خوێندنەوەیەک بۆ شێوازی شیعری احمد مطر ..شاعرێ دوور لە غەزەل.؟!

خوێندنەوەیەک بۆ شێوازی شیعری احمد مطر ..شاعرێ دوور لە غەزەل.؟!
نووسینی: جمال نوری

احمد مطر ..له پەنجاکانی سەدەی ڕابردوو
لە ناوچەی(التنومه)ی بەصره له دایك بووە، لەتەمەنی چواردە ساڵییەوە، دەست دەکات بە نووسینی شیعر، بەڵام دواتر لەتەمەنی بیست ساڵیدا، ئەزمونی نووسینی گەشە پێ دەدات و سەرکەوتوانە دەست دەکات بە نووسینی شیعرە یاخیەکانی هەریەک لە المتنبی، و موعەلقەی ئەمر القیس شاعیری سەردەمی جاهیلی .کاریەگەرێتیان لەسەر دروستبوونی شاعر هەبوە.
مطر، بەهۆی شێوازی یاخییانەی نوسینی شیعر، مطر چیتر ناتوانێ بمێنێتەوە لەعێراقی سەردەمی دەسەڵاتدارێتی سەدام حسین ،لەسالی 1ف 982دا هەڵدێت بەرەو وڵاتی کوێت، لەوێ لە جەریدەی القبس دا وەک نوسەرێ کاردەکات.
ناوەرۆکی شیعرەکانی مطر، دوورو نزیک بەلای شیعری عاتیفەو غەزەل دا نەچوە، دروشمی لافیتەکان شوێنک ناهێڵێتەوە بۆ غەزەل، بۆیە دەڵێ ;
ئەگەر من بەستونێکەوە ببستنەوەو لەژێر پێمدا ئاگر بکەنەوە یەکەمین کارێک ئەوەیە هاوار بکەم و داوای یارمەتی بکەم تا ئەتوانم هەوڵی کوژانەوەی ئاگرەکە بدەم .باوەڕ ناکەم کەسێک هەبێ لەم حاڵەتەدابم و داوای شیعرێکی عاشقانەم لێبکات و نەغمەیەکی عاشقانەی بۆ بچڕم؟
مطر، دەربارەی شیعر دەڵێ (هەوڵدانێکە شیعرەکانم بۆ وەرگرتنەوەی بوونی ئینسانیی تاڵانکراوم، ئەمە ئەو ڕووەیە کە خواداوەند منی بەدیهێنا فەرمانی پێکردم بخوێنم هەروەها بەقەڵەم فێری کردم تابنوسم وبڵێم من هەوڵ ئەدەم کەگۆڕەکەم بەقەڵەم هەڵدەمەوەو جەنازەکەم بەر لەڕزین هەڵسێنمەوە تابتوانم هاوار بکەم و لەهاوارمدا هاواری هەزاران زیندە بەچاڵکراوی دیکە جێبکەمەوە لەبەر ئەوەی وشە پەڕەمووچی ئیسانیە شیعر پزیسکێکە کەفتیلەی ئەم بۆمبەیە دائەگیرسێت وشاعیر فەرماندەیەکی لەخۆبردوە کەبۆنەتەوەکەی خۆی گەواهیدەرو شەهیدێکە، نەوەک گۆرانیبێژێک کە خەمی ڕەوانەی دەروونی سوڵتانە بەدمەستەکان بێ*)
کاریگەری سیاسەتی شۆڤێنی دەسەڵاتدارانی عێراق، سیاسەتی گرتن و کوشتن وئەشکەنجەدانی خەڵکی ئازادیخواز ولەسێدارەدانیان، کاردانەوەی لەسەر هەستی مطر، بەجێهێشتوە، لەلایەکی ترەوە بێهەڵوێستی بەرپرسانی عەرەب لەسەر نەبونی هەڵوێستێکی نیشتمانی و نەتەوەیی، بەرگریکار لە فەلەستین، کار دائەنێ لەسەری و بەشیعری لافیتەکان، هێرشێکی توند دەکاتە سەر بەرپرسانی عەرەب،
لەقەسیدەی (الحظیره)دا ، لەسەر بەرپرسانی عەرەب دەنوسێ و دەڵێ ،
الثور فر من حظیره البقر
الثور فر
فثارت العجول فی الحظیره،
تبكی فرار قائد المسیره،
وشكلت علی الاثر محكمه و الموتمر
فقائل قال ;قضاء وقدر
وقائل لقد كفر
وقائل الی سقر
وبعضهم قال امنحو فرصه آخیره،
لعله یعود للحظیره،
وفی ختام الموتمر
تقاسموا مربطه وجمدوا شعیره،
وبعد عام وقعت حادثه مثیره
لم یرجع الثور ولكن ذهب وراه الحظیره

