جیهانی دیموکراسی له هەڵبژادنێکی تردا نووسینی: ئیبراهیم حسێن
جیهانی دیموکراسی له هەڵبژادنێکی تردا
نووسینی: ئیبراهیم حسێن
جیهانی دیموکراسی لە لانکەی خۆیدا، هەڵبژاردنێکی تری بەچاوی خۆی بینی. چەند مانگێکی بەسەر یەکەوە، قیل و قالی ئەم دنیایە لەدەوری ئەوە بوو کە لەم هەڵبژاردنەدا، دیموکراسی، کام یەک لە کارەکتەرو سیماکانی پێشتر براوەی سیاسەت و دەسەڵات، تڕامپ یان بادیدن، دوکاراکتەر کە لە دنیای دیموکراسی بورژواییدا، لەم دنیا تاریکەی ڕاستڕەویدا، دەرکەوتەی پڕاوپڕ و بێکەموکورتی ڕاستڕەوی ودیکتاتۆریەتی بورژازین، لە سندوقەکان دەردێنێ.
سەرەنجام جیهانی سەرسوڕماو لەم هەموو هەراو فانتازیە بۆش و بەتاڵەی هەڵبژاردن، یەکێک لە هەمان کاراکتەرە زۆر ناسراوەکانی جەنگ و ڕاستڕەوی و بە برسیەتی وداماوی گرفتارکەری خەڵک لە نەک هەرلەئەمریکا، بەڵکو گۆشەو کەنارەکانی دنیای، سیمسارێکی تری چەکدارکردن و پەروەردەکردنی گروپ و باندە ڕەشەکانی جوڵانەوەی ئیسلامی سیاسی و بەو پێیەش یەکێکی تر لە نوێنەرانی وێرانکردنی ژیان و مەدەنیەت لە ڕۆژهەڵات کە لە سەرۆکی بەڕەسمی فاشیستی پێشو کەمتر ڕاست، کەمتر دژی ئازادی و خۆشبەختی و دژی کرێکار و چەپ نەبوو، یەکێکی تر لەئەندازیارانی خەفەکردنی چینی کرێکار و هەرجیلوەیەک لە کۆمۆنیزم و سۆشیالیزم خوازی پێشکەشکرا و ئەم ئەوپەڕی ئازادی و ماف و ئیختیارەی ئینسان بەسەر چارەنوسی سیاسی خۆیەوە لە جیهانی دیموکرسیدا، بە دەرچوونی سەرو سەکوتی بایدن لە‌سەندوقەکان، بە چڵە پۆپەی خۆی گەیشت.
شتێک کە جێگەی سەرنجە هەڵوێستەی تۆقین لەترامپ بەڕاددەیەک بەهێزبوو تا ڕاددەی فۆبیایەکی کۆمەڵایەتی وەک ئەوەی تڕامپ دەجوونێک بێ لە قاعیدەی باوی سیاسەت وهەڵبژاردن و نۆرمەباوەکانی ئەو کۆمەڵگه بۆرژوازیە و کە کرێکارو ئینسانی بێبەشی ئەمریکایی دەبێ سوپاسگوزاربن کە ئەم دیموکراسیە ئەو مافەی پێداون کە بەیارمەتی ئەم هەڵبژاردنە بێچارەیە، تڕامپ وەربگرنەوە و بایدنیان پێشکەش بکەن. ڕووداوێک کە لە دنیای زۆرێک له جوڵانەوەی چەپدا ئەگەریش نەک وەک سەرکەوتنێکی مرۆڤایەتی لانیکەم وەک شکستێکی ڕاست لەژێر لێوەوە بووە مایەی ستایش و پیا هەڵدان.
ئەم ڕووداوە ئەگەر نیشانەی شتێک بێ ئەوەیە کە ئازادیخوازی تا چ ڕاددەیەک لە گرەوی ئینسانیەتی کرێکار و مەحرومدا بەڕادەیەکی سەرسوڕهێنەر بێ خاسیەت و سەرکز کراوە، بێدەنگ و داماوکراوە کە سەرکەوتنی بایدن بەسەر تڕامپ و ئۆباما بەسەر ئەوەی تردا، وەک هەڵهاتنی ڕوناکیەک لە شەوەزەنگی ڕاستڕەوی جیهانی ئەمڕۆدا بکاتە جەژن.
