قورعان سوتاندن و چەپی موحتەرەم! … عەبدوڵا مەحمود

خەریکە سوتاندنی قورعان و تەورات و کتێبە دینی و مەزهەبیەکان، بەرەو هەڵکشان دەچێت، و لە حاڵەتەوە دەبێت بە دیاردە. سوتاندنی ئەم کتێبانەش لە بەشێکی زۆری وڵاتانی ئەوروپادا کارێکی ئاسایی و سروشتی و بەشێکە لە ئازادی رادەربڕین و خەڵکی ئەو وڵاتانەش شانازی بەو ئاستە لە ئازادی و ئازادی رادەربڕینەوە دەکەن. تەنەنات زوربەی خەڵکی تریش کە پەنابەرن لەو وڵاتانەو لە جێگای تری دنیاوە بەهۆکاری جۆراوجۆر لەو وڵاتە ئەوروپایانەدا نیشتەجێن، دوبارە شانازی بە ئازادی و ئازادیییەکان و لە ناویاندا بە ئازادی بەیان و ڕادەربڕین دەکەن و پەسەنی دەکەن بە موسوڵمان و نا موسوڵمانەوە.

سوتاندن و فڕیدان و دڕاندنی قورعان، تەوارت و ئیجیل و کتیبی بوزا و کتێبە دینی و مەزهەبیەکانی تر تا دەگاتە سوتاندنی ئاڵاو رەمزەکان و…تاد. میژوویەکی دوورو درێژی هەیەو کەس بە هۆیەوە توشی سزادان یان لێپرسینەوەی یاسایی نابێت، بەڵکو تەواو کارێکی یاسایی و ڕێ پێدراوە بە سوکایەتی یان بێرێزی، تەماشا ناکرێت و بۆتە بەشێک لە کەلتوری دیموکراسی بۆرژوایی و بەرهەمی رەوت و رەهەندیكی میژووی و خەباتکارانەی بزوتنەوە ئازادیخواز و ئینسانییەکانە. بەڵام لەو ماوانەی دوایدا ئەم پرسی ئازادی رادەربڕینەو ڕێگەدان بە سوتاندنی کتێبە دینی و مەزهەبیەکان بەتایبەتیش قورعان، وەکو کردەیەکی نارەزایەتی یان رەتکردنەوە و گوزارشت کردنی ئازادانەی ئینسان، کاردانەوەی جۆراو جۆری بەدوای خۆیدا هێناوە. کاردانەوەکە بەپلەی یەکەم کاردانەوەی ئیسلامیەکان و ئیسلامی سیاسی و بانگخوازە سەلەفیەکان و ئەو رەوتانەیە کە نەک هەر باوەڕیان بە ئازادی و ئازادییە سیاسیەکان و ئازادی بەیان و بیروڕا نییە، بەڵکو دژایەتی ئەوانەو سزادانی بکەرانیان، بۆتە ناسنامە و سیمایەکی ناسراویان. بۆیە هەوڵدەدەن هێندەی بکرێت ئەم دۆسیە و پرسە لە ئازادی و ئازادی بیروراوە بکەنە پرسێکی سیاسی و لە ململانێی سیاسی و بەرژەوەندخوازی خۆیاندا بەدەستیەوە بگرن و بە پاساوی بێرێزی بە هەستی موسوڵمانان، بەهرەبەرداری بکەن… دیارە هیچ لەوە چاوەروانکراوتر نییە، ئەم رەوتە سەلەفی و ئیسلامی و دەوڵەتەکانی پشتیان، دژایەتی هەر ئازادیخوازییەک و هەر “نا” و ” دژایەتی” و ” رەتکردنەوەیەک” بەدژی قورعان و رەمزەکانی ئیسلامدا بکەن. وە هەوڵ دەدەن موسڵمان و ئیسلامی بەیەک بگرن و بڵێن هەر یەکن، لە کاتێکدا موسوڵمان بوون شتێک و ئیسلامی شتێکی ترە و ئەوە موسوڵمانەکانن لە وڵاتەکانی خۆیاندا بەدەستی ئیسلامیەکان و رەوتە ئیسلامیەکان یا دەوڵەتەکانیان، قەسابی دەکرێن.

بە مقەدەس کردنی هەر کتێبێک یان هەر دین و مەزهەب و هەر ئاڵا و رەمزو قەومێک یانی رەتکردنەوەی مقەدەساتی ئەوانی تر… کتێبی تر و مەزهەبی تر، ئاڵای تر و قەومی تر.. بەتایبەتی کە ویسترا ئەوانە گشتی بکرێن و خەڵکی ناچار بکرێن ئەو بە پیرۆزکردن و مقەدەسکردنە، قبوڵ بکەن یان ریگەی دژایەتی کردنی لێبگیرێت… کەسانێک مانگا دەپەرستن یانی خواردنی گۆشتی مانگا، سوکایەتییە بە مانگا پەرستەکان؟ لە دەورانێکی دیاریکراوی میژوویدا بتەکان مقەدەس بوون و ئینسانەکان بتیان دەپەرست، شکاندنی بتەکان، کە لەسەر بێ ئیرادەیی ئینسان بیناکرابوو، ئایا بە سوکایەتی بە مقەدەساتی ئینسان نەبوو؟

