زەرورەتی واقیعی شیعری هەجوو ..؟ نووسینی: جەمال نوری
زەرورەتی واقیعی شیعری هەجوو ..؟
نووسینی: جەمال نوری
زمانی هەجوو لە شیعری کلاسیکی کوردیدا، سەنگ و قورسایی خۆی هەیە، لەناو هەر کۆمەڵگەیەکی مرۆڤایەتیدا ژانەری ئەدەبەکەی شیعری هەجووی لەخۆ نەگرتبێ ئەوا بێ سێ و دوو ئەو کۆمەڵگەیە لەشوێنی خۆی نابزوێ، وەک ئاوێکی مەنگی لێ دێ کە هیچ کانی و سەرچاوەو جۆگەلە ئاوێکی تێ نەچێ، شیعری داشورێن زادەی هەڵقوڵاوی بیرو ئەندێشەو زام و برینەکانی ناو چین و توێژە جوداکانی ناو کۆمەڵگەیە لەم بارەیەوە ( تۆڵستۆی ) دەڵێ، کاتێک کەسێکی هاوی چیرۆکێ یا بەیتێ دەڵێ گەرچی ئەوخاوەن سەلیقەیی ئەدەبی نییە، بەڵام بە گێڕانەوەی چیرۆکەکەی یا بەیت و بالۆرەکەی هەستی بەرامبەرەکەی ببزوێنێ، ئەوا ئەو دەقە یا بەیت و بالۆرەیە دەوترێ دەقێکی ئەدەبی، ئەرک و وەزیفەی نوسەرو شاعیر ئەوەیە بەرگێکی ئەدەبی بکاتە بەر ئەو دەقە یا چیرۆکە تاوەکو لەخانەو ژانەری ئەدەبی ئەو گەلەدا تۆمار بکرێ، کاتی خۆی شیعری کلاسیکی کوردی وەک پایە سەرەکیەکانی تەواو دروست نەبوو، بەڵام کاتێک شێخ ڕەزای تاڵەبانی دێت و شیعری هەجوو داشۆرین دەهێنێ و لەناو خانەی شیعری کلاسیکی کوردیدا دایئەنێ بەم هەنگاوەی شێخ ڕەزا توانی ببێتە سەرمەشقی ئەم ژانەرە شیعرە و بە ڕائیدی شیعری هەجوو ناوزەد بکرێ، هەڵبەتە بوونی شیعری داشۆرینی شێخ ڕەزای تاڵەبانی نەبوایە ئەدەبی شیعری نەیدەتوانێ خۆی نوێ بکاتەوەو پێ بەپێی سەردەم کات و شوێنی واقیعی جێگای خۆی بگرێ وە لەم ڕێگایەشەوە وەرچەرخانێک دروست بکات لە شیعری کلاسیکی کوردی و واقیعی کۆمەڵگەکەش پێ بەپێی گەشەکردنی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگە گۆڕان لەناو بیرو ئەندێشەی تاکی کوردی دروست بکات.
بێینەوە سەر زمانی شیعری لە شیعرە هەجووەکانی حەسەن هەڵەبجەیی شاعیر، لەم زەمەن و زەمینە کۆمەڵایەتی، سیاسی، ئابوریەی کۆمەڵگەی کوردستان بۆمان دەردەکەوێ کە هێشتاکە بایەخ و گرنگی و ئەهەمیەتی شیعری داشۆرین لەناو ئەدەبی ئەم لەم قۆناغەی کۆمەڵگەکەماندا زەرورەتکی واقیعی و خۆڕسکی هەیە، چۆنێتی لەدایکبوونی شعری هەجوو …
هەریەک لەئێمە لەوە باش تێ دەگەین شیعر لە هەلومەرجێکی تایبەت دێتە بوون لەلای شاعیر، واتە نوسینی شیعر هێندەی وابەستە بە هەلومەرجە خودی و بابەتیەکانی واقیعی ژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوری کۆمەڵگەی شاعیرەوەیە، هێندە وابەستە نییە بەوەی پێی دەوترێ ئیلهام واتە لەدەرەوەی ئیرادەی بیروو ئەندێشەی شاعیرەوە بێتە بوون، بەڵکو شیعر هەڵقوڵاوی حاڵەتە ڕۆحی و سایکۆلۆجی و مەسەلە گەلێێکی ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتی شاعیرەوە هەیە، کاتێکیش شاعیر بیەوێ ئەو حاڵەتانە بەشیعر تەوزیف بکات دەبێت خاوەن پاشخانێکی ڕۆشنبیری و دنیابینی و خەیاڵ و زمانناسی و کەرەستەی وشەی لەلابێ تاوەکو لەڕێگای وشەکانیەوە بیانچنێ و شوێنگۆڕکێ بەماناو دەستەواژەو مەدلولەکانیەوە بکات وەک لەشیعری هەجوودا دەبینێرێ. حەسەن هەڵەبجەیی وەستایانە پەیڕەوی ئەم ڕێسایەی کردوە لەتەوزیفکردنی شیعرە هەجوەکەی. وەک لێرەدا ئاماژەی پێکردوە.
لەم سوقی دەهرەدا هاوڕێم دەرمان و دەرد یەک سەرچاوەن
چونکە زوحاکی مار بەشان ئێستا لەجێگاکەی کاوەن
گەل هەر سوتاوەکەی زوەو هەتاکو مردن دەبرژێت
ئیستاش ئەوەی گەورەی شارە هەمان تاسوهەمان تاوەن
بابزانین چۆن لەڕێگای دەلالەتەکانیەوە دەیەوێ ئەو مەدلولەمان بداتێ وەک لەدێڕە شیعری یەکەمیدا هەردوو وشەی دەرمان و دەردی لەخانەیەکدا تەوزیف کردوە لەکاتێکدا هەریەک لەم دوو دەستەواژەیە جێگاو ناو و مانای جودای خۆیانیان هەیە ، بەڵام کاتێک سەرەتای دێرە شیعرەکەی دەبینین، ئەوسا دەزانین شاعیر لەخۆڕا نەهاتووە ئەم دوو وشەیە لە یەک خانەدا دابنێ کەدەڵێ ..لەم سوقی دەهرەدا، واتە ئەو دەزانێ بازاڕی ئەمڕۆی ئەم قۆناغەی کۆمەڵگەکەی هەمووی دەهرە واتە ناخۆش و فقرو فەلاکەتە ماناکان لەشوێنی خۆیاندا نەماون، بەڵکو واتاو مانایەکی تریان لەشوێنی خۆیان هەڵگرتوە، وەک دەنوسێ لەدێڕی دووەمیدا، چونکە زوحاکی مار بەشان ئێستا لەجێگاکەی کاوەن، ئەمە پارادۆکس نییە لەدژەیەکی، بەڵکو واقیعی حاڵ ئەوەی دەگوزەرێ بەوچەشنەیە بەمانایەکی تر کە لەم واقیعی حاڵەدا قوربانی یەکەمە و دەسەڵاتداران و مفتەخۆرانی ماستاوچیش جەلادی ئەمڕۆن. سەرەنجام دەبێ ددان بەو ڕاستیەدا بنێین کە نوسینی شیعری هەجوو پارووی دەمی هەموو کەسێکی خاوەن قەڵەم نییە، بەڵکو تایبەتە بەو مرۆڤانەی تەمەنی ژیانیان بۆ ژیانێکی باشتر بۆ نەوەکانیان دادەنێین و قوربانی بە گیان و ڕۆحی خۆیان دەدەن لەپێناو باشکردنی واقیعی چەوتی کۆمەڵگەکەیان کاتێکیش دەبینن بەرەی ڕەنجەکەیان بەفیرۆ و بەهەدەدەر دەدرێ لەلایەن دەستەو تاقم و مشەخۆرانەوە ئیدی لێرەوە زمانی شیعری هەجووی دەپژێ و بەسەرو گوێلاکی تاک بەتاکی مشەخۆرانی وڵاتەوە دێتە خوارەوە هەرچی شورەت و عەیب و عاریان هەیە لەبەریاندا دایدەماڵێ و دەمامکەکانیان پێ فڕێ دەدات، تاکو ڕسوابکرێن لەناو ئەهلی سەنعەتکار. .