کەرکوک، فایلی بچوک و لکاندنی بەدۆسیەی گەورەوە… عەبدوڵا مەحمود
هەوڵی دەسەڵاتی بەغدا، بۆ قوتبیکردنەوەی دەسەڵات لەناوەند و لەو نێوەشدا گوشارەکانی بۆسەر دەسەڵاتی هەرێم، رەوەندێکە لەدوای کۆتاییهاتنی جەنگی سەربازی لەدژی داعش و روداوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەر، بەردەوامی هەیە. بنبەست و کۆتاییهاتنی سیاسەتی ئابوری سەربەخۆ، دەرهێنانی دۆسیەی نەوت و غاز و چاودێری لەسەر داهاتی نانەوتی و لاوازبوونی هاوسەنگی هیزی ناسیونالیزمی کورد لەبەرامبەر بەغدادا، هێندەی تر دەستی دەسەڵاتی ناوەندی ئاوەڵاتر کردووە، تا بەخێرایەکی زیاترەوە هەوڵی بەرگریکارانەی دەسەڵاتی بۆرژوازی کورد، تێک بشکێنێت و بەتەواوەتی و بێ ئەمما و ئەگەر هێزەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی بخاتە چوارچێوەی سیاسەت و نەخشە ناوەندیەکانی خۆیەوە. ناسیونالیزمی کورد لەگەڵ ئەوەدا هەموو هەوڵی خۆی خستۆتە گەر تا خۆی لەگەڵ دۆخی تازە بگونجێنێت و لەگەڵ بەغدا بسازێت، بەڵام هاوکات مەترسی لەسەر بەشی دەسەڵاتی لە بەغدا ناچاری کردووە بەوەی کە هەندێک بەرگری لەخۆی بکات و لەو رێگایەوە بەوجۆرە بچێتە باوەشی بەغدا، کە لانی کەم سەنگێکی هەبێت. روداوەکانی ئەم چەند رۆژەی کەرکوک جگە لە رەنگدانەوەی ئەو واقعیەتە شتێکی تر نییە. لەو نێوەدا پارتی دەیەوێت وەکو ئاڵاهەڵگری بزوتنەوەی کوردایەتی و بە پەراوێزخستنی یەکێتی، لەبەرامبەر بەغدادا خۆی دەربخات. بەتایبەتیش کە یەکێتی بەتەواوەتی چۆتە پاڵ باڵ و رەوتی باڵادەستی دەسەڵات “شیعەی سیاسی” لە عێراقدا و لەوەش زیاتر ئەوە بەڕێگایەک دەزانێت بۆ گێڕانەوەی هاوسەنگی هێزی بەرامبەر بە پارتی یان لانی کەم ڕاگرتنی داکشانی کێرڤی بەردەوامی لەبەرامبەر پارتییدا. سەرنجدانێکی کورت لە پەیام و لێدوان و راگەیاندنی یەکێتی بەرۆشنی نیشانی دەدات کە یەکێتی لەبەرامبەر بە گوشارەکانی بەغدا بۆسەر دەسەڵاتی هەرێم مێش میوانی نییە و لەوەش زیاتر رەوایەتی پێ دەبەخشێت و خۆی وەکو دەسەڵات لەهەرێمدا نابینێت، بەوەش بەکردەوە دەسەڵاتی هەرێم و بریاری سیاسی بەخشیوە بە پارتی. لێکەوتە زیانبارەکانی ململانێی بەغدا و هەولیر لەسەر خەڵکی کوردستان، بەزۆنی سەوزیشەوە بۆ یەکێتی بۆتە خێر و بەرەکەتێک بۆئەوەی ئۆباڵی بێ موچەیی و دارمانی خزمەتگوازارییەکان و ناکامی ڕێکەوتنەکانی هەولیر و بەغدا بخاتە ئەستۆی پارتی و شانی خۆی لەهەر بەرپرسیاریەتیەکی هەرێم و زۆنی سەوز خاڵی بکاتەوە.
پارتیش لەگەڵ ئەوەدا ئەوە بەدەستکەوت دەزانێت کە بریاری سیاسی لەهەرێمدا بە تەواوەتی لەدەستی خۆیدا قۆرغ بکات و بەتەواوەتی یەکێتی و هێزەکانی تر پەراوێز بکات، بەڵام پەراوێزخستنی یەکێتی لە هەرێمدا، رەوایەتی دەسەڵاتی ناسیونالیزمی کورد بەشێوەی گشتی دەخاتە ژێر پرسیارەوەو بەکردەوە ئەو درۆیەی ناوی حکومەت و پەرلەمان و قەوارەی دەستورییە!!، ناهێڵێت…
لەئێستادا پارتی لەیەک کاتدا رووبەڕووە لەگەڵ گوشارە بەردەوامەکانی بەغدا لەلایەک و دوورکەوتنەوەی یەکێتی لە پارتی و پشت چۆڵکردنی لەبەرامبەر بە گوشارەکانی بەغدادا، لەلایەکی ترەوە.
پارتی بەمەبەستی شکاندنی ئەو تەوقە و دوو گوشارە لەیەک کات و تەنانەت هاوئاهەنگەدا، ناچارە جوڵە بکات و سیناریۆ بەدەستەوە بگرێت. دیارە بەجیا لەو دوو گوشارە هاوئاهەنگ و لێکهەڵپێکراوە، هاوکات کێشەی دابینکردنی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، نارەزایەتی قوڵی جەماوەری، گوشاری بەردەوامی ئەمریکاو غەرب، گرفتەکانی بەردەم هەڵبژاردنی داهاتوو…تاد، چەند دۆسیەیەکن کە یەخەگیری پارتین.
پارتی لەو نێوەدا ناچارە کە بچوکترین فایل و پەروەندە، گەورەبکات و غول ئاسا بیخاتە ڕوو، تا بەکردەوە روداوە و پێشهاتە گەورەو واقعیەکان، بچوک بکاتەوە.
کردنەوەی بارەگا لە کەرکوک، یەکێک لەو دۆسیە بچوک و ناکارایەیە، کە پارتی بەگەورەکردنی ویستی دۆسیەکانی تر لەچاوی خەڵکی کوردستانەوە بشارێتەوە و لەوەش زیاتر هەوڵی دا ئەم کەیسە بچوکە لەگەڵ کێشەی گەورەی سیاسی خەڵکی کوردستان لێک هەڵپێکێت.
دوورخستنەوەی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی لە کەرکوک تەواوی ناوچەکانی دەوروبەری، لەدوای ١٦ ئۆکتۆبەرەوە ئاڵوگۆرێکی گەورەی بەسەر هاوسەنگی هێزی نێوان دەسەڵاتی و بەغدا و هەرێمدا هێنا، کە بە کردنەوەی بارەگایەک و دەیان بارەگاش وەڵام نادرێتەوە، هەروەها کارنامەی پارتی و یەکێتی لە کەرکوک هێندە کارنامەیەکی نەنگین و ئەلگۆیەکی دەسەڵاتداری هێندە شەرماوەرە نەک خەڵکی عەرەب زمان و تورک زمان، بەڵکو خەڵکی کورد زمانیش نەفرەتی لێ دەکەن. ئەو برگەیە کە پارتی بە دروشمی کەرکوک “قودسی کوردستان” و یەکێتی بە “دڵی کوردستان”، دەسەڵاتیان تییایدا نیشانیدا، هیچی نیشان نەدا ئەوە نەبێت، کە کەرکوک بۆ پارتی و یەکێتی جگە لە کانگا و سەرچاوەیەک بۆ دزی و تاڵانی نەوت و بیمافی و سەرکوت و نائەمنی و دنەدانی کێبەرکێی قەومی و دینی زیاتر شتیكی تر نەبوو. وە کەرکوک کرایە مەیدانێک بۆ ململانێیەکی تەواو حزبی و شاریكی بێ کۆتا نائارام و نائاسایش و وێران لە سەرەتاییترین خزمەتگوزاری بۆ سەرجەم دانیشتوانەکەی. ئەم ئەلگۆیە لە دەسەڵاتدارێتی هێندە جێگای نەفرەتە، کەس ناتوانێت شانازی پێوە بکات. وە جارێکی تر گەڕانەوەی قەڵەمرەوی دەسەڵاتی پارتی و یەکێتی بۆ کەرکوک بەمانای وشە کۆتایی هاتووە و جارێکی تر هێزە ئیسلامی و قەومیەکانی عیراق، ڕێگا نادەن پارتی و یەکێتی بە دەسەڵاتەوە لەکەرکوکدا دەربکەون… دەکرێت بارەگاو چەندین بارەگایان هەبێت، بەلام بارەگای بێدەسەڵاتی کۆنترۆڵکراو و جڵەوکراو و بەکورتی حزب و هێزی بی دەسەڵات. پارتی ویستی لە رێگای وروژاندنی پرسی گێرانەوەی بارەگا بۆ کەرکوک، لەلایەکەوە دۆسیەی کەرکوک تێکەڵی پرسە ئاڵۆزکاوەکانی تر لەگەڵ بەغدا بکات و لە گەمەی گفتوگۆی بێ پسانەوەیدا دۆسیەی سیاسی کەرکوک لەگەڵ دۆسیەی نەوت و غازو بودجە و شایستە دارایەکانی هەرێم و دادگای فیدرالی… لێک هەڵپێکی، تا لەو رێگایەوە بەغدا بخاتە ژێر گوشارێکی سیاسیەوە بۆ خواستی موچە و بودجە. لەلایەکی تریشەوە لەبەرامبەر بە یەکێتیدا نمایشی خاوەندارێتی کەرکوک بکات و هەستی جەماوەری کوردستان بە کەرکوکیشەوە باوەشێن بکات، تا لەهەڵبژاردنی داهاتوودا، مایە لەسەر دڵسۆزی!! پارتی دابنێن.
ئەم نەخشەو سیناریۆیە، بەشوێنێک نەگەیشت، دیارە هیزە میلیشیایەکانی حزبە باڵادەستەکانی عێراق، کە ئێستا باڵادەستی خۆیان بەسەر خەڵکی کەرکوکدا سەپاندووە، دیوی دووەم و درێژەپێدەری ئەو سەرکوت و بیمافی و هەڵاواردن و وێرانکاریەن، کە چ دەسەڵاتی ٣٥ ساڵەی بەعس و چ دەسەلاتی ١٤ ساڵەی پارتی و یەکێتی بەسەر خەڵکی کەرکوکیاندا هێناوە. بەڵام هیچ دەسەڵاتێک رەوایەتی لەرێگای درندەیی دەسەڵاتێکی تر وەرناگرێت.
هێزە ئیسلامی و شیعی و قەومیەکانی عێراق رێکخستن و لایەنگرانی خۆیانیان لە کەرکوک هەڵخراند بەدژی پارتی و پارتییش، لایەنگر و ریکخستنەکانی خۆی لەدژی ئەوان هەڵخراند و لەم چوارچێوەی ململانییەی دەسەلاتیشدا بەداخەوە ژمارەیەک لە هاوڵاتی بوونە قوربانی دۆخی شاری کەرکوکیش نائارامتر و میلیتاریزەتر کرا. لێکەوتەکانیشی ئەوە بوو هەر کام لە حزبی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی وەکو عەرەب و تورکمان و کورد، نەعرەتەو دروشمە هەڵاوێردن ئامێزەکانی خۆیان بەدژی دانیشتوانی کەرکوکدا بەدەستەوە گرت. “کەرکوک شاریكی عەرەبییە”” کەرکوک شارێکی کوردییە”” کەرکوک قودسی کوردستانە”” کەرکوک دڵی کوردستانە”” کەرکوک شارێکی تورکمانییە”…تاد ئەمانە هەڵگری ئاشکرای ماکەکانی هەڵاواردن و دنە دانی قەومیین، لە کەرکوکدا، لەبەرامبەر بەیەکەوە ژیانی واقعی و مێژووی و یەکانگیربوونی کۆمەڵایەتی دانیشتوانی کەرکوکدا. بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد بەدرێژایی میژووی خۆی، لەڕێگای خۆبەستنەوە بەکێشەی خەڵکی کوردستانەوە ویستویەتی لەگەڵ دەسەڵات لەناوەندا هاوبەش بێت، کاتێک پۆست و داهات و بەشداریان پێداوە، باسی چارەسەری کێشەی کوردی خەواندووە، کاتیکیش پۆست و بەشداری سیاسییان لێی زەوت کردووە یان سنورداریان کردووەو خستویانەتە ژێر گوشارەوە دوبارە خۆیان بە کێشەی سیاسی خەڵکی کوردستانەوە هەڵواسیوەتەوە. لەکاتێکدا ناسیونالیزمی کورد و بزوتنەوەی کوردایەتی دوورو نزیک پەیوەندی بەچارەسەر کێشەی خەڵکی کوردستانەوە نەبووەو نییە. لەناو بازنەی کێشەی خەڵکی کوردستانیشدا لەگەڵ دەسەڵاتە کۆنەپەرست و دژە ئینسانیەکانی ناوەنددا، کەرکوک وەکو چەق و سەنتێزی ململانێی ناسیونالیزم عەرەب و ناسیونالیزمی کورد، چوارچێوەی پێدراوە. ئێستا کە بزوتنەوەی کوردایەتی لەژێر گوشاری بەغدادایەو رۆژ بەڕۆژ دەسەڵاتی سنوردارتر دەکرێت، پارتی دەیەوێت وەکو ئاڵاهەڵگری کوردایەتی جارێکی تر دۆسیەی سیاسی کورد و لەناو ئەو دۆسیەیەشدا کەرکوک بەدەستەوە بگرێت، بۆ ئامانجی حزبی خۆی و لێدان لە پیگەی یەکێتی.
دیارە چارەسەری واقعی و یەکجاری کێشەی کەرکوک لە بنەرەتدا، بەستراوەتەوە بە چارەسەری سیاسی کێشەی سیاسی خەڵکی کوردستانەوە، بەڵام مەرج نییە دۆخی نەخوازروای ئیستای کەرکوک ببەسترێتەوە یان حەواڵەی چارەسەری کیشەی خەڵکی کوردستان بکرێت، بەڵکو هەر ئێستا دەکرێت بەخستنەگەرو ئیرادە نواندنی خودی خەڵکی کەرکوک و جەماوەرەکەی بێ گوێدانە ناسنامەی قەومی و دینی، لەڕێگای وەردەنانی هیزی میلیشیایی حزب و هیزە سیاسیەکان، زامنکردنی ئازادی سیاسی بۆ هەڵسورانی ئازادانەی سیاسی و مەدەنی حزب و لایەنە سیاسیەکان، بەتاوان ناساندن و ریگری کردن لە دنەدانی قەومی و دینی و قەدەغەکردنی سیاسەتی هەڵاواردن ئامیز و دابینکردنی بەشێک لە داهاتی نەوتی کەرکوک بۆ دانیشتوانەکەی… هەر سێ گرفتی ئەمنی و نائارامی و خزمەتگوزارییەکان… تا رادەیەکی زۆر چارسەر دەبن و دۆخی کەرکوکیش ئاسایی دەبێتەوە. خەڵکی کەرکوک لەدۆخێکی ئاوادا دەتوانن بەرگری واقعیش لە هەر هەرەشەیەکی ئەمنی بکەن کە دەکرێتە سەریان.