بۆیە هیچ کتێب و رەمزو ئاڵاو قەوم و رابەر و …. مقەدەس نین و دەکرێت لای کەسانێک پیرۆز بن، بەڵام ئەوە ماف نادات بە هیچ کەسێک و لایەنێک کە ڕیگە لە رەتکردنەوە و رەخنەگرتن و توڕدانی بە پاساوی بەرگری لە مقەدەساتدا، بگرێت. جیا لەوانە ئەوەش ڕۆشنە مقەدەس کرنی هەر دین و مەزهەب و کتێب و ئاڵاو کەسایەتییەک، بەرهەم و کارکردی رەوت و بزوتنەوە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکانە، پرسیار ئەوەیە بۆ ئینسان دەبێ ناچار بێت مل بدات بەو مقەدەساتانە؟ یان بۆ دەبێت ئاڵایەک، کتێبێک، کەسایەتییەک کە بەشیک لەخەڵک وەکو مقەدەس تەماشای دەکەن، بسەپێنرێتە سەر باقی خەڵکی تر و کۆمەڵگە؟ و رەتکردنەوەو رەخنەکردن و سوتاندن و توڕدانی، وەکو سوکایەتی بە مقەدەسات وێنا بکرێت؟ ئەوەی کە مقەدەسە خودی ئینسانە بە جیا لەوەی هەڵگری چ دین و مەزهەب و قەوم و چ رەنگێکی هەیە، بەڵام بیروباوەری کەسەکان مقەدەس نییەو رەتکردنەوە و رەخنەلێگرتنی تابۆ نییە. ئەوەی دەڵێت باوەرم بە ئازادی بەیان و بیروڕا هەیە، بەڵام بە پاساوی بەرگری لە مقەدەسات، دژایەتی گوزراشتی ئازادانەی ئینسان لە خۆی و لە باوەڕەکەی، دەکات… دەیەوێت ئازادی پارچە پارچە بکات… تیکەیەک لە ئازادی دەوێت تیکەیەکی قوفڵ دەکات… بەرگری لە بەشیک لە ئازادی دەکات و بەشێکیشی کڵوم دەدات… بەم شیوەیەش لەگەڵ خودی چەمکی ئازادییدا دەکەونە دژایەتییەوە.

لەو نێوەدا هەڵویستی بەشیک لە کۆمۆنیست و چەپەکان، کە دەکرێ پێیان بڵێین “چەپی موحتەرەم” جێگای هەڵوێستەیە… لە بەرامبەر بە سوتاندنی کتێبی “قورعاندا” کە خۆیان وەکو کتێبی خورافە پێناسەی دەکەن و بڕوایان بەوە نییە دونیا بە هەفتەیەک دروستکرابێت و وە دەزانن کەزەوی خڕەو دەتوانرێت مردن دوابخرێت و خەڵک بۆ چارەسەر پەنا بۆ نوشتە و سەردانی مەزار شێخ و مەلا… تاد ناکەن و روو لە دکتۆر و زانست دەکەن و دەکرێت خودی سروشت دەستکاری بکرێت و دەزانن لافاو و هەورە بروسکەو بومەلەرزە  هۆکارەکەی چییە…تاد. کەچی ئەگەر کەسێک بە هەر پاساوێک یان بەهەر بەپاساوێکی تر قورعان بسوتنێت، بە پاساوی بەرگری لە هەستی موسوڵمانان، و سوکایەتی بە موقەدەستان نارەحەت و نیگەرانی بەیان دەکەن، سەیر ئەوەیە ئەم بەشە محتەرەمە کە وەکو ئیسلامیەکان کاسبکار بە دین و مەزهەبەوە نین، تەنانەت ئامادەنین جیاوازی خۆیانمان لەگەل ئیسلامیەکان بۆ بەیان بکەن بۆ دژی قورعان سوتاندنن؟ خۆ ئیسلامیەکان و رەوتە ئیسلامیەکان و دەوڵەتەکانیان پشتیان کە هوشیارانە بەرگری لە ئیسلام و خوارافەی ئیسلامی دەکەن وئەمەش ریشەی لە پێداویستی ئەمڕۆیی و لە نەزانینەوە نییە… پاساوەکانیان هەر ئەوەیە کە سوتاندنی قورعان هەستی موسڵمانان بریندار دەکات و قورعان کتیبێ مقەدەسە…تاد. ئەم چەپە محەتەرەمە بە کردەوە بۆچوون و پاساوەکانیان لە دژی قورعان سوتاندن دەچێتە خانەی هەمان بۆچوون و پاساوی ئیسلامیەکان و بەکردەوەش ئازادی بەیان و بیرورا ڕەت دەکەنەوە. بەرگری لە ئازادی بەیان و بیرورا بە چەندین ئەگەر و مەگەر و بەڵامەوە شەتەک دەدەن تا ئازادی بێ قەیدو شەرتی سیاسی و بیروڕا رادەربڕن، شەتەک بدەن یان لێ بقرتێنن و چەمکێکی دڵخوازانە بە ئازادی ببەخشن.

