نەجمەدین فارس: تاکە چارەسەر بۆ بنبڕکردنی نەهامەتی و چەوساندنەوەو کۆیلایەتی، نەمانی سیستەمی چینایەتییە، پێکهێنانی پەیوەندییەکی ئابووری کۆمەڵایەتییە لەنێوان مرۆڤەکان بەپێی (هەرکەس بەپێی توانا و، هەرکەس بەپێی پێویستی سەردەمەکان) دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ هاوڕێ نەجمەدین فارس نووسەر و مارکسیست، سەبارەت بە گوشارەکانی بەغدا بۆسەر هەرێم و ئایندەی سیاسی کوردستان”
بۆپێشەوە: بڕیار و گوشارەکانی بەغدا لە دوای شەری سەربازی دژی داعشەوە بۆسەر دەسەڵاتی هەرێم، بەردەوامە، هۆکاری سەرەکی ئەم گوشارانە چییە؟
نەجمەدین فارس: ئەو گوشارانەی بەغداد دەیخاتە سەر هەرێم ، لەلایەک جەنگی سیاسیە بازرگانەکانی بەغدادە لە بەرامبەر ئۆلیگارشیەکانی هەرێم، لەلایەکی تر پاک پیشاندانی پەرێزی بۆگەن کردوویانە لەبەرامبەر جەماوەرەکانیاندا. با بەجۆرێکی تر بیڵێم، کێشەی هەردوولا، خزمەتکردنی دەسەڵات و بەرژەوەندییەکانیانە. کە خۆی لە مانەوە دەسەڵات و بەدەستهێنانی سەرمایەی زیاتردا دەبینێتەوە. هەردوولای چینی ئۆلیگارشی ئیش لەسەر بە مۆتەکەکردنی یەکتری دەکەن تا دانیشتوانی هەرێم و خوارو وناوەڕاستی عێراق لە قاڵب بدەن و بەبەرژەوەندی خۆیان جەماوەری ناوچەکانی خۆیان بە دوای خۆیاندا بەکێش بکەن و جەماوەرێکی برسی و بێکاری ژێر دەسەڵاتیان، دەست بۆ هیچ داخوازییەکی ڕەوای خۆیان نەبەن، و داوای ڕەوای ژیانێکی شایستە بۆ خۆیان و خێزانەکانیان لەبیر ببەنەوەو بە کێشەی لاوەکی و چاوسورکردنەوەیەکی درۆزنانە لەیەکتری، گۆڕانی دەسەڵات و بەرجەستەکردنی پێویستیەکانی خەڵک بۆ کاتێکی نادیار لە خۆیان و دەسەڵات وبەرژەوەندیەکانیان دووربخەنەوە. بە دۆن کیشیۆت کردنی خەڵکە لە ڕێگەی دروستکردنی پاڵەوانی درۆزنانەوە. ئەو دوولایەنەی عێراق، دوو بەردداشی یەک ئاشن بۆ هاڕینی داخوازی و پێویستییە ڕۆژانەییەکان و ناڕەزایەتیەکانی چینەکانی خوارەوەی دەسەڵاتەکان.
بۆپێشەوە: گوشارە بەردەوامەکانی بەغدا بۆسەر هەرێم، بەرهەمی پابەندبوونی دەسەڵاتی ناوەندە بە فیدرالیزم و دەستورەوە، لە هاوسەنگی تازەی نێوان بەغداو هەرێمدا، یان وەکو هەندێک دەڵێن پاشگەزبوونەوەی بەغدایە لە فیدرالیزم و دەستور؟
نەجمەدین فارس: هەر وەکو وتم دوو بەردداشی یەک ئاشن، ئەگینا دەوڵەت فیدراڵی بێت، یان هەتا کۆنفیدراڵیش بێت، بەژیانی کولەمەرگی دانیشتوانی هەرێم و عێراق چی؟؟ دەوڵەت دێموکراسی بێت یان دیکتاتۆری، ئاینی بێت یان عەلمانی، بۆ ژیانی خەڵک کە لە کولەمەرگیدا بژێت، چی باشییەکی هەیە، و چی لە ژیانی خەڵک دەگۆڕێت!! ئەگەر وەک دەستوورەکان و تێوریەکانی سیستەمی فیدراڵی باس بکەین، ئەوا لەو جۆرە سیستەمانەدا پەیوەندیەکانی هەرێمەکان و حکومەتی فیدراڵ بەهۆی کۆمەڵێک یاساوە ڕێکدەخرێت و هەردوولا پابەندی یاساو ڕێسایەک دەکرێن، کە بەکۆڵەکەی یاسای ڕێکخستن و دامەزراندنی فیدراڵیەت دادەنرێت: یەکەم: ئەو بنەمایانەیە دەستووری فیدراڵیەت دیاری دەکات. دووەم: چۆنیەتی هەمووارکردنی دەستووری فدراڵیەت. سێهەم: دادگاکانی دەوڵەتی فیدراڵی. چوارەم: دادگای دەستووری لە دەوڵەتی فیدراڵیدا. پێنجەم: مافەکان لەدەستوری فیدراڵیدا. شەشەم: دەسەڵاتەکانی باری نائاسایی و دەسەڵاتی تایبەتی نافیدراڵی. هەر کۆڵەکەیەک لەو شەش کۆڵەکەیەی کە یاسای فیدراڵیەت پێکدەهێنن، ڕۆڵ و کاریگەریان بەسەر شێوازی ڕێکخستنی پەیوەندییەکانی هەرێمەکان و حکومەتی فیدرالێەوە هەیە، هەردوولا بەپێی بەند وماددەکانی دەستووری فیدراڵی، پابەندی ئەرک و ماف دەکات. ئەگەر ئەو خاڵانەی سەرەوە کە باسم کرد لە نێوان هەر دوولایاندا جێ بەجێ بکرێت کە پێم وایە بەشێک لەکارەکانی دادگای فیدراڵی هەوڵێکە بۆ بەئەنجام گەیاندنی، ئینجا عێراق بە هەرێمەوە لەو تەیرە دەچێت کە پێی دەڵێن دەوڵەتێکی فیدراڵی. لەلایەکی تر هەموارکردنی دەستووری نوێی عێراق، بەقورسی ئەنجام دەدرێت. لەبەرئەوەی دەنگی دوو لەسەر سێی سێ پارێزگای هەرێم کە ئێستا بووە بە چواریش، پێشنیار و پێشکەشکردنی داخوازی هەموارکردنەوەی دەستوور، ئەو ڕێژەیەی دەنگدانی سێ پارێزگاکەی هەرێم یان هەر سێ پارێزگای تری عێراق ئەتوانێت داخوازی هەموارکردنەکان هەڵوەشێنێتەوە. ئەگەر هاتوو ئەو ڕێژەیەی دەنگدانی بەدەست نەهێنا ئەوا هەموارکردنەکە جێبەجێ دەکرێت. ئەمەش لەسەر وەلائی خەڵکی هەرێم بەگشتی دەوەستێت بۆمانەوەی سیستەمی فیدراڵی بە یاسایی. پێم وایە ئەو وەلائە بۆ حکومەتی هەرێم کەم بووەتەوە لە لایەن خەڵکەوە. چونکە چەوسانەوەی ئابوری وسیاسی و کۆمەڵایەتی و چینایەتی لە هەرێمدا لە ئاستێکی بێزارکەردایە. لە لایەکی تر کودەتا و شۆڕش ئەتوانێت سەرجەمی سیستەمەکە بگۆڕێت، بەپێی خواستی بکەرانی. ئەمە ئەو حاڵەتانەیە کە سیستەمی فیدراڵی دەگۆڕێت لە عێراقدا.
بۆپێشەوە: ئایا هەنگاوەکانی بەغدا لەدژی هەرێم و سیاسەتی خۆگرێدانەوەی پارتی و یەکێتی بە بەغدا، بەمانای تیکەڵ بوونەوەی بەکردەوەی کوردستانە بەعێراقەوە؟
نەجمەدین فارس: دەوڵەتی فیدراڵی ئەگەر دەستووری هەبوو، وەکو ئەوەی عێراق، دەستوور هەرێم و حکومەتی فیدراڵی پابەند دەکات بەوەی بەپێی یاسا بڕۆن و پەیوەندی بگرن بەیەکەوە. ئۆلیگارشیەکانی هەرێم و ناوەڕاست و خواروی عێراق، هیچ کێشەیەکی سیاسی قوڵ وڕیشەداریان نییە، کێشەیان لەسەر قاڵبی کێکەکانە. لەبەرئەوەی هیچ لایەکیان نە بۆرژوازی نیشتمانی و نە بۆڕژوازی نەتەوەیی و نە بۆرژوازی ئاینی و باوەڕدارن، کۆمەڵێک ئۆلیگارشی سیاسی گرێدراوی سیاسەت و میتۆد وجێبەجێ کاری بەرژەوەندیەکانی وڵاتانی زلهێزی جیهانی و هەرێمایەتین و مرتەزیقەی ئەو هێزانەن لەسەر ئازاردان و لەبەینبردنی گیان و ژیان وئازادییەکانی دانیشتوانی عێراق.
بۆپێشەوە: بەشیک لەخەڵکی کوردستان بەتایبەتی موچەخۆران، دەیانەوێت بەغدا موچەیان بداتێ و لە ژێر دەسەڵاتی هەرێم نەمێنن، چەندین فراکسیۆنیش لەوانە یەکێتی و نەوەی نوێ و یەکگرتوو، کۆمەڵی دادگەری داوایان لە پەرلەمانی عێراق کردووە، کە بەغدا راستەوخۆ بە میکانیزمێکی یاسایی موچە فەرمانبەرانی کوردستان بدات، سەرەتا بڕیاری ئەم چەند فراکسیۆنە چۆن دەبینن؟ هەروەها ئایا ئەوە کیشەی موچە چارەسەر دەکات”؟
نەجمەدین فارس: ئەو هێزە بەرداش ئاسانەی هاڕینی گیان و کەرامەتی خەڵک، لەعیراقدا هەن، هێزگەلێکی بۆگەنی خۆپەرستی چاوچنۆکن و هەرجارەی بە سیناریۆیەکەوە، خەڵک تووشی دڕدۆنکی و بی هیوای دەکەن و هەر خۆشیان خۆیان بەفریادڕەس و دڵسۆزی چینی ڕەشوڕوتی کۆمەڵگە دەناسێنن و بەیانی ئەجێندای چارەسەری ژیان و گوزەرانی چینی زەحمەتکێش و هەژاران دەکەن، لایەک خۆی بە دڵسۆزو خەمخۆری مووجەخۆران و لاکەی تری بەناوی نەگەڕانەوە بۆ ناوەند، کوردایەتی و بەکۆمەڵێک لەو گووتراوانە بێبەهایانەیان موچەخۆرانی پێ سەقاڵ دەکەن و بۆ درێژ ماوە بێبەشیان دەکەن لە مووچەیەک کە مافی خۆیانە لە بەرامبەر ماندووبونێکدا وەری بگرن. ئەگینا چی لایەکیان داوای ئەوەیان بۆ مووچەخۆران کردووە، کە بەپێی پێویستی خێزانەکان و گرانی نرخی کاڵاکان، موچەی موچەخۆران و کرێکاران بدرێت و دابین بکرێت و هەموو کەس وەکو یەک بەهرەمەند بێت لە بەدەست هاتووەکانی ئێستای مرۆڤایەتی. لەبەرئەوە هەموو هێزو فراکسیۆنەکان و دەسەڵاتداران لەگەڵ دانیشتوانی عێراق ڕاست ناکەن، و لەپێناوی درێژەدان بەدەسەڵاتیان و چونە پێشەوەی بەرژەوەندییەکانیان سیاسەت دەکەن. کێشەی موچە چارەسەر ناکەن، لەبەرئەوەی سیستەمی ئێستای هەموو عێراق، بەپێی سیاسەت و میتۆدی بانکی دراوی نێودەوڵەتی دەڕوات بەڕێوە، کە لەسەر بناغەی برسیکردن و سک هەڵگوشینی دانیشتوانی ئەم وڵاتانە دەڕوات بەڕێوە. میتۆدی هەموو هێزەبەرداش ئاساکانی هەموو عێراق بەم بیرکردنەوە و نەفەسە لیبراڵیە دەڕوات بەڕێوە.
بۆپێشەوە: لێکەوتە سیاسیەکانی دەسەڵاتی ناوەندی لەسەر خەڵکی کوردستان و پرسی چارەسەرنەبووی نەتەوایەتی چۆن دەبینن؟ لاتان وایە جارێکی تر ستەمی نەتەوایەتی لەسەر خەڵکی کوردستان دوبارە دەبێتەوە؟
نەجمەدین فارس: کێشەی نەتەوایەتی یەکێک لەو کێشانەیە کە لەگەڵ سەرهەڵدانی سیستەمی سەرمایەداریدا دەرکەوت و بوو بە فۆڕمی بیرکردنەوەی گەلێک لە مرۆڤەکانی سەر زەوی بۆ جیاکردنەوەی بەرژەوەندییەکانی سەرمایەداران لەگەڵ یەکتردا، پەرەیاندا بەدروستکردنی جیاوازییەکان. چینی شۆڕشگێڕی لەکۆمەڵگەی سەرمایەداریدا پێ دابەش دابەش کردو جەنگی گەورەو ماڵوێرانکەریشیان پێ هەڵگیرسان و ملێۆنان مرۆڤیان تیا لەناوبرد. ئۆلیگارشیەکانی کورد و عەرەب، ئیش لەسەر هێشتنەوەی ئەوکێشە دروسکراوەی نێوان مرۆڤەکان دەکەن کە بە دیالێکتی و زمانی جیاوازو بە ئاخاوتینی جیاواز جیاواز پەیوەندی دەگرن لەگەڵ یەکتردا. نانی بۆرژوازی و سەرمایەداران لە دروست بوونی کێشەی نەتەوایەتی و ڕەگەزی و شێوەی جیاوازی پێست و مووی سەر دایە. لەبەرئەوەی هۆکارە بۆ لەبیر بردنەوەی پرسە مێژوویی و بنەڕەتیەکەی چینی کرێکار لە مێژووی گۆڕانکاری ماددی مێژوویی کۆمەڵگاکاندا. هەتا ئەگەر پێوەر بۆ نەبوونی جیاوازی لەنێوان مرۆڤەکاندا، ئاین، یان زانستی پەرەسەندن بێت، ئەوا مرۆڤ یەک سەرچاوەی مرۆڤانەی هەیە. بەڵام ئەم جیاوازی کردنە لەلای ئاینیەکان یان لەلای عەلمانی و دیموکراسیەکان و…. ئەم جیاوازی کردنە لەپای چی؟؟ لەبەرئەوە بەشێوازی جیاواز جیاواز، دروستی دەکەن و پەرەی پێدەدەن. تا لە سایەی ئەو جیاوازیەدا درێژە بەدەسەڵات و قازانج و کەڵەکەی سەرمایە بدەن. لەبەرئەوە ئەم یاریەی بۆرژوازی بەردەوامی دەبێت و درێژەی پێدەدەن. کێشەی بنەڕەتی مرۆڤ لەمێژووی دروست بوونی کۆمەڵگەی چینایەتیەوە، ژیان و گوزەرانکردنی شایستەو سەردەمیانەیە بەپێی سەرددەم وگەشەکردنەکانی، دەستی ڕابگات بە تەواوی پێداویستیەکانی بەپێی بەدەستهاتووەکان وپێشکەوتنەکانی مرۆڤایەتی. ئۆلیگارشی کوردو عەرەب بژێوی وخراپی توانای دارایی و هەژاری چینەکانی خوارەوەی کۆمەڵگە، هەریەکەو بە هۆکاری جیاوازی دروستکراو دەخاتە ملی نەتەوەکەی بەرامبەری. بنەڕەتی کێشەکان سیستەمی بەڕێوەبردن و دابەشکردن و بەکارهێنان و بەرهەمهێنانێکی ناچیزوو نادادو لاسەنگە بۆ ژیانی مرۆڤەکان. ئەگەر ئەوە سیستەمی کۆمەڵایەتی ئابووری سیاسیەی ئێستا، نەگۆڕێت بە سیستەمێکی ئابووری کۆمەڵایەتی بێ چین، ئەو کێشەو ململانێ جیاواز جیاوازانە کۆتاییان نایەت، بە عێراقیشەوە.
بۆپێشەوە: خەڵکی کوردستان بەشیوەی گشتی دژی دەسەڵاتی سیاسی هەرێمن و بەکردەوەش ئۆپۆزیسیۆنی بۆژوازی کورد، ئەڵتەرناتیفێکی باشتری دەسەڵات نییە و لەو ئاستەدا نییە، بتوانێت جڵەوی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی خەڵکی کوردستان بکات، خەڵکی کوردستان دەبێ چی بکات، تا لەدەسەڵاتی یەکێتی و پارتی و هاوشیوەکانی و ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوازی ڕزگاری بێت؟ بەکورتی چ ڕیگاو ئەڵتەرناتیفێک بۆ باش بوونی ژیان و گوزەران و ئاینندەی سیاسی کوردستان پێویستە؟
نەجمەدین فارس: بەپێی مێژووی گۆڕانی ماددی، ئۆپۆزیسیۆن، پێویستە بەرنامەی گۆڕانی ڕیشەیی فرماسیۆنی ئابووری کۆمەڵایەتی سیاسی لە دەستوری کارو بەرنامەکەیدا بێت. ئەگەر ئەوە بوونی نەبوو، ئەوا چ ئۆپۆزیسیۆن بەریتە لای دەسەڵات و وە بەپێچەوانەشەوە، هیچ لەبابەتەکانیان ناگۆڕێت. لەبەر ئەوە لە سەرجەم عێراق و هەرێمدا، بەمانای وشەکە بەپێی سەردەمەکەو بەپێی ڕەوتی مێژوویش ئۆپۆزیسیۆن بوونی نییە. دۆن کیشیۆتەکانی دەسەڵات و سەرانی بەناو ئۆپۆزیسیۆن، هەر پرۆژەو ئەلتەرناتیفێک پێشکەش بکەن وبڵاوی بکەنەوە، هەوڵەکانیانە بۆ گەمژاندنی ئەندامان و هەواداران و دانیشتوانی هەرێمە بەگشتی، هەوڵەکانیانە بۆ درێژەدان بەهەمان چەوسانەوەی ئابووری و سیاسی وکۆمەڵایەتی ئێستا و درێژەدانە بەهەمان جۆری سیستەمی بەڕێوەبردن و ئابووری لیبراڵی بەتێکشکاوی. کاتێک ئەوە حاڵی بەناو ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵات بێت، بۆ ئەوەی ڕاکێشانی پەتپەتێنەکەی دەسەڵات و بەناو ئۆپۆزیسیۆن بەجەماوەری هەرێم نەکەن بۆ بەرژەوەندی خۆیان، واباشترە کە جەماوەری هەرێم بەهەموو چین وتوێژەکانی خوارەوەی کۆمەڵگە بیر لە دروستکردن و پێکهێنانی شوراو کۆمیتە شۆڕشگێڕەکانی خۆیان بکەنەوە لە هەموو شارو شارۆچکەیەک وبەڕێوبەرایەتیەکان و ناوەندەکانی کارو پیشەکاندا. بەرنامەو پێڕەوێک بهێننە بوون کە تەواوی مافەکانی بەیەکسانی و دادوەرانە لەخۆگرتبێت، هیچ کەس نەسەردارو نە خاوەنی ئیمتیازو نەخاوەنی بەرژەوەندی تایبەت و سەرمایە بێت. ئەمە تەنها چارەسەرە، ئەگینا لە دنیادا و لەڕێگەی هەڵبژاردنەکانەوە ئاڵوگۆڕی دەسەڵات کراوە لەنێوان ئۆپۆزیسیۆن ودەسەڵات هیچی لەژیان و گوزەرانی دانیشتوانەکەی نەگۆڕیوەو تەنها سەرو چاوەکان لە دەسەڵاتدا دەگۆڕێن. لەبەرئەوەی هەمان سیستەمی ئابووری کۆمەڵایەتی سیاسی پەیڕەو دەکەن. هەندێک چاکسازی کەلەهەندێک کاتدا، لەژێر فشاری جەماوەردا دەکرێت، ناتوانێت دەردی بێ مافی و چەوساندنەوە چارەسەر بکات و کاتیەو هیچ لە زوڵمی چەوساندنەوە ناگۆڕێت، لەبەرئەوەی پرۆسەی پەیوەندی هێزی کارو سەرمایە ناگۆڕێت، کە سەرچاوەی هەموو دەردەکانی کۆمەڵگەکانە.
