لە عێراقدا پەرلەمان شەرعیەتی نییەو ناتوانێ گۆڕانکاری بکا!؟… نووسینی: سەردار عەبدوڵا حەمە

سەرەنجام کۆبوونەوەکانی پەرلەمانی عێراق کۆتایی هات لەسەر بڕياردان بۆ بودجە کە تا سێ ساڵ کاری پێ دەکرێ. پاش هێنان و بردن و چەندین کۆبونەوە بەو ئەنجامە گەیشتن و بڕیار درا بەشە بودجەی هەرێمی کوردستانیش لە ١٢.٦٧٪ بێت، گوایا دەیانەوێ کێشەی خەڵک چارەسەر بکەن. جگە لەوەش بڕیار درا پاشەکەوتی مووچەی چەندین ساڵەی هەرێمی کوردستانیش لە بودجەدا جێگای نەبێتەوەو وە بڕیار درا هەرکات حکومەتی هەرێم بەشە بودجە بۆ پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجەی نەنارد ئەوا ئەم دوو پارێزگایە داوای بەشە بودجە لە حکومەتی بەغدا بکەن و خۆیان جیا بکەنەوە. ئەم جۆرە کۆبوونەوەو دەنگدانە شتێکی تازە نییەو هەر لەسەرەتای ساڵي ٢٠٠٣وە تا ئێستا بەردەوامی هەیە بێ ئەوەی ئاڵوگۆڕێ بە قازانجی خەڵک ڕوویدابێ، بە پێچەوانەوە ئاڵوگۆڕەکان هەمیشە لە قازانجی کەمایەتیەکی کۆمەڵگە بووە لەهەمان کاتدا لە بەرژوەندی بەرپرسانی دوو دەسەڵاتداری بەغداو هەولێر بووە. ئەگەر ئاڵوگۆڕێک لە ژیانی خەڵکدا ڕوویدابێ ئەوە زیاتر هەژارکردن و برسیکردنی بووە، بێکاری و نەخۆشی کوشندەو درێژخایەن و مردنی مرۆڤەکان زیاتر بووە. تەعریب زیاتر بووە خورافات وجەهل و نەزانی زیاتر بووە. یاسای کۆنەپەرستانەی فرە ژنی زیاد بووە و نوسینگەی ژن و کچی منداڵ بۆ بە شودانی موتعە وسیغە زیادی کردووە. ئەوە مێژووی ٢٠ ساڵی پەرلەمانی عێراقە بەهەمان شێوە مێژووی پەرلەمانی کوردستانیش لە ئەو باشتر نەبووە. هۆی ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی کە جگە لەوەی سیستەمی پەرلەمانی بەکەڵکی کۆمەڵگە نایەت وە بەتایبەتیش کە ئەم جۆرە پەرلەمانانە کارتۆنین و نوێنەری کەمایەتیەکی بچوکن هیچ دەسەڵاتێکیش لەدەستیاندا نییە، بەڵکو دەسەڵات لەم دەڤەرەدا بەدەست میلیشیا قەومی و دینیەکانەوەیە کە هیچ لە بەرژەوەندی زۆربەی خەڵکدا نین، بەڵکو لە بەرژەوەندی کەمایەتیەکی چاو چنۆک وخۆپەرست وبەرژەوەندخوازە و بەڵگەش بۆ ئەم قسەیە هەڵتۆقینی دەیان ملیارێدێر وهەزاران ملیۆنەرە کە زۆربەی زۆریان بەرپرسانی ئەم هێزە میلیشیاو قەومیانەن. هەربۆیە خەڵک لە عێراق و لە کوردستان لەدوا هەڵبژاردندا نەچوونە پێش سندوقەکانی دەنگدان و بایکۆتی هەڵبژاردنەکەیان کرد و ڕێژەی دەنگدان نەگەیشتە لە ٢٠٪ بەشێوەی تێکڕایی لەسەراسەری عێراقدا. هۆکاری ئەمەش ئەوە بوو خەڵک ئەو ڕاستیانەی دەزانی و دەیزانی پەرلەمان هیچ لەگرفت وکێشەکانیان چارەسەر ناکا بەڵکو مەینەتی زیاتر دەکات. خەڵک بایکۆتی ئەم هەڵبژاردنەی کرد وەک درێژەی ناڕەزایەتیان بەرانبەر بەم دەسەڵاتە، ئەم ڕيژەیە لەدەنگدان بەپێی پرەنسیