قەرز وەکو دەستکەوت، فریوکارییەکی بێ وێنە… عەبدوڵا مەحمود
دوای ناکامی بۆرژوا ناسیونالیستی کورد لەسەر زامنکردنی بودجەو شایستە داراییەکانی هەرێم و رازیکردنی دەسەڵاتی بۆرژوازی بەغدا، سەرانی بزوتنەوەی کوردایەتی بەگشتی و پارتی دیموکراتی کورستان بەتایبەتی، بۆ بەرگرتن بە نارەزایەتی حە‌قخوازانەی خەلکی کوردستان، کەوتنە دانوستاندن لەگەڵ بەغدا، بەڵام نەک بۆ جێگیرکردنی بودجە و شایستە داراییەکانی هەرێم، بەڵکو بۆ قەرز وەرگرتن تا بتوانن بەشێک یان موچەی مانگێک لە سێ مانگی موچەی موچەخۆرانی هەرێم بدەن. دیارە ئەوە بەو مانایە نییە دەسەڵاتی هەرێم پارەی لەدەستدا نەبێت و توانای دانی موچەخۆرانی نەبێت، بەڵکو بۆ خۆدزینەوە و شان خاڵی کردنەوەیە لە دابەش کردنی موچە بە پاساوی بەرپرسیارکردنی بەغدا لە دابینکردنی موچە. هەموو کەسێکی هوشیار لە کوردستان ئەوە دەزانێت، کە دەسەڵاتی هەرێم بە داهاتی ناوخۆیی و بەو هەموو ڕێگایانەی داهات کە لە گیرفانی خەڵکی کرێکار و زەحمەتکیش دەری دەکێشن، بەو هەموو قاچاخچیتی نەوت و نانەوتیانەی لە خاڵە گومرگیەکان، لەوانە باج و سەرانە دەستیان دەکەوێت، دەتوانن موچەی موچەخۆران بدەن، بەڵام ئامادەنین بەشێک لە داهاتی خودی هەرێم بۆ خەلکی کوردستان لە پای کارو ماندووبوونیان وەکو مافێکی سەرەتایی خۆیان بدەن. لەوەش سەیر ترو چاوەروانکراوتر ئەوەیە دەستەو دامێنی بەغدا و ئەو دەسەلاتە دەبن کە رۆژانە تۆمەتباری دەکەن بەعەقڵیەتی شۆڤینیستی و هەڵگەراوە لە ڕیکەوتنامەکان و پابەند نەبوون بەدەستور و مافەکانی خەڵکی کوردستان و قەرزکردن وەکو دەستکەوت و سەرکەوتنی دیبلۆماسی کوردی بەسەر بەغدادا، دەخەنە ڕوو.
لەبەغدا موفلیسەوە، موفلیسی خۆیان رادەگەیەنن و قەرزیش وەکو دەستکەوت رادەگەیەنن. هەرچی دەوڵەت و رژێم و دەسەڵات هەیە، تا دەگاتە کۆمپانیاو کەسێکیش، کاتێک دەست بۆ قەرزکردن دەبات، نیشانەی خۆشحاڵی نییەو قەرزکردن بە دەستکەوت نازانێت و کەسی قەرزدار خۆی لە ژێر گوشاردا دەبینێت، کەچی دەسەڵاتی بۆژوازی کورد و نامۆ بەهەموو پێوانەیەکی سەلمێنراو قەرزکردن بەسەرکەوتن دەرخواردی کۆمەڵگە دەدەن، ئەوە لە کاتێکدایە زوربەی هەرەزۆری خەڵکی کوردستان لە قەرزداری تێدەگەن و دەزانن چ مۆتەکەیەکی رەزاقورس و چ گوشاریکە لەسەریان. قەرزکردن دانەوەو پابەند بوونی بە کات و سودی تیدایە، بەتایبەتی بۆ دەسەڵات و مامەڵە بانکی، واتە ئەگەر لە کاتی خۆیدا قەرەزەکە نەدەیتەوە دەکەوێتە ژێر گوشاری دانەوەی سودی قەرزەکەش، بەجیا لەخودی قەرزەکە.
جیا لەوانە ئەگەر بەغدا و دەسەڵاتی ناوەند قەرزی سێ مانگیان دا بە هەرێم، پرسیار ئەوەیە ئەی موچەی ئەو مانگانەی کە هێشتا نەدراوە کەی دابەش دەکرێت و بۆ موچەخۆران دەگێڕدرێتەوە، یان دوای ئەو سێ مانگە کە بەغدا قەرز بە دەسەلاتی ناوەند دەدات، پرسی دابەشکردنی موچەی چی بەسەر دێت و دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد چ پلانێکی هەیە؟ وەڵامدانەوە بەهەرکام لەو پرسیارانە دیسان ئەو راستییە دەخاتە ڕوو کە دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، خاوەنی هیچ نەخشەو پلانێک نییە و لەوە دەرچووە بتوانێت وەڵام بە کەمترین لەخواستەکانی خەڵکی کوردستان بداتەوە. چەندین مانگە مامۆستایان و مامۆستایانی وانەبێژ و موچەخۆران و بەشی زۆری خەڵکی کوردستان دوبارە دەستیان داوەتە نارەزایەتی دەربڕین و داوای مافی زۆر رەواو سادەی خۆیان دەکەن، کەچی دەسەڵاتی سیاسی هەرێم ئاگاهانە خۆیان لە وەڵامدانەوە بە داخوازییەکانیان دەخەوێنن و تەنانەت ئامادەنین، لەگەڵ نوێنەرانی مامۆستایان و ناڕازیان کۆبوونەوە، ئەمەش دەرخەری ئەو راستیەیە کە دەسەڵاتی سیاسی هەرێم نەک لە ئاستی وەڵامدانەوە بەخواستی گشتی خەڵکی کوردستاندا نییە، بەڵکو لەدژی خواست و ئیرادەی ئەوان سەنگەری گرتووە.
ئەو قەرزەش کە هەرێم لە بەغدا وەری دەگرێت، و وەکو دەستکەوت و سەرکەوتن نیشانی دەدات، دوبارە لە بودجەی داهاتووی هەرێم لەلایەن بەغداوە دەبڕدرێت، ئەمەش دیسان دەبێتە کێشە و کورتهێنانی دوبارەی موچە. خۆ ئەگەر ئەوەش بەکردەوە روونەدات، بەڵام دەسەڵاتی سیاسی هەرێم، ئەوە دەکاتە پاساوی کورتهێنانی موچە، بۆ دزین و لوشدان و خۆ دزینەوە لە دابەشکردنی موچەو گێرانەوەی موچەکانی پیشووی موچەخۆران و بە پاشەکەوتی موچەشەوە.
چاوەڕوان مانەوە بەوەی دەسەڵاتی هەریم و بەغدا لەسەر پرسی موچە و شایستە داراییەکانی وەکو یەکێک لە ململانێی بەردەوامەکانی نێوانیان، بە ڕێکەوتن بگەن لەوەهمێک زیاتر نییە، بەتایبەتی کە ئەم پرسە بەتەواوەتی بە سیاسی کراوە هەر دوولاش مامەڵەی سیاسی بەو کەیسەوە دەکەن، بێ ئەوەی گوێ بەوە بدەن پرسی دواکەوتنی موچەو دابەش نەکردنی چ مۆتەکەیەکە لەسەر دۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵکی کوردستان.
لەبەرامبەر بەو دۆخەدا، رێگای دروست و تەندروست تەنها و تەنها درێژەدانە بە بزوتنەوەی نارەزایەتی و فروانکردن و سەراسەری کردنەوە و دەستبردن بۆ رێکخراوبوون، تا لەو رێگایەوە دەسەڵاتی سیاسی لە مەنگەنە بدرێت و ناچار بەوە بکرێت، موچەو خزمەتگوزارییەکان وەکو مافێکی سادەو رەوا زامن بکات.