لۆغان .. ئەو نامیلەکە شیعریەی لەزیندانی فاشیەکاندا لەدایک بوو.. نووسینی: جەمال نوری
لۆغان .. ئەو نامیلەکە شیعریەی لەزیندانی فاشیەکاندا لەدایک بوو..
نووسینی: جەمال نوری
لۆغان ئەو تێکستە شیعرییانەی ئازاد مامی یە، لە ڕووی شێوەو ناوەرۆکەوە، پشتی بەستوە بە قوتابخانەی شیعریی کلاسیکی و لەوێوە شاعیر دەیەوێ موخاتەبەی ڕۆحی خۆیی پێ بکات.
هەڵبەت نوسینی شیعر بەر لە هەموو شتێک گەڕان و پشکنینی هەستە شاراوەکانی شاعیرە، لەدیووی ناوەوەی عەقڵی باتنی دا دەیەوێ لە لاشعورەوە “گرێ کڵۆم دراوەکانی بهێنێتەوە ناو “شعور” واتە شاعیر دەیەوێ لەدەرگا تاریک و نوتەکەکانی (بوون) ەوە، بچێتە ژوورەوە، دەرگایەک کە بە قفڵە ژەنگرتوەکانی زەمەن کڵۆم دراوە وەلێ مامی دەیەوێ هەستە باڵاکانی لەڕووی ویژدان و عاتیفەوە ئاوێزانی عەقڵ ببێ، تاوەکو بەکلیلی عەقڵ ئەو دەرگایە بکاتەوەو بیخاتە سەر گازەرای پشت، واتە دەقە شیعریەکانی”مامی” گەرچی خۆی لە غەزەڵ و عاتیفە دا دەبینێتەوە وەلێ شاعیر ڕێگای شیعر هەڵدەبژێرێ تاوەکو زام و ئازارەکانی ژوورە ئینفرادیە تاریک و نوتەکەکانی سەردەمی ڕژێمی بەعس لەبیر بکات، و لاپەڕەیەکی نوێ لەدوای زیندانی جەستەیی ئیدی ڕۆحی ئازاد ببێ لەسایەی دەسەڵاتی حوکمڕانی کوردیداو شا ڕێگای ئەدەب و شیعرو ئەدەبی وەرگێڕان بگرێتە بەر تاوەکو لەڕێگای ژانەری ئەدەبەوە حیکایەتی ڕۆژە سەختەکانی ژیانی ڕێکخستن و پێشمەرگایەتی و زیندانی هەئیەی کەرکوک لە لاپەڕەکانی ژیانیدا بنوسێ و بگێڕێتەوە، تاوەکو نەوەکانی ئەمڕۆ بەهای ئەم ئازادی و کەش و هەوا دیموکراسیەی هەرێم نرخەکەی بزانن و بەچاوێکی پڕ شکۆ لە تێکۆشان و قوربانیدانی شۆڕشگێڕەکانی ڕۆژە سەختەکانی خەبات بڕوانن بە نمونەی ئازادی مامی … ئەو بۆ ئەوە تەمەنی جوانی دانا. بەڵام ئەفسوس هیچ کام لەم خەونانەی ئازاد مامی نەهاتنە دی، نە ژماردنی ڕۆژانی پێشمەرگایەتیەکەی و نەبرینی جەستەی کەلەزیندانە تاریکەکانی ڕژێم هەنجن هەنجن دەکرا لەم ڕێگایە لەسایەی ئازادی و ڕزگاری هیچی بۆ هەژمار نەکرا، نە لەبواری ئەدەب و شیعرو وەرگێڕانیش نوسەرانی کورد هاوپشتیان کرد.
لەکاتێکدا خاوەنی دیوانە شیعری لۆغان وچەند کتێبی وەرگێڕانە لەزمانی فارسیەوە بۆ زمانی کوردی کە نەکەوتونەتە بەر چاپ و بەردیدەی خوێنەران.،.
ئەوەی لەبەردەستە دیوانەکەیەتی کە توانیویەتی چەند نوسخەیەک چاپ بکات تاوەکو سپۆنسەرێک هەبێت پشتگیرو پشتیوانی بێ .
زمان و وێنایی شیعریی لە نامیلە شیعری “لۆغان” ی ئازاد مامی
ئەوی شاعیر دەیەوێ ئەوەمان بۆ تەوزیف بکات ، کەدەقی شیعری، پابەند نی یە بە چەندایەتی، هێندەی وابەستە بەچۆنایەتییەوە، چۆنایەتی شیعر خۆی لەوەدا نمایش دەکات کە بتوانێ هزری مرۆڤ بووروژێنێ و پرسیار گەلێک دروست بکات لای موتەلەقی.
سەرەتا بەرلە هەرکەسێک شاعیر خۆی بەر ئەو تێکستانە کەوتوە، لەڕێگای ئەم دەقە شیعرانەیەوە دەیەوێ پێمان بڵێ، شیعر زادەی خەیاڵ و فەنتازیاو ژانەری زیندووی ئەدەبە، لەڕێگای زمان و وێنەی شیعریەوە.