بۆپێشەوە: لەکاتێکدا دەسەڵات متمانەی لای خەڵکی کوردستان نەماوەو ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوازی کورد لە ئاستی ئەوەدا نییە وەکو بزوتنەوەی گۆڕانی پێشوو سواری شەپۆلی نارەزایەتی جەماوەری خەلکی کوردستان بێت، چەپ و کۆمۆنیستەکان، لە کوێی بزوتنەوەی نارەزایەتی ئیستای خەڵکی کوردستاندا وەستاون؟
نەجمەدین فارس: جارێ با لەوە بگەڕێین چەپ لە کوێی ناڕەزایەتیەکان وەستاوە. بۆئەوەی ئەمە بزانین، چاوێک بە سەرچاوە هزریەکانی چەپدا بخشێنین، لەوانەیە ئەنجامگیریەک بەدەست بخەین. لەمێژووی خۆیدا، چەپگەرایی و بیری چەپ لە ڕابردوودا تێکەڵەیەک بووە لە بیری ناسونالیستی و خەباتی نیشتیمانی. ئەوەبوو کە هەرکارێکیان ئەنجامدابێت، ئەنجامەکەی بۆ گیرفانی بۆرژوازی کۆمپرادۆری کوردو عەرەب بووە. ئەگەر پەیوەندیشیان بەچینی کرێکارەوە بووبێت، لەپێناوی خزمەتکردنی پایە کۆمەڵایەتی چینایەتیەکەی خۆیاندا بووە. وە ئەوەشی کە پەیوەندی بەچەپی ئێستای کوردستانەوەیە، سەرچاوەی بیری ئێستای چەپ، لە لایەک سودی لە بیری لیبرالیزم وەرگرتووەو موتوربەکراوە لەسەر بیری سۆشیالی ئەوروپا، ئەمەش لەتێڕوانینەکانیان و هەڵوێسگیریەکانیان، لە بەرامبەر چەوسانەوەی خەڵک و بێماف کردنیان لە هەموو ڕویەکەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە دەردەکەوێت لە ئەلتەرناتیف و ڕێگاچارەکانیاندا بۆ هەلومەرجی ژیان و گوزەرانی خەڵک. تەواوی گروپ و لایەنەکانی چەپ و بەناوکۆمۆنیستەکان، ئاو لە سەرچاوەی بیرو هزری لیبراڵیزم دەخۆنەوە. تێڕوانینی مارکسیزم بۆ چارەسەری بێ ماف کردنی خەڵک لەهیچ هەڵوێست و کردەیەکیاندا ڕەنگ ناداتەوە و نەیداوەتەوە. لەبەر ئەوە چەپ و بەناو کۆمۆنیستەکان لەدەرەوەی ئاڕاستەکردن و ڕێکخستنی ناڕەزایەتیەکانی خەڵکن بەشیوەیەکی گشتی. بەهۆی ئەوەی چارەسەری کێشەکان لەلای چەپ، هەمان چارەسەری لیبراڵیانەیە، وسەرچاوەکەی چەوساندنەوەیە. نمونەش زۆرن؛ بۆنموونە پێدانی کری کرێکار کە بەشی لانی کەمی خێزانێکی پێنج کەسی بکات، ئەم داخوازیە مارکس لە کتێبی سەرمایەدا بەتەواوی دژی دەوەستێت و ڕەتی دەکاتەوە، هتد…وە ئەوەی لە ڕابردوودا بزوتنەوەی گۆڕان کردی، تەسلیم کردنەوەی ناڕەزایەتیەکان و گیانی بەرەنگاربوونەوەی نادادی بوو بەدەسەڵات، مراندن و خەساندنی کۆمەڵگەی ناڕازی بوو لە خزمەتی دەسەڵاتدارانی ئۆلیگارشی هەرێم، لەبەرئەوەی لەدایک بووی ناوەڕۆکی هەمان حیزبەکانی دەسەڵات بوو.
