێنه درۆیینە و ناواقعیانه‌ی له ماوه‌ی خوله‌كانی تر به خه‌ڵك ده‌دران، به‌ڵام به پێچه‌وانه‌وه رۆژ له‌دوای رۆژ گه‌نده‌ڵی و ده‌سه‌ڵاتی میلشییایی و به‌شبه‌شێنه‌و بێمتمانه‌یی و بێهیوایی له‌ناو هێزه‌سیاسییه‌كان روو له‌زیاد بوونه. خه‌ڵك دوای چه‌ندین خوولی هه‌ڵبژاردن خه‌ونه‌كانیان بۆ حوكمڕانی ژیرانه، ژیانێكی شایسته، كارو نان و ئازادی له‌گۆڕده‌نرێت . به‌شداری نه‌كردنی خه‌ڵك له هه‌ڵبژاردن به‌و رێژه به‌رچاوه بێئومێدی خه‌ڵك ده‌گه‌یه‌نێت له سیسته‌می سیاسی و گۆڕینی ئه‌و بارودۆخه له رێگه‌ی ده‌نگدان، بۆیه ئه‌و رێژه‌ییه‌ی به‌شداری نه‌كردنی خه‌ڵك كه زیاتر له (٧٥٪)ی ده‌نگده‌ران ده‌گرێته‌وه، پێوسته له‌لایه‌ن هێزه چه‌پ و دیموكراسیخوازه‌كان بۆ باشكردنی ژیان و گوزه‌ران و گۆڕینی سیستمی سیاسی بقۆزێته‌وه.
بۆپێشەوە: بەشداری حزبەكانی كوردستان لە حكومەت و پەرلەمانی داهاتووی عێراقدا، چ دەستكەوتێكی بۆ خەڵكی كوردستان دەبێت؟
مەریوان زەندی: لەگەڵ هاتنە پێشەوەی هەر خولێكی هەڵبژاردن چەند پرسێك هەن لەلایەن حزبە دەسەلاتدارەكانی كوردستان وەك بنێشتە خۆشە دێنەوە گۆڕێ، لە نموونەی جێبەجێكردنی مادەی ١٤٠، ئاسایی كردنەوەی كەركوك و ناوچە كێشەلەسەرەكان، زامنی شایستە دارییەكانی خەڵكی كوردستان…هتد، بەڵام بەداخەوە ئەو پڕوپاگەندانە تەنیا بۆ راكێشانی سۆزی خەڵكەو لەگەڵ كۆتایی هەڵبژاردنەكان و وەرگرتنی پۆستەكان لەبەغدا ئەو پرسانەش بێدەنگەی لێدەكرێ و هەڵدەگیرێ بۆ خولێكی ترو هەڵبژاردنێكی تر. بەداخەوە ئەوەی لەچەند ساڵی رابردوو بینیومانە هەموو مافەكانی خەڵكی كوردستان خۆی لەوە بینیوەتەوە ئایا بڕە پارەیەك بۆ مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان دێت یان نا؟ ئەگەر حزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان بە هەمان سیاسەتی خولەكانی رابردوو بەشداری لە پەرلەمان و حكومەتی بەغدا بكەن، ئەوا روون و ئاشكرایە كە هیچ دەستكەوتێكی ئەوتۆ بۆ خەڵكی كوردستان بەدەست ناهێنن، چونكە لە رابردوودا هێندەی حزبەكان لە غەمی بەدەستهێنانی پۆست و دەستكەوتی حزبی دابوونە، بە بارتەقای ئەوە كاریان بۆ بەدەستهێنانی ماف و دەستكەوت بۆ خەڵكی كوردستان نەكردووە. لە ئێستاشدا ئەگەر ئەو حزبانە پشت بكەنە دەستكەوتە حزبیەكانیان (كەئەوەیان لەمەرگیان نزیك دەخاتەوە) ئەوا دەتوانن داكۆكیكەری سەرسەختی مافە دەستووری و شایستە داراییەكانی خەڵكی كوردستان بن، بۆیە لەسەر هەموو ئەو حزبانەی كە متمانەی خەڵكیان لە هەڵبژاردنی ١٠ی ئۆكتۆبەر بەدەستهێناوە، سەرەڕای بایكۆت كە خۆی زیاتر لە ٦٠-٧٠٪ خەڵكی كوردستان دەبینێتەوە. بەڵام ئایا ئەو حزبانە بۆ جارێكیش بێت غەم و مافەكانی خەڵكی كوردستان دەكەنە بەرنامەو كارنامەی كاركردنیان لە عێراق؟
بۆپێشەوە: دەڵێن ئامانج لە هەڵبژاردنی پێش وەختە بۆ خامۆشكردنەوەی بزوتنەوەی نارەزایەتی ئۆكتۆبەری ساڵی ٢٠١٩ بوو، وە لەژێر كاریگەری ئەو خۆپێشاندانانەدا حكومەت هەڵوەشایەوەو هەڵبژاردنی پێش وەختە كرا، ئایا حكومەت و پەرلەمانی داهاتوو دەتوانێت بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری پاشەكشە پێبكات؟