شیعر لای (مامی)، هێندەی گرێدراوی زمان و فەنتازیا و خەیاڵ و ئەندێشەی شاعیرە، ئەوەندە گرێدراوی ئیلهام نی یە، چون کەرەستەی شاعیر بۆنوسینی شیعر وشەیە،
کاتێک دەووترێ شیعر ئیلهامە، کەواتە بەم پێودانگە بێت گەرچی شاعیر بێئاگا بێ لە زمان وخاوەنی پاشخانی فیکری و ڕامان نەبێ لەسەر عیشق و دنیای ئێستاتیکاو جوانی هونەری شێعر نووسین.. ئیدی ئیلهام چۆن دەتوانێ شیعری پێ بنوسێ؟ لەکاتێکدا خۆدۆزینەوەی لە شیعری کلاسیکدا کە شارەزایەکی تەواوی دەوێ لە ڕوانبێژی و زمان و وێنای شیعرو خەیاڵ و ئیقاع .
گەر لەتێکستەکانی ئازاد مامی وورد بینەوە لە نامیلکەی شیعری لۆغان، هەست دەکەین شاعیر سەلیقەیەکی باشی هەیە لەزمان و ڕەوانبێژی و ئیقاع و وێنای شیعری، ئەمەش ئەوەمان بۆ دیاری دەکات کە ئازاد بۆ نوسینی دەقە شیعرەکانی کاریگەری گەورە شاعیرانی وەک مەحوی و بێخود و وەفایی پێوەدیارە، کەدەکرێ لە هەنگاوەکانی داهاتویدا ببێتە خاوەنی دەنگی شیعری خۆی کە خوێنەر بەسانایی بتوانێ زمانی شیعری بناسێتەوە.
مامی” لە لۆغان دا دەیەوێ چ بڵێ ..؟
مامی، لەم نامیلە شیعریەیدا، بە خەمێکی قووڵی شاعیرانەوە، دەیەوێ بڵێ، ئەمێستا لەم سەردەمەی تێایدا دەژین، چی زۆر بووە، شاعیرۆکە، لێرەو لەوێ، بەبێ ئەوەی زمانی نوسینی شیعریان تەواو بێ، بەبێ ئەوەی پاشخانێکی فکری باشیان هەبێ و توانای دنیای بینینی خۆیان بن بۆ ژیان و سروشت و بوون و لەڕێگای پرسیارە فەلسەفیەکانەوە بیانەوێ گوومانخوازی بهێننە کایەوە، ناوەندەکەیان تێک داوەو پشێوەیەکی نائەدەبیان دروست کردوە،؟ داخم ناچێ ژمارە و مۆڵەتی سپاردنی پێ دەبەخشرێ بەبێ ئەوەی ئەو جۆرە نووسینانە توانیببێتان نەک خزمەت بە ئەدەب بەڵکە زەرەریشیان لە ڕەوتی ئەدەبی داوە؟ کە جێگای پرسیارە ئەم بێ سەرو بەرەیی یە بۆ و کێ لەپشت ئەم دیاردەوەیە..؟
لۆغان… جگە لەوەی ژمارەیەک شیعری کوردی لەخۆ گرتوە، لەهەمان کاتیشدا، شیعرە کوردیەکانیشی کراوەنەتە زمانی عەرەبی، کەلەلایەن مامۆستای عەرەبی زان عبدالستارەوە کراونەتە عەرەبیەکی پاراو.
زمانی شیعری شاعیر لە لۆغان دا، زمانێکی دەوڵەمەندە، واتە کاتێک بەر دەقەکانی دەکەوی دەزانی کە شاعیر شارەزاییەکی باشی لە زمانی عەرەبیدا هەیە، شێوازی نوسینی شیعرەکان، دەچێتە خانەی قوتابخانەی کلاسیکی لە ئەدەبدا، بەڵام مامی نەهاتوه لەسەر پێنچخشتەکی شاعیرانی کلاسیک بێت تەخمیسی شیعرەکانیان بکات، بەڵکو ڕاستەوخۆ هاتوە لەژێر کاریگەری (مەحوی ), شیعره تەسوفیەکانی نوسیوە، تاڕادەیەکی باش سەرکەوتوو بووە، لەهەمان کاتدا بۆ شیعره غەزەڵەکانیشی لەژێر کاریگەری حەزرەتی نالی!!، غەزەڵە شیعریەکانی برەوی پێداوە بەڵام بە هەر لەژێر کاریگەرێتی شاعیرانی سێ کۆچکەیی باباندا ماوتەوە. دەەوێت ئەزمون زمانی شیعری و خەیاڵی فراوان بکات. . ———-
کوفری کوبرایە طەڵەبی ماچ و نظری زوڵفی خاو
بۆ هەر تاوانێک سزایەک جابەدەر لەبەرزەخی ساو
مەحرومە لەشوربی شەراب لەبۆ بەد مەستانە عیقاب
لێوبڕین بوداوای قوبلە بۆنظر هەڵکۆڵینی چاو
پەروەردگارا سزوارم ئەما عالیت ئەرەحمێنێ
لەیوم الحشر گریانێ کەم تاوشک هەڵدێ چاوم لەناو
ماوەرای عەقڵی بەندەبوو طه ڵەبێ ماچ کوفرەو خەتا
بەخششت فەزڵی ڵێوم کەبۆ نزای لیل تا خۆرەتاو
دیده نی طریق النور شم نیە سۆمای چاوە
لێبوردن لای بزورگانە بێئاگام نظر تۆڕەو داو
قبوڵی دەرگای حەقیقەت بێت واوەێڵاو تۆبەی بەندیم
دێمە بەردەرگای قیبلەگات پەشیمان و ئەژنۆ شکاو
“مامی ” جاهل و نەزانە سەراپای غەرقی ئیشتیباه
فەلەک دەورانت بگێڕە نەکا بشکێ مل لە ناکاو
-ئازاد مامی-