پرسی رۆژ  لەشکرکێکشی تورکیا بۆسەر هەرێمی کوردستان و لێکەوتە سیاسی و کۆمەڵایەتی و جوگرافی و ئابووریەکانی؟… بەڕێز هاوار محمد، نووسەر و وەرگێر وەڵامی ئەم پرسەی داوەتەوە.

ماوەی ٣٧ ساڵە رژێمە یەک لەدوای یەکەکانی تورکیا لەرێگەی رێکەوتن لەگەڵ رژێمەکانی ناوچەکە، بەفەرمی نافەرمی هێرشی کردۆتە سەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان وبەقوڵایی چەندان کم پێشێلکاری کردووە، بەبیانووی پاراستنی ئاساییشی نەتەوەیی وبیانووی دیکەی جۆراوجۆر. دوای وەستانی پرۆسەی ئاشتی لە ٢٠١٥ ەوە بەتایبەتر دوای کودەتا سەرنەکەوتوەکە لەتورکیا لە٢٠١٦ ەوە رژێمی تورکیا بەدەسەڵاتی ئاکەپە وبەسەرۆکایەتی ئەردۆگان هێرشیان بۆناوچەکە (هەرێمی کوردستانی عێراق وسوریا) چڕترکردۆتەوە.

ئۆپەراسیۆنی ئەمجارەیان کەلە ٢٢ی حوزەیران ەوە دەستیپێکردووە، وبەقوڵایی نزیک ٤٠ کم هاتۆتە ناوخالی هەرێمی کوردستان، ودەیان شارۆچکە وگوند وناوچەی دەستبەسەرکردووە، وهێزی سەربازی و تانک وچەکی جۆراوجۆری هێناوە، پێدەچێت ئەمجارەیان جیاوازبێت لەبەرنامە وئامانجیاندا.

بەتێگەیشتنی ئێوە جیاوازی ئەم هەلومەرجەی ئێستا کەلەناوچەکە دەگوزەرێت بۆئەم هێرشە چییە؟

باشترین ئەلگوی چارەسەر و وەڵامدانەوە وبەرگرتن بەوکارەسات وماڵوێرانیەی کەرەنگە رووبدات لەئەنجامی ئەو ئۆپەراسیۆنەدا چییە؟

 هاوار محەمەد: لە دواى یانزەى سێپتێمبەرەوە هەر جەنگێك دروست بووبێت، هەر وڵاتێك هێرشى بۆسەر وڵات یان هەرێمێكى دیكە كردبێت، پرسى ئاسایش پاڵنەرەكەى بووە. بڕوانە هێرشى ئەمریكا بۆ سەر ئەفغانستان و عێراق، هێرشى ڕوسیا بۆ سەر ئۆكرانیا، هێرشى پێشووترى توركیا و گروپە تیرۆریستییە داردەستەكانى بۆ سەر ڕۆژئاڤاى كوردستان، هێرشى ئیسرائیل بۆ سەر عەززە و هیتر. ئەوەى ئەم پاساوە، چەندە واقیعى بووە یان تەنیا بیانوویەك بووە بۆ ئەو هێرشە، هیچ لەو ڕاستییە ناگۆڕێت، كە یەكێك لە كەڵكەڵە ترسناكەكانى جیهانى نوێ پرسى “ئاسایش”ـە. بەڵام ڕێك بەهۆى زیادەڕەوى لەم خواستەدا و ئینجا میلیتاریزەكردنى پرسى ئاسایش لە جیهانێكى گلۆباڵدا، جیهان، تەنانەت بۆشایی ئاسمانیش، بۆتە جێیەكى بێ ئاساییش. لەبەرئەمەیە فەیلەسوفى چەپى ئیتاڵى “جۆرجیۆ ئاگامبێن” لە وتارێكدا پێیوایە، ئەوەى ئێستا لە جیهاندا بەڕێوەدەبرێت، لە ڕاستیدا “ئاسایش” نییە، “نا-ئاسایش”ـە. 

    توركیا لەنێو ئەم جیهانەدایە كە هەتا دەوڵەتى نەتەوە بەو فۆڕمەى ئێستاى تێیدا بمێنێت، “نا-ئاسایش”، جەنگ، ڕەگەزپەرستى تێیدا دەمێنێت. توركیا بە پێى ئەو ڕێكەوتنانەى كە لەگەڵ هاوپەیمانیى شەڕخوازى ناتۆ كردوویەتى و تێیاندا وەك مەرجى قبوڵكردنى سوید و فینلەندا لە یەكێتییەكە، ئەوەى سەپاندووە كە دەستى بۆ لێدان لە كورد و بەتایبەتى خەباتگێڕانى كورد، واڵا بكەن. وا دیارە هەمووان بەم هێرشە ڕازین و تەنانەت هەڵوێستى هەرە ڕادیكاڵى ئەمریكا ئەوەبوو كە “با توركیا لە هێرشەكەیدا، لەگەڵ دەوڵەتى عێراق و حكومەتۆچكەى هەرێمى كوردستان هەماهەنگى بكات”. ڕەنگە ئەمە یەكێك لە جیاوازییەكانى هێرشەكەى ئەمجارە بێت. واتە داگیركردنى بەشێك لە خاكى باشوور بێ نواندنى نا-ڕەزامەندى لە هیچ لایەكەوە. ئەمە جگە لەوەى توركیا هەندێك لە گروپە چەكدارە ئیسلامییە تیرۆریستییە سووننەكانى بەرى سوریاى گواستۆتەوە هەرێمى كوردستان و بەشێكى جەنگەكە بەوان دەكات، زەلیلكردنى كوردیش لە ڕێگەى پارتى دیموكرات و ئیسلامیستەكانى ناوخۆوە، كە ئەمەیان كارەساتبارترین خاڵى ئەم جەنگەیە. حكومەتى هەرێم هەموو دەرگایەكى بۆ توركیا واڵاكردووە، ڕێنیشاندەر و هاوكارى ماددى و مەعنەوى و میدیایى سوپاى جەندرمەیە تا دەوروبەرى شارە گەورەكان؛ لە نێو شارەكانیشدا، گورگەبۆرەكانى بەرداوەتە گیانى خەباتگێڕان و هەژاران، هەر ڕۆژە و تێكۆشەرێك تیرۆردەكەن و هەر ڕۆژەو بازاڕێك، مێژوویەك، دەسووتێنن و دواییش هەر ئەم چاوساغانەى توركیا ئەو تاوانانە، بە سیناریۆى ناشیرین، دەدەن بە ملى پەكەكەدا. لەبەر ئەم هاوكارییەى هێزەكانى باشوور لەگەڵ توركیادا، پێدەچێت ئەم جارە توركیا بنكەى سەربازیى درێژخایەن لە قووڵایى خاكى هەرێم دابنێت و هەرگیز نەگەڕێنەوە (مەگەر بەرخودان ناچار بە پاشەكشەیان بكات).

لەم كاتەدا كە ناتۆ خەریكى جەنگە قێزەونەكەیەتى لەگەڵ ڕوسیادا، پێناچێت هیچ فشارێك لەسەر وڵاتانى ڕۆژئاوا بەرهەمى كۆنكریتى هەبێت. هێزە چەپەكان لە زۆربەى وڵاتانى جیهاندا دژ بەم هێرشانەن بۆسەر كورد، ئەوانیش كەمتر لە پێگە فەرمییە بڕیار بەدەستەكاندان. وێڕاى ئەمەش لایەنیكەم پێویستە لە سێ لایەنەوە هەوڵى هەنووكەیى بدرێت:

بەهێزكردنى پەخشى میدیایى و سۆسیال میدیایى بۆ پیشاندانى ئەو تاوانانەى توركیا بەرامبەر بە كورد لە باشوور و ڕۆژئاڤا دەیانكات؛ لەم ڕێگەیەوە فشاركردنى زیاتر لە هەندێ لە وڵاتانى ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بۆ بە ڕۆژەڤكردنى ئەم پەلامارە و كردنى بە بابەتى گفتوگۆ لە ئەنجومەنى ئاساییشى نێودەوڵەتى (بە تایبەتى ئەو وڵاتانەى كە میانەیان لەگەڵ توركیا باش نییە، وەك ئیسرائیل، ئەرمینیا، نەرویج، بەلجیكا و تەنانەت عێراقیش).

 ڕاپەڕینى جەماوەر و خەڵكى كوردستانى باشوور و ڕۆژئاڤا بەڕووى سوپاى توركدا و سەركۆنەكردن، ئیحراجكردن، بایكۆتكردنى لایەنگر و دەستكەلا ناوخۆییەكانیان.

درێژەدان بە بەرخودان، خەبات، هاوپشتیى كورد بۆ كورد، پشتیوانى گەریلا و جەختكردنەوە لەسەر “كوردبوون” لە هەموو بۆنەیەكدا، لە هەموو دەرفەتێكدا، لە هەموو جێیەكدا كە ئەوانى دژەكورد و هاوكارەكانیانى لێن.