تاهیر حاجی حەسەن: ئەو ڕۆڵە پیس و ترسناکەی دەسەڵاتی بەرەی کوردایەتی ئەنجامی دەدات، دەیان جار ترسناکترە لەو ڕۆڵەی دەوڵەتانی تورکیاو ئێران دەیگێڕن… دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز تاهیر حاجی حەسەن چالاکوانی کۆمۆنیست سەبارەت بەلەشکرکێشی تورکیا بۆ سەر هەرێمی کوردستان، و بارگرژی نێوان پارتی و پەکەکە…

تاهیر حاجی حەسەن: ئەو ڕۆڵە پیس و ترسناکەی دەسەڵاتی بەرەی کوردایەتی ئەنجامی دەدات، دەیان جار ترسناکترە لەو ڕۆڵەی دەوڵەتانی تورکیاو ئێران دەیگێڕن…

دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز تاهیر حاجی حەسەن چالاکوانی کۆمۆنیست سەبارەت بەلەشکرکێشی تورکیا بۆ سەر هەرێمی کوردستان، و بارگرژی نێوان پارتی و پەکەکە…

 بۆپێشەوە: تا چەندە لاتان وایە ئەم هێرشانە،  بۆ لاوازکردنی زیاتری دەسەڵاتی حزبەکانی دەسەڵاتە،  لەبەرامبەر بەغدادا؟

تاهیر حاجی حەسەن: لەڕاستیدا پەیوەندیەک لەنێوانی دەسەڵاتی بەغداو دەسەڵاتی هەرێمدا بونی هەیە،  پەیوەندیەکی تۆم و جیری ئاساییە. ئەوان هەردولایان دوو دەسەڵاتی میلیشیای و مافیایین و بەئەندازەیەکیش دەتوانم بڵێم یەک تەواو هێنەری ئەویترە. چونکە لەو جۆرە حکومەت و دەسەڵاتانەدا، هێندەی خەمیان لەسایەی گێژاوداو لەسایەی بوونی بەردەوامی نائارامیدا، پڕکردنی گیرفانە پڕ نەبوەکانیانە، بەچارەکێکیش خەمیان لای ڕێکخستنی کۆمەڵگە و ڕزگارکردنی کۆمەڵگە نییە لەو ژیانە مەرگەساتیە ڕۆژانەیەی پێوەی دەناڵێنێت. هەربۆیە؛ دەتوانم بشڵێم، حکومەتی ناوەندیش کە هەرێمیش بەبەشێک لەخاکی عێراق دەزانێت، بۆی نەبووە بەمەسەلەیەکی گرنگ تا بەرەنگاری هێرشەکانی دەوڵەتی فاشی تورکیا بکات. لەوێیشەوە؛ سەیری هەڵوێستی لەرزۆکی حکومەتی کوردی و حزبەکانی نێو دەسەڵات دەکات، کە بەچ ئەندازەیەک بێهەڵوێستن یاخود بۆخۆیان بەشێکن لەو پرۆژەی داگیرکاریەی دەوڵەتی تورکیا دەستی داوەتێ. بۆیە؛ نە حکومەتی بەغداو نەحکومەتی هەرێم، جێگەی بڕواو متمانە پێکردن نین و بۆخۆیان بەشێکی دانەبڕوان لەوێرانکردنی کۆی وڵاتی عێراق و بەتاڵان بردنی سامانی گشتی ئەو کۆمەڵگەیە.

بۆپێشەوە: لە ئەگەری هێرشی سەربازی تورکیا یان ئێران بەشێوەی فراوان بۆ ناو هەرێمی کوردستان،  چارەنووسی دەسەڵاتی هەرێم و حکومەت چی بەسەردا دیت؟

تاهیر حاجی حەسەن: لەڕاستیدا کارێکی وا بەئاسانی ڕێی تێناچێت کە ئەو دوو دەوڵەتە هێرشی سەرتاسەری بکەن بۆ داگیرکردنی هەرێم، نەک لەبەرئەوەی ناتوانن، بەڵکو ماوەی نزیکەی سی ساڵە لەڕێی حکومەتی تاڵانچی بۆرژوا قەومی میلیشیای کوردەوە، هەرێم داگیرکراوەو ئەوانە وەکیلی ئەو دوو دەوڵەتەن لەهەرێمدا، ئیتر پێویستیان بەداگیرکردنی یەکجارەکیەکی نییە. لەڕوی هەڵوێستی دەوڵەتانی زلهێزیشەوە، پێناچێت ئاوا بەئاسانی ڕێگە بەداگیرکارییەکە بدرێت، مەگەر ئەوەی لە ئەسڵدا پلان و پرۆژەکە لەلایەن ئەو دەوڵەتە زلهێزانەی وەک ئەمریکاو ڕوسیاو ئەوروپاوە درابێتە دەوڵەتی تورکیاو ئێران تا بەو کارە هەستن. جەنگەکە تەنها بۆ هێشتنەوەی نائارامیە لەعێراق و هەرێمداو لەبوونی نائارامیشدا، بەشە زۆریەکەی کۆمەڵگە باشتر سەرکوت دەکرێن و بەردەوام لەڕێی ئاوا سیناریۆیەکەوە، بۆ حکومەتی تاڵانچی کوردی، وەک دەستکەوتێک وایە تا دەمی ناڕەزایەتییەکانی پێ داخات. بۆ دەوڵەتی قەیران گرتوی تورکیاو ئێرانیش بەهەمانشێوەیە. چونکە ئەوانیش پڕاوپڕن لەسەرکوت و قەیران.

 بۆپێشەوە: رۆڵی پارتی و یەکێتی،  لەهێرشی وڵاتانی ناوچەکە بۆسەر کوردستان چۆن دەبینن؟

تاهیر حاجی حەسەن: لەڕاستیدا لەپرسیاری پێشوتردا وەڵامی ئەم پرسیارەیشم داوەتەوە. ئەو ڕۆڵەی پارتی و یەکێتی پێیان دراوە ڕۆڵی سەربازی نێو شەترەنجە و ئەرکیان پاراستنی هەیبەتی ئەو پاشایەیە کە ڕۆڵەکەیان پێ دەدات. یانی پارتی و یەکێتی، هێندەی پاراستنیان لەلایەن هەردوو دەوڵەتی تورکیاو ئێرانەوەیە، هێندە پشتیان قایم نیە بەگەلی کوردستان لە پاراستنیان، هەربۆیەشە هیچ سڵ ناکەنەوە لەتاڵانکردن و دزینی کۆی سامانی خەڵکی هەرێم و ڕۆژ بەڕۆژ زیاتر ئەو کۆمەڵگەیە توشی قەیران و بێژیانی و نائارامی دەکەن.

بۆپێشەوە: خەڵکی کوردستان لەبەرامبەر بە هێرش و ملهوری وڵاتانی ناوچەکە دەبێ چی بکەن؟ و چ ئەرکێکیان دەکەوێتە ئەستۆ؟

تاهیر حاجی حەسەن: لەڕاستیدا، خەڵکی هەرێم مێژوویەکە لەلایەن کۆی ئەحزابی بەرەی بۆرژوا قەومی و دینی کوردیەوە، ئەرکە شۆڕشگێڕیەکەیان لێ داماڵیون و زیاتر سپاردونیان بەبێهودەی و ئەوەی کە هەر دەوڵەتێکیتر بێت و داگیریان بکات، لەو حکومەتە کوردیە پێیان باشتر بێت، جا ئاوا سیناریۆیەکیش ڕونادات. لەبەرئەوەی وەک لەپێشتر ئاماژەم پێداوە، کە خودی ئەحزابی کوردی بەدیهێنەری ئامانج و ستراتیژی دەوڵەتان و کۆمپانیا زەبەلاحەکان بن، ئیتر لەوێدایە، کە ئەو لەبەریەک هەڵوەشانەوە بەپلانەی خەڵکی هەرێم، بۆخۆی هەلومەرجێکی وای بۆ هێناونەتە پێشەوە کە ئەوانیش نەک بەزۆرینە ئامادەی ناڕەزایەتی وبەرەنگار بونەوەیان نییە، بەڵکو ڕۆتینیات وای لێیان کردوە بێ دەربەستانە بڕواننە ئەو دیمەنە مەرگەساتیانەی ڕۆژانە دەرهەق بەخەڵکی سیڤیلی گوندەکانی دەڤەری بادینان دەکرێت. ئەو ڕۆڵە پیس و ترسناکەی دەسەڵاتی بەرەی کوردایەتی ئەنجامی دەدات، دەیان جار ترسناکترە لەو ڕۆڵەی دەوڵەتانی تورکیاو ئێران دەیگێڕن. مەخابن، هەر لەو بێدەربەستیەوەیە، کە خەڵکی کۆمەڵگەی ئێمە هێندەی وێنەی کۆمەڵگەیەکی مردوو دەبینرێت، بەو ئەندازەیە شێوەی کۆمەڵگەیەکی چالاک و دژە باو نابینرێت. باببینین، بزانین کام سیناریۆی داڕزین هەیە نەتوانرابێت جێبەجێ و نەسەپێنرابێت بەسەر ئەو زۆرینەیەداو بۆ بەرەی قەومی و کۆنەپەرستانی ئیسلامی سیاسی نەچوبێتە سەر؟ ئاخر کۆمەڵگە لەساتی لێسەندنەوەی کەرتی گشتی! سپاردنی بەکەرتی تاڵانچی بازاڕی نیۆلیبراڵیزم و نەدانی موچە بەچەند مانگ جارێک و لێبڕینی بە لەسەدا بیست و بێکاری و خۆ کوشتن و ژن کوشتن و جاچی بێحورمەتی نەماوە بەو کۆمەڵگەیە نەکرێت؟ لەگەڵ ئەوەیشدا، لەڕاستیدا بێدەنگی زاڵەو ئەوەیشی هەیە تەنها بۆڵە بۆڵێکی ڕەزیلانەیە. خۆ کۆمەڵگەیش یان زۆرینەکەیش، کە کراوە بەهەزار پارچەوە و لەنێو مەیل و بەرژەوەندیەکانی حزبە جۆراوجۆرەکاندا دابەشکراون، بۆخۆی گرفتی گەورەی نێو نەتوانینینە بۆ ڕێکخراوبونی ئەو زۆرینەیە و لەواقعیشدا، بەرەی چەپیش خاوەن بونێکی پڕ لەئەرک و بەرپرسیارێتی نییە لەو نێوەداو ئەمیش بۆخۆی هەر گروپ و کەسێک خۆی بەتەواوترو ئەویتر بەکەمتەرخەم دەزانێت، جالێرەدایە کە ئەو زۆرینەیە، هەم جێی ڕەخنەگرتن نییەو هەمیش جێی ڕەخنە گرتنە. لەهەرێم و عێراقدا، قۆناغ، قۆناغی گەنینە، جا وەک میوەو خۆراک کە لەوەختی خۆیدا بەسەر نەکرێتەوەو نەپارێزرێت، دواتر بۆگەن دەکات، دەسەڵاتی هەرێم و کۆمەڵگەکەیش ئاوایان لێهاتوە، دەتوانم بڵێم، جێگە ئومێد نین.

 بۆپێشەوە: هێزە بەناو ئۆپۆزیسیۆنەکانی هەرێم،  هەڵوێستیان لەبەرامبەر لەشکرکێشی و ملهوری وڵاتانی ناوچەکە چۆنە؟

تاهیر حاجی حەسەن: کام هێزی ئۆپۆزیسیۆن؟ ئاخر ئەوان خۆیان هەن تا بتوانن هەڵوێست و بەرەنگاریشیان هەبێت؟ ئیسلامی سیاسی خۆیان وەکیلی خەلیفە ئەردۆغان و خەلیفە خامینەئی و خەلیفە ئال سعود ئال قەتەرو بەحرەینن و دەورێکی تابڵێی پیس و چەپەڵ دەگێڕن لەکوردستاندا، ئەوان ساغ کەرەوەی سەرمایەگوزارین بەجلوبەرگی حیجاب و بەکۆیلەکردنی زیاتری ژنانەوە، ئیتر چیان لێ چاوەڕوان دەکرێت؟ بەرەی شاسواریشە، ئەویش بۆخۆیان هەر سەوداسەری و قەشمەرخانەیەکن و بەس و مەگەر هەر خۆی بزانێت کام دەستی هەواڵگری ناوخۆیی یان ناوچەیی و دەرەکی هەڵی دەسوڕێنێت. هەربۆیە؛ ئەو بۆشاییە گەورەیەی بونی هەیە، لەناڕێکخراوبوونی چینە چەوساوەکاندا، پڕکردنەوەی لەلایەن هێزە بۆرژوازەکان حزب و ڕێکخراوەکانیانەوە کارێکی ئاسانە. بۆ مەگەر بزوتنەوەی گۆڕان چ دەورێکی گەورەی گێڕا لەو نێۆەداو بەچ ئەندازەیەکی خوێڕیانە کۆی ناڕەزایەتییە جەماوەرییە پەرشوبڵاوەکانیان وەلا ناو، بۆخۆیان ملکەچی دەسەڵاتی هەرێمیان کردەوە؟

 بۆپێشەوە: هێرش و ملهوری وڵاتان و ناوچەکە چ لێکەوتەو ئاکامێکی لەسەر ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستان دەبێت؟

تاهیر حاجی حەسەن: بێگومان لێکەوتەکانی زۆرن و بەئەندازەیەکیش پێش ئەو هیرشانە، لەلایەن خودی بزووتنەوەی سیاسی کوردایەتیەوە، زۆر دەمێکە کۆی جەستەی کۆمەڵگەیان کون کون کردوەو تا دەست بۆ پینەکردنێک دەبرێت، دەپینەی تریان تێکردون. ئیتر بۆیە، کاریگەرییەکانی هێرش و شەڕی دەوڵەتی فاشستی تورکیاو ئێرانیش هەر زیاترکردنی مەینەتیەکانی سەر ژیانی ئەو زۆرینەیە دەبێت.

 بۆپێشەوە: هۆکاری هێرش و ملهوری نواندنی بەردەوامی وڵاتانی ناوچەکە لە کوردستاندا،  چییە؟