بۆپێشەوە: گرژی و ناکۆکی نیوان پارتی و یەکێتی لەسەر دەسەڵات و داهات بەردەوامە، ئایا گوشارەکانی کۆمەڵگەی نێو دەوڵەتی و بەغدا، هۆکاری بەرینبوونەوەی قڵشتی نێوانیانە، یان نەتوانین و ناتەبایی و ملنەدانی پارتی و یەکێتی بەداوای بەغداو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هۆکاری بەردەوامی ئەو گرژیانەیە؟
نەجمەدین فارس: وەکو لەپێشتردا باسم کرد، ئەگەر بەتەمان عێراق دەوڵەتێکی فیدراڵی بێت، ئەوا ئەو کۆڵەکە یاسایانەی کە پەیوەندی هەرێم وحکومەتی ناوەند ڕادەگرێت دەبێت جێبەجێ بکرێت لە نێوانیاندا. ئەوانەی دادگای فیدراڵی دەیکات سەرەتای جێبەجێکردنی فدراڵیەتە. کێشەی پارتی و یەکێتی لەسەر بردنی بەشی زیاتری داهات و دەسەڵاتە. ئەگینا نە لەسەر خزمەتکردن بە خەڵک و جەماوەرەکەی خۆیان، و نە لەسەر ئەوەیە کە کامیان خزمەتی زیاتر بەوەی کەناویان لێ ناوە پرسی نەتەوایەتی و نیشتمانی دەکەن. کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، وە بەتایبەتی تر، ئەمریکا و ئێران، دەیانەوێت حکومەت و دەسەڵات لە عێراق و هەرێمی کوردستان، بەپێی پێویستی ئەجێندای سیاسەتی دەرەوەی ئەو دوو وڵاتە ئاڕاستە بگرن. لەناو لایەنەکانی حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم، مەیلی لایەنگیری و کلکایەتی کردن بۆ ئەو دوو وڵاتەو هەندێک وڵاتی هەرێمایەتی هەیە و بەئاڕاستەی سیاسەتی ئەوان لە بەرامبەر یەکتردا هەڵوێست وەردەگرن و سیاسەت دەکەن، ئەم کاری مرتەزەقیەکردنەی هەموو لایەنەکانی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی عێراق، لەپێناوی مانەوەیانە لەدەسەڵات و تاڵانکردنی سەروەت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەوی و کۆیلەکردنی جەماوەری خەڵکی عێراق وهەرێمە، بەپاڵپشتی هێزە نێودەوڵەتیەکان. ئەگینا ئەوەی ئەو هێزە نێودەوڵەتیانە دەیکەن، بۆ خزمەتی خۆیانە لەسەر گۆشت و ئێسقانی خەڵکی ڕەش و ڕوتی عێراق.
بۆپێشەوە: لایەنە سیاسییەکان بەگشتی و ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوازی هەڵبژاردن وەکو ڕیگایەک بۆ دەرچوون لە دۆخی نەخوازراوی ئیستای کوردستان دەزانن، ئێوە لەوبارەیەوە دەڵێن چی؟
نەجمەدین فارس: مێژووی هەڵبژاردنەکان، مێژوویەکی دوور ودرێژی هەیەو هی چەند هەزارەیەکی پێش زاینە و لەهەڵبژاردنی سەرۆک خێڵەکانی سەرەتای دروست بوونی سیستەمی باوکسالاری خێزانی خێڵەکانەوە دەست پێدەکات تا بەمڕۆ دەگات. هەڵبژاردنی ئەو ناوەندە چینایەتیانە، بۆ پیرۆز هێشتنەوەی سەردار وخزمەتکارە، بۆ هێشتنەوەی چەوساوەو چەوسێنەرە، بۆ مانەوەی سەمایەدار و هەژارو برسیەکانە. ئەگەر هەڵبژاردن چارەسەرە، بەدرێژایی مێژوو بۆچی هەڵبژاردنەکان!! نەیتوانیووە لەسەرتاسەری جیهان چارەسەری بڵاوبونەوەی برسێتی و هەژاریەکی بەرفراوانی خەڵک بکات، ئەگەر هەڵبژاردن چارەسەرە، ئەی خێرە هەژاری و برسێتی بەربینگی زیاتر لە ملیارێک مرۆڤ گرتووە، کە بەهەموو پێوەرێکی مرۆڤانە، شایستەی ئەو جۆرە ژیانە نین. ئەگەر هەڵبژاردن چارەسەرە، ئەی خێرە هەژاری و کاری کۆیلایەتی و جۆرەها شیوازی کۆیلەکردن و بازرگانیکردن بەمرۆڤەوەو لەشفرۆشی، سیمای ناسینەوەی پێشکەوتوترین و دەوڵەمەندترین دەوڵەتەکانی دنیایە، و بیگرە هەتا دواکەوتوترین وهەژارترینیان. هەڵبژاردنەکانیش بەردەوامن لە دەوڵەتە جیاوازەکانی جیهان، بە ئاینی و مەزهەبی و بەدیموکراسی ودیکتاتۆری وعەلمانی و سۆشیال دێموکرات و.. لەگەڵ ئەوەشدا مرۆڤ بەچەندەها جۆر کۆیلە دەکرێت. ئەنجامدانی هەڵبژاردن واتای ئەنجامدانی خۆڵکردنە چاوی مرۆڤەکان، و درێژەدان بەچەوساندنەوەو کۆیلەکردن. ئەگەر هەڵبژاردن دۆخی نەخوازراو دەگۆڕێت، ئەبوایە لە سەرتاسەری جیهاندا جەنگ و برسێتی و هەژاری و کۆیلەیەتی نەبوایە ئێستا. دۆخی ئێستای هەرێم هەڵبژاردنی ئەندام پەرلەمان ناتوانێت بیگۆڕێت. ئەو هێزانەی لەڕێگەی کۆمەڵێک قسەی باق وبریقەوە دەیانوێت پیشانی بدەن کە هەڵبژاردن ئەتوانێت گۆڕانکاری بەسەر دۆخی ئێستا ژیان و گوزەراندا بهێنێت، لە درۆیەکی بێ پەردەی بەناو ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵات هیچی تر نییە، لەبەر ئەوەی (ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵات جام و وێنەی یەکترن). هەڵبژادنی پەرلەمان لەبەرئەوەی لەسەر بناغەی هێشتنەوەی چەوساوەو چەوسێنەر و ڕێکخستنی و هێشتنەوەی پەیوەندی کاروسەرمایە و خزمەتکردنی پرۆسەی بەرهەمهێنانی سەرمایەداری لیبرالیزم ئەنجام ئەدرێت. ناتوانێت سیستەمی بەرهەمهێنان و دابەشکردنی ئێستای هەرێم بگۆڕێت، بە سیستەمێک کە جیاوازی چینایەتی و بەرژەوەندی تیا نەبێت، ئەگەر ئەمەش نەکات بەدڵنیاییەوە دوای هەڵبژاردنەکان ئەو دۆخە بەردەوامی دەبێت. تاکە چارەسەر بۆ بنبڕکردنی نەهامەتی و چەوساندنەوەو کۆیلایەتی، نەمانی سیستەمی چینایەتییە، پێکهێنانی پەیوەندیەکی ئابووری کۆمەڵایەتییە لەنێوان مرۆڤەکان بەپێی (هەرکەس بەپێی توانا و، هەرکەس بەپێی پێویستی سەردەمەکان)….