ئەم مامەڵەیە لەگەڵ پرسی قورعان سوتاندا ئەوەمان بۆ دەخاتە روو کە ئەم چەپە محتەرەمە قوربانی هەژموون و هاژو هوژی ئیسلامیەکانە… خۆ ئەگەر دەیان تەورات و ئینجیل بسوتینرێت، ئەم چەپە ناڕەحەت نابێت… تەنانەت ئەگەر ئەم قورعان سوتاندنە بە بێ دەنگی و بێ کاردانەوەی ئیسلامیەکان تێپەرێبایە دیسان ئەو چەپە ناڕەحەتیەکی نەدەبوو. بەڵام مادام کاردانەوەیەک هەیە، بەداخەوە ئەویش کەوتۆتە ژێر ئەو هەژموونەوەو بەشێکی زۆری پاساو و کاردانەوەی ئیسلامیەکانی قبوڵ کردووە.

هیشتا بەشێک لە وڵاتانی ئەوروپایی لەگەڵ ئەوەدا خەریکن و ئیستا پێویستیان بەوەیە خۆیان لەگەڵ ئیسلام بگونجێنن و مەڵتی کەڵچەریزم بەدەستەوەبگرن و دەست لە مەدەنیەت  و دەستکەوتەکانی مۆدرێرنە شل بکەن، کەچی هاوسەنگی هێز لە ئاستی کۆمەڵایەتیدا ڕێگرە لەوەی بە ئاسانی دەست ببەن بۆ گوڕینی دەستور و هێشتا پێ لەسەر ئەوە دادەگرن کە سوتاندنی کتییب و قورعان و کارێکی یاسایی و ئاساییە. ئەم چەپە موحتەرەمەی ئیمە لە ئاستی تیگەیشتنی بۆرژوازی ئەو دەوڵەتانەشدا لە خوارترن و دیارە دەیانەوێت ئەو دیموکراسییە بۆرژوازییە دەستکاری بکرێت. بۆرژوازی سزای هەیە لەبەرامبەر بە هەڕەشەو لێدان و چاوسورکردنەوە، ئازاردان… بەڵام سوتاندنی هیچ کتێب و ئاڵاو رەمزێک کەس ئازار و بریندار ناکات و هەرەشەش بۆسەر جەسەتەی هیچ کەسێک نییە… ئیسلامیەکان و حکومەتەکانی پشتیان کە هەراو هۆریای دژی قورعان سوتاندندیان، وەڕیخستووە، بەکردەوە کێشەیان لەگەڵ لێدان و هەرەشەو چاوسورکردنەوە و ئازاردان و کوشتنی ئینسان بە پاساوی بەرگری لە قورعانی پڕ هەرەشەو بانگەوازی جیهاد و کافراندن و کوشتار و بێمافی و هەڵاواردن و دەستبڕین و سەنگسار و ئیغتیساب نییە.

لە کۆتاییدا دەبێ بڵێین، راستە سوتاندن و دڕاندن و رەتکردنەوە و رەخنەگرتن لە قورعان و تەورات و ئینجیل ئاڵا و رەمزە بە پیرۆزکراوەکان… کەسانێک و بەشیک لە خەڵک ناڕەحەت و نیگەران دەکەن و دەکەونە بەر ئازاری دەرونی، بەڵام ئەمە وەکو دەیان و هەزاران رووداو کارەساتی تری رۆژانەیتر دەبنە مایەی ناڕەحەتی و نیگەرانی بەشیک لە خەڵکی و بێ ئەوەی ئەوەی هیچ لەو راستییە کەم بکاتەوە کە ئازادی بەیان و رادەربڕین، مافێکی جیهان داگری ئینسانییەو نابێ لەت بکرێت و بەپاساوی جۆراو جۆر ڕیگەی لیبگیرێت… هەروەها خودی نارەزایەتی و گوزارشت کردن لە خواست و داوکارییەک یان ڕەتکردنەوەی بڕیار و سیاسەت و بیروباوەڕیک بە کۆمەڵ یان بەتاک… بۆ ستایش و رازی کردنی کەس نییە، بەڵکو بۆ ناڕەحەت کردن و توڕەکردن و بەلەرزە خستن و ریسواکردنیەتی و چەندەش خەڵکێک یان دەسەڵاتێک بەوە ناڕەحەت و نیگەران بیت، واتە کاریگەریی بووەو ئەگەر خەڵک یان دەسەڵاتێک بە کردەوەیەک و نارەزایەتیەک و هیچ کاردانەوەیەک لەخۆی نیشان نەدات واتە کاریگەری نەبووە و وەکو پێویست جێگای خۆی نەگرتووە، “چەپی محتەرم” دەیەوێت هەر کەس بە تاک یان بەکۆ ئەگەر دەستی بۆ حەرامکراوێک برد و رەتی کردەوە نابێ کەس ناڕەحەت و نیگەران بکات.

کۆتایی تەموزی ٢٠٢٣