تاهیر حاجی حەسەن: کوردستان لەڕوی ئابوری ژێر زەمینیەوە، خاوەن سامانێکی زۆرەو لەڕوی جیۆسیاسیشەوە خاوەن پێگەیەکە کە، کەمتر نییە لە پێگە ئابوریەکەی. جا بۆ دەوڵەتانی وەک تورکیاو ئێران، هەروەک چۆن لە ڕۆژئاوای کوردستانیش خاوەن هەمان پێگەی جیۆسیاسیە، و بەردەوامیش لەلایەن دەوڵەتی تورکیاو دەوڵەتی ئاخوندەکانەوە، هێرش بۆ داگیرکاریەکەی بونی هەیە، بۆ گەشتنە بەدەریای سپی ناوەڕاست و مەسەلەی بازرگانی و لەبیرمان نەچێت، کە بەناوی ڕێگەی هاوریشمینەوە، پڕ لە بایەخ پێدانە، جا تائێستا، ڕون نییە، دەوڵەتی چین لەوێدا چ دەورێکی هەیەو دەوڵەتی ئەردۆغان وەک ڕێگری ئەو پرۆژەیەیە یان بۆ ڕێخۆشکردنی پرۆژەکەیە؟ چونکە گەر وەک ڕێگرێک بێت لەبەردەم پرۆژەی ڕێگەی هاوریشمیندا، ئەوکات، مانای وایە، بەشێک لەو ئەرکە پیسەی دەستی بۆ بردوە، پێشتر لەلایەن دەوڵەتی ئیمپریالی ئەمریکاو دەوڵەتانی یەکێتی ئەوروپاوە، گڵۆپی سەوزیان بۆ هەڵکردوە! لێرەیشدا گومانەکان زۆرن و کەم نین، لەلایەک خودی دەوڵەتەکەی ئەردۆغان لەگەڵ هەریەک لە دەوڵەتی ئەمریکا و ڕوسیا و چین وئەوروپادا، پەیوەندی هەیە، جا چونکە پێگەی جیۆگرافی تورکیاو هەڵکەوتەکەی لەسەر دەریای ئیجەو دەریای سپی ناوەڕاست و هی دیکەیشە، هەریەک لەو دەوڵەتانەی تر، بەرژەوەندی بازرگانیان دەکەوێتە ئەو شوێنەو پێویستیان بەملهوڕێکی وەک ئەردۆغانی فاشی و ئیسلامیش هەیە. لێرەدایە، کوردستان، بۆ بەستنەوەی ڕێگای بازرگانی و خاوەن نەوت و غازی سروشتی و پێدەچێت لەسەر زەمینەکەیشیا ماتەریاڵی جۆراوجۆری بەسود بونی هەبێت و خەڵکی کوردستانیش خۆیشیان پێی نەزانن. هەروەک چۆن ئەمریکا لە ئەفغانستاندا، جۆری پڕ لەقازانجی مەوادی تایبەتی لەو چیاو شوێنە تایبەتانەی ئەفغانستان بردو خەڵکی ئەفغانستانیش ئاگایان لێی نییە و، یان هیچیشیان پێ نەکرا. ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوین، ناوچەی خاڵی کردنەوەی قەیرانە جۆراوجۆرەکانی نێو ڕکابەری و ململانێکانی نێوان دەوڵەتانی زلهێزی سەرمایەداری جیهانە، جا بەئاسانیش ناتوانرێت، پێش بینی ئارامی و کۆتایی نائارامی لێبکرێت، مەگەر ئەوەی گەلانی ناوچەکە بەشۆڕشێکی کۆمەڵایەتی کۆتایی بەخودی دەوڵەتە دیکتاتۆرو ملهوڕەکانی ناوچەکە بهێنن و هەر لەوڕێگەیەشەوە کۆتایی بەو دەستانە بهێنرێت کەهاتونەتە ئەو وڵاتانەوە بۆ وێرانکردن و بەتاڵان بردنی سامانە ماتەریاڵیەکەی، گەرنا؟ زەحمەتە زۆرینە چەوساوەکە، ڕزگاریان ببێت، لەو دوو جۆرە چەوساندنەوەیەی بەسەریانەوەیە.

بۆپێشەوە: تورکیا زۆر هەوڵ دەدات لەچوارچێوەی هێرشەکانی خۆیدا پارتی و پەکەکە پەلکێشی شەڕێکی ناوخۆیی و سەراسەری بکات،  لاتان وایە شەڕێکی ئاوا ڕووبدات؟  