احمد مطر ، بۆ خوێنەری شیعرەکانی چیرۆکی (تەویلە ) دەخۆێنێتەوە . ئەمەش کوردی یەکەیەتی;

گایەک لەتەویلە هەڵات
گایەکە هەڵات و گوێرەکەکانی ناو تەویلەکە
ووروژان
ئەگریان بۆ هەڵاتنی گەورەکەیان
لەسەر ئەم بابەتە
دادگا….کۆنگرە
پێکێهێنرا..
یەکێک وتی
قەزاو قەدەرە
ئەوی دی لەدین دەرچوە
یەکێکی دی بۆ دۆزەخ
هەندێکیش وتیان دەرفەتیێکی دیکه ی پێبدەن
ڕەنگە بگەڕێتەوە بۆ تەویلەکە
لەکۆتایی کۆنگرەکەدا
شوێنی بەستنەوەکەیان بەشکردوو
بەشە جۆگەکەشیان ڕاگرت

لەدوای ساڵێک
ڕووداوی سەیر ڕویدا
گایەکە نەگەڕایەوە
بەڵام
تەویلەکە بەدوایدا ڕۆیشت ..*

شیعرەکانی احمد مطر سەکۆی هێرشێکی دادگەرانەیە بۆسەر دیمەنەکانی ستەم و گەندەڵی.
هەڵبەت مطر بەهۆی لافیتە شیعریەکانیەوە زۆرێ لەڕێکخراوو خەڵکانی ئازادیخوازی و نیشتمانپەروەڕ شیعرەکانیان کردۆتە هەوێنی ڕاپەرین و بەرخۆدان، بەتایبەت ئەو لافیتە شیعریانەی کەسنوری نەتەوەو وڵات بەجێدەلێی و خەمێکی مرۆیی لێی دەڕژێ وەک لێرەدا دەڵێ;
آسیر حیث آشتهي لكنني آسیر
واته ;
بۆهەرشوێنیک حەزم لێیبێ ئەڕۆم، بەڵام دیلم
یا دەڵێ
اوطاننا;
هوالذي یمللك حق عزفه
واته
له ولاته كانی ئێمەدا
ئەوکەسەی قانونی بەدەستە
هەرئەو مافی ژەنینی هەیە *

لەم لافیتە شیعریەیدا ئاماژەیەکە بۆ دەسەلاتدارانی وڵاتانی ڕۆژهەڵات، کە مافی مرۆڤی تیا پێشیل دەکرێ و یاساکان لەخزمەت فەرمانڕەوایاندا بەکار دەهێنرێ، لەپێشانگای دووەمی کتێب لەوڵاتی کوێت، کتێبی یەکەمی لافیتەکان لەساڵی 1984دا زۆرترین فرۆشی دەبێ کەتەنیا 2000دانەی لێ دەفرۆشرێ، هەر ئەمەش دەبێته هۆی دەرکردنی لەولاتی کوێت، بەهۆی شیعرەکانیەوە حوکمڕانانی کوێت بەرگەی شیعرەکانی ناگرن، لەوێش هەڵدێت، دواتر لەلەندن نیشتەجێ دەبێ.
“فاكتەرەکانی ناسینی احمد مطر وەک شاعیرێک”
ئەوەی احمد مطر ی کردە دەنگێکی زیندوو لەجیهانی عەرەبیدا دوو هۆکار بوو ..
1-نووسینی شیعر لەسەر شێوازی کورت و پڕ مانا، وەک چوکلێتە شیعر، بەڵام مطر فیتیلەی گڕی شیعری پێ بوو بۆ گەندەڵکاران .
2- نەنووسینی شیعرێ لەسەر غزل، و عاتیفەو ئەڤین و دڵداری

لەجێگایەکی تردا دەربارەی یاسای وڵاتانی عەرەبی و خۆرهەڵات دەڵێ سانسۆر هێندە بێ بەزەییە وتوندوتیژە لەهەموو جێیەک وەک دیمەنی کلتوری تاساندن هەروەک سایەیەک شاعیر ڕاودەنێ بەردەوام.. هەروەک لێرەدا دەێ ;
لەناو بازاڕ هاوارم کرد، نا
بەڵام زاڵەیەی دەنگم
لەترسی مەرگ
بەرەولام گەڕایەوە،.. *

سەرچاوەکان:
1- هەردوو کتێبی لافیتەکان * کە لەساڵی 1987 لەندن
2-سیرە ذاتیه لشاعر آحمد مطر مجلە الوطن العربی 2010