مەریوان زەندی: بزووتنەوەی ناڕەزایەتییەكان كە بەبزووتنەوەی ئۆكتۆبەر یان (تشرین) ناسرا، كاردانەوەو ناڕەزایەتی جەماوەر بوو لە بەغدا و شارەكانی دیكەی خوارو ناوەڕاستی عێراق دژ بە گەندەڵی و نەبوونی خزمەتگوزاری و پشكپشكێنەی حزبی و سیاسی و مەزهەبی لە جومگەكانی دەسەڵات لە بەغدا، بۆیە تا ئەوانە سیمای حوكمڕانی بن لە عێراق بزوتنەوەی بایكۆت و ناڕەزایەتی خەڵك نەك هەر دانامركێتەوە، بگرە بە گڕوتینێكی زیاتریش دێتەوە مەیدان. بۆیە ئەگەر هەڵبژاردنی پێشوەختە كە بەبەرهەمی ئەو بزاوتە جەماوەرییە هەژمار دەكرێت، دەبێت دامەزراندنی كابینەی تازە لەئاست ئەو پەیامە بێت كە بە خەڵكی عێراق دراون، لە رووبەڕوبوونەوەی گەندەڵی و راستەڕێكردنی پڕۆسەی سیاسی لە عێراق، بەشێوەیەك كە بە دووربێت لە دەستوەردانی دەرەكی و پشكپشكێنەی مەزهەبی، بۆیە ئەو هێزە كۆنەپەرستانەی كە عیراق بەڕێوە دەبەن ئەوەندەی ئینتیماو پابەندیان بۆ هێزە دەرەكییەكان و دەوڵەتانی دەورووبەر هەیە، ئەوەندە لەخەمی عیراق و خاك و دانیشتوانەی نین.
بۆپێشەوە: هەڵبژاردنی پێش وەختەی عێراق، تا چەندە دەتوانێت بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بۆ نان و خزمەتگوزارییەكان و هەلی كار…تاد، پاشەكشە پێبكات؟
مەریوان زەندی: یەكێك لە درووشمە سەرەكیەكانی بزووتنەوەی جەماوەری بریتی بوو لە دابینكردنی نان و كارو ئازادی، ئەویش بەوەی ساڵانێكە لە عێراقی دەوڵەمەند بەو هەموو سەرەوت و سامانەی سەر زەوی و ژێرزەوی، كەچی نەك هەلی كار بۆ دانیشتوانی وەك پێویست نەڕەخساوە، بگرە عێراق لەو ساڵانەی دوایی لە ریزبەندی ئەو ولاتانەیە كە رێژەی بێكاری تیایدا لە پلەی هەرە بەرزیدایە، ئەمە وێڕای بوونی گەندەڵی زۆر و بەهەدەردانی سەروەت و سامانی ئەو وڵاتە. كە ئەوەشیان عیراقی بردۆتە یەكێك لە وڵاتە گەندەڵە لەپێشەكانی جیهان. لە عێراقدا لەگەڵ سەرهەڵدانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان، بزوتنەوەیەكی ناڕەزایی جەماوەری سەریهەڵدا، كە وەك دەركەوت ئەو بزووتنەوەیە لەهەڵبژاردنەكان بە بایكۆت وەڵامێكی دەمشكێنی هێزو لایەنەكانی دایەوە، بۆیە بۆ لەمەودوا ئاسان نابێت دەسەڵات لەوە زیاتر كۆمەڵگەی عیراقی بەرەو كۆمەڵگەیەكی بێ كار ببات، ئەگەر لە چەند ساڵی رابردوو دەسەڵاتدارانی عێراق بابەتی شەڕی تیرۆرستانی داعش و دابەزینی بەهای نەوتیان دەكردە بیانوو بۆ ئەو قەیرانە ئابووریەی رووی لە عێراق كردووە، ئەوا لە ئێستادا بەهۆی نەمانی مەترسیەكانی داعش وەك جاران و بەرزبوونەوەی بەهای نەوت لە ئاستی جیهانی، ئەو بیانووە بۆ دەسەڵاتداران ناهێڵێت، هەر بۆیەش رەخساندنی هەلی كار و بەرگرتن بە بێسەروبەری بازاڕ زامنی سەقامگیری سیاسی دەبێت لە عێڕاق، بە پێچەوانەكەشی دەبێتە هۆی ئەوەی عێراق نەكەوێتە سەر سكەی سەقامگیری خۆی، ئەمەشیان دەبێتە هۆی ئەوەی بزووتنەوەی ناڕەزایی درێژەیان دەبێت و بەشێوەو سیمای تر كە زۆر لەجارانی تر بەهێزتر دێتەوە مەیدان