تاهیر حاجی حەسەن: ڕاستی مێژووی ڕابردوو، خاڵی نەبوە لەو شەڕانە، هەر لەساڵی ١٩٩٢دا ئاوا شەڕێکیان پێکراو، لەساڵی ١٩٩٤-١٩٩٨ شەڕی نێوان یەکێتی و پارتی ڕویداو، دواتر بەشەڕی براکوژی ناویان لێ نا، گەرچی ئاوا ناوێک داتاشراوی نێو بەرژەوەندییە جیاوازەکانی نێو خودی ئەو دوو حزبە بۆرژوازی و هەریەکەیان پارێزەری بەرژەوەندی دەوڵەتان و کۆمپانیا جیاوازەکانن و بەدوور و نزیک پێویستی نێو بەرژەوەندی زۆرینەکە نەبوو، بۆ وەها شەڕێکی وێرانکاریانە، چونکە براکان، لەوێدا بەرژەوەندی جیاوازیان یانی بەرژەوەندی هەژمونداری و چینایەتیان بو لەبەرپاکردنی شەڕەکە، و لەلایەکیتریشەوە بۆ تێکشکاندنی ئیرادەی چینەچەوساوەکان و پڕ کردنەوەی قەیرانەکانیان بوو لەو شێوازی ئیدارەدانە شڕۆڵەی کە بەرەی کوردایەتی هەیبوو. لەم زەمەنەی ئێستادا، پێناچێت؛ پارتی بتوانێت بچێتە شەڕێکی سەرتاسەریەوە. چونکە ناتوانێت ئایندەی خۆی پێ مسۆگەر بکات، هێندەی دەکرێت بڵێین؛ پارتی لەڕێی ئەو وێران کردنەی گوندەکانی ناوچەی شەڕ لەڕێی دەوڵەتە فاشیەکەی ئەردۆغانەوە، بکاتە بیانو بۆ ڕاکێشانی هەستی خەڵکی کوردستان و تاوانبار کردنی پەکەکە پێی، بەڵام لەو سیناریۆیەشدا سەرکەوتو نابێت. لەواقیعدا، ئەحزابی کوردی لەکۆنەوە تا ئێستایان سوکانەکانیان بەدەستی پێویستی و بەرژەوەندیەکانی دەوڵەتانی ناوچەکەو هێزو دامودەزگا هەواڵگریەکان بووە، ئیتر بۆیە؛ بۆ چرکەیەکیش نابێت خەڵکی کوردستان ئومێدێکیان پێیان هەبێت، تا ئەو حکومەت و دەسەڵاتە بۆرژوا تاڵانچیەش بوونی هەبێت، زۆرینەکە دەبێت بەردەوام لەنێو ژیانی نادڵنیایی و بێژیانیدا بن. چونکە دەوڵەتانی ناوچەکەیش هاوشێوەی ئەحزاب و حکومەتە کوردیەکەن، ئیتر، دز بەدز دەڵێت ڕێم بکە، گشتیان وەک یەکن. تەنها شتێک شانازی پێوە بکەن، قۆناغی تاڵانکردن و بوون بەشەقاوەچێتیەکەیانە بەسەر چینەچەوساوەکانەوە لەهەریەک لەو دەوڵەت و وڵاتانەی ناویان ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە. دنیای سەرمایەداری، دنیای پڕ لەچەوساندنەوەی چینایەتیە، شەڕێکیش بونی هەبێت، تەنها شەڕو ململانێی نێوان ئەو دو چینەیەو چینی چەوسێنەری سەرمایەداریش، مەگەر تەنهاو تەنها، لەڕێی گۆڕهەڵکەنەکەی خۆیەوە، یانی چینی پرۆلیتاریاوە بخرێتە نێو گۆڕەکەی و بۆ هەمیشە لەڕێی شۆڕشی کۆمەڵایەتی سۆشیالیستیەوە کۆتایی بەکۆی مێژووی چەوساندنەوەی چینایەتی بهێنرێت، هەر لەو سات و قۆناغانە دایە، کۆتایی بەوەهمی ناسیۆنالیستی و خورافاتی ئاینی و مەزهەبی دەهێنرێت. چونکە لەوێدا، کۆتایی بەپیرۆزی خاوەندارێتی سەر ئامرازەکانی بەرهەمهێنانیش دەهێنرێت، ئیتر کەس بەفلسێکیش بەهاو پێگەی ناسیۆنالیستی  ئاینی بۆی گرنگ نابێت.

دەستان خۆش و ماندونەبن