خۆشنودی و ناخۆشنودی ڕاستی کۆمەڵگە، بورژوازی و هێزە ودەوڵەتە بۆرژواییەکان لە دۆڕان وبردنەوەی ئەم یان ئەو کاراکتەری چینی دەسەڵاتداری ئەمریکا، بە پێی حیساباتی سیاسی و ئابوری تایبەت، قابیلی دەرکە، چونکە ڕەنگە ڕەنگە ئەمەیان کەمێک حەشامەتی کەشتیە جەنگیەکانی لە کەنداو بە پێی نیاز کەم و زیاد بکا، ڕەنگە کەمێک توندتر لەگەڵ ئۆردۆغان و نەرمتر لەگەڵ ئێران، مامەڵە بکا، ئیسلامیە جیهادیەکان لێرەوە بگوزێتەوە بۆ شوێنێکی تر یان بۆ مەئموریەتێکی تر لە خوڵقاندنی کانونێکی تری قەیران و وێراکاری بیانخاتە وێزەی ژیان و مەدەنیەت، ڕەنگە لە ژێر لێوەوە کەمێک لوتف و نەرمی زیاتر بەرامبەر بەنۆکەرە ناوچەییەکانیدا هەڵسوکەوت بکا، کەمێک ئەتەکێت و دیپلۆماسی زیاتر لە ڕەفتاری سیاسیدا لەچاو هاوتای پێشوی ڕەچاو بکا. تەنانەت لەلایەنی دووەمەوە تا ئەو شوێنەی پەیوەندی بە هاوڵاتیانێکەوە هەیە کە بە هەزاران شێوە لە هەموو ئیمکاناتێکی واقیعی بۆ بڕیاردان و هەر هەڵبژاردنێکی واقیعی داماڵڕاون، دەکرێ لە مەنتیقی هەڵبژراردن لە نێوان خراپتر و خراپتر دا تێبگەین، بەڵام هەرا و ستایشی چەپ، بێجگە لە دابڕانی تەواوی ئەم جۆرە چەپە لەهەر تەفسیر و دەرکێکی ڕەسەن و قوڵی واقیعیەتەکانی ژیان، دابڕانی تەواوی لەجوڵانەوە ئامانج خواز و ئاڵۆگۆڕخوازە ڕیشەییە ڕەسەنە کۆمەڵایەتیەکان و دینامیزم و پێداویستیەکانی ئاڵۆگۆڕی واقیعی و سەرەنجام جگە بە مەشغەڵە ورد و سەکتیەکانی دنیای تایبەتی ئەم چەپە ناکرێ لێک بدرێتەوە. ئەمە ئەوپەڕی سیاسی بوون و سیاسەتە بۆ ئەم جۆرە چەپە. ئیتر ئەم چەپە نوێنەرایەتی هیچ جۆرە ئاوانگاردی و پێشڕەویەک لەکۆمەڵگەدا ناکات، دەرکەوتەی هیج هەوڵێکی جیددی نییە بۆ ئاڵوگۆڕ.
ئەگەر ئەمریکا لانکەی دیموکراسی بێت، کە هەیە، ئەگەر ئەمە ئەوپەڕی ماف و ئیختیاری مرۆڤ بێت بۆ بڕیاردانی سیاسی و بۆ بەشداری سیاسی لە دیموکراسیدا، ئەوکات ئەمە بۆ خۆی، لە پوختەترین شێوەی خۆیدا، بۆ ملیۆنان کارکردوان و کۆیلەکانی کۆمەڵگە، کۆیلەکانی کاری بە کرێ، بێچارەیی و نەبوونی هیچ دەرفەتێکی واقیعی بوو بۆ هیچ هەلبژاردنێک. مانەوە لە کۆیلایەتی واقیعیدا، لە کۆیلایەتی کاری بەکرێ و ژیانکردن لە نەبوونی هیچ هەڵبژاردنێکی سیاسی واقیعیدا، ڕۆژی دوای قیل وقالی هەڵبژاردنی دنیای دیموکراسی بورژوایی دەبێ وێڵی موشتەری پەیداکردن بێ بۆ پەیداکردنی کڕیاری هێزی کارەکەی، دەبێ لەگەڵ ئەو کۆمەڵگەیە بجەنگێ تا مافی ژیان و سەرپەنا و مانەوەی و چونە قوتابخانەی منداڵەکەی، بەدەست بهێنێ، دەبێ مان بگرێ و بکۆشێ و لەگەڵ پۆلیس و سەرکوت و زۆری ئەم دنیا ئازادە دەستەویەخە بێت تا کەمێک باری ژیان لەو کۆیلایەتیە ئازادەدا هەر نەبێ کەمێک ئاسانتر و قابیلی تەحەمولتر بکا.
نە هەڵبژاردنی تڕامپ دەرچوون بوو له هیچ قاعیدەیەک نەدەرنەچوونەوەی گەڕانەوە بوو بۆ هیچ قاعیدەیەک. ئەم سیکلی هەڵبژاردن لە نێوان خراپتر و خراپترەکان، ڕیگان و بۆش و مارگرێت تاچەرو ڕۆحانی وخاتەمی و ئۆردوگان و تڕامپەکان، وەک ڕۆتینی ژیانی سیاسی ئەو کۆمەڵگەیانە، ڕاستیەکەی وەک میکانیزمی دوورخستنەوە و داماڵینی چینی کرێکار و بێبەشان لە سیاسەت و کارو دەعوای سیاسی جیددی لە کۆمەڵگە و لە پەیوەند بە دەسەڵات بەردەوام دەبێ و هاوشانی ئەویش لە دەرەوەی ئەو زنجیر وقفڵانەی بۆرژوازی لە ڕێگەی دیموکراسی و هەڵبژاردن، لە ڕێگەی دیکتاتۆریەتی چینایەتیەوە لە ئیرادەی مرۆڤی داوە، خەباتی واقیعی کرێکاران و بێبەشانی کۆمەڵگە لە پێناو ئازادی و ڕزگاری واقیعی بەهەموو زیندوێتی و تین و تاوی خۆیەوە بە ناچاری بەردەوام دەبێ.
١٠.١١.٢٠٢٠