‌تەمی مەرگ… لەپەنجەرەی سبەینێ دا …         شرۆڤەی: جەمال نوری 

دەقی  شیعری (سبینێ و مەرگ) یەکێکە لەو دەقە شیعریانەی تر  کە بەرخورد لەگەڵ  مەرگا دەکات، وەک زۆرێکی تر لەو شاعیرانەی  کە مەرگیان  تەوزیف کردوە لەناو دەقە  شیعریەکانیاندا، بەڵام دەبێ ئاگامان ڵەو حاڵەتەش بێت هەر شاعیرەو خاوەن دیدگاو دنیابینیەکی تایبەت بەخۆی هەیە، بەتایبەت بۆ چەمکی مەرگ، هەر شاعیرەو دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پاشخانە فکری و مەعریفییەی  لەپشت دەقەکانیەوە خۆی حەشارداوە، چەمکی  مەرگ  بۆ نوسەرو شاعیران، لەوبوعدە فکریەوە سەرچاوە دەگرێ، کە شاعیرەکە تەمەنێکە خۆی تیا دۆزیەوەتەوەو کاری لەسەر دەکات، لای زۆرێک لەشاعیران  مەرگ ئەو مەترسیە گەورەیەیە کەدواجار کۆتایی بەژیانی دەهێنێ و لەئاستیدا هیچی بۆ ناوترێ، لای هەندێکی تر مەرگ ئەو حاڵەتە کۆتایەیە کە نوسەر لەڕێگای تەریقەت و عیرفانەوە لەچاوەڕوانی مەرگدا  ڕادەوەستێ و دەخوازێ  مەرگ لەدەرگای بدات و پێشوازی لێ بکات، وەک لای “حەلاج”

ساتی گەشتنی مەرگ، ئەو ساتەیە کە ڕۆح لەو زیندانە کۆت و بەندییە ڕزگاری دەبێ وسەربەست وئازادانە، لەشەقەی باڵ ئەدات، واتە لای متەسەوفەکان وەک  ئیبن عرەبی و بایەزیدی بستامی و مەولانا و حەلاج  مەرگ  ئەو حاڵەتەیە  کە ڕۆح دەرفەتی ئەوەی باشتر بۆ دەرەخسێ  بگاتە فەنابوون و توانەوە لە نوروئیشراقی مەئشوقدا. واتە تەوزیفکردنی مەرگ و دووبارە داڕشتنەوەی ئەم چەمکانەو بەخشینەوەی مانای (مەجازی) بە (مردن و ژیان) دەبێت لەمەدلولەکانیانەوە بیخوێنینەوەو لێی تێبگەین.

لای  “کاروان سدیق” (مەرگ) بوعدێکی بونیەوی هەیەو لەدنیابینیەکی  وجودیەوە لە مەرگ دەڕوانێ، کەلای ئەو دۆخێکی کەینونەی بەخۆوە بینیوە، وەک هاوکێشەیەکی فیزیکی بەم شێوەیە ،بوون لە سروشتدا، خۆی لەژیانێکی بوون و نەبوون دا دەبینێتەوە، واتە مەرگ و ژیان، واتە مەرگ لەم دەقە  شیعرەی کاروان سدیق دا  پەیوەستە بە ڕامانێکی فکری و بونیادیەوە، کەلای ئەو دوای  نەمانی و مردن  بەشێوە ئۆرگانیەکە شیتەڵ دەبێتەوە بۆ ماتریال و مادە و گەردیلەکانی تری ناو  بوون و سروشت، کە پێویستی بەو بەشە ئۆرگانی و فسیۆلۆجیانەی  جەستەی  ئەو دەبێ، وەک لێرەدا بەڕوونی ئاماژەی بەم حاڵەتە فەسلەجیە ئۆرگانیەی دوای مەرگ  دەخاتە ڕوو و دەڵێ:

      سبەێنێ دێ ..

دەست لەملی مردن دەکەم

وەک مردنی ئەو دارانەی..

لەدارستانی خامۆشا..

کاروان لەم کۆپلەشیعرەیدا، چۆت ژێر کاریگەری شاعیرانی خاوەن  فکری  بوونگەرا وەک (حسین مردانی) شاعر، کە حسین مردان بۆ خۆشی کاریگەریی بودلێری شاعیری لەسەر بووە، “حسین  مردان” ئاوها چەمکی مردنی  تەوزیفکردوە:

انا اعرف  نهایتی

غدا  ساموت  بسکون

کما  تموت  الاشجار القدیمە

 فئ اعماق الغابات،

ساموت  و الی  الابد

واتە لێکچونێک دەبینین لەنێوان ئەم دوو کۆپلە شیعرەدا، هەڵبەتە وەک ئاماژەم پێکرد لەبەرئەوەی سەرچاوەکەی هەردوو شاعیر یەک فکری بونگەرایی وجودییە، لەبەر ئەم پاشخانە فکریەیە هەردوو شاعیر دنیابینیان دەچێتەوە سەر یەک ئاڕاستەی  ژیان و لە شێوەی نوسین و زمانی شیعری  هاوئاهەنگیەک  ببینێرێ.

مرۆڤ نابێت مەحکومی چارەنووس ببێت، نابێت لەپێناوی مردنا بژیت ئەمە هەم هەڵگری فەرمانێکە هەمیش پەیامێکە بۆ مرۆڤ، لێرەدا تێدەگەین شاعیر دەیەوێت بڵێ مرۆڤ دەبێت بمرێت و  لەبیردەچێتەوە وەک لەکۆتایی  شیعرەکەیدا دەڵێت:

وەک مردنی ناخودایەک

لەسەرپشتی کەشتی شڕا

لەشەپۆلی کەفو چڕا..

کەشتی ئەشکێو ..

تەرمەکەشی ڕووەو کەنار..

ئەکەوێتە گۆڕستانی ون و نادیار.

سەرئەنجام دەبێت ئەوپرسیارە فەلسەفییە بکەین داخۆ مرۆڤ، خۆی چییە و بۆچی هاتووە تەبوون ئەگەر لەپێناوی مردنێکی بێ سەروشوێن ژیابێ..

سبەێنێ دێ ..

دەست لەملی مردن دەکەم

وەک مردنی ئەو دارانەی..

لەدارستانی خامۆشا..

بەتەوری ڕق دەبڕێنەوە..

بۆ ناو کولبەی ساردو سڕی..

خانمێکی سەگ لەباوەش،

بەپشتی کوڕ دەبرێنەوە

وەک مردنی گوڵێکی زەرد..

لەپی دەستی پڕلەبون و..

پەنجەیەکی بۆیەکراو،

بۆلا سەری دەمکاتەوە..

بەچڵێ پوش..

دەینێتە سەر پێڵوی چاوی..

لەبیر خۆیم دەباتەوە

سبەێنێ دێ

دەست لەملی مردن دەکەم

وەک مردنی

زەڕنەقوتەی پاساریە،

لەناولەپی مناڵێکا

وەک مردنی ناخودایەک

لەسەرپشتی کەشتی شڕا

لەشەپۆلی کەفو چڕا..

کەشتی ئەشکێو ..

تەرمەکەشی ڕووەو کەنار..

ئەکەوێتە گۆڕستانی ونو نادیار.

   کاروان سدیق   1987 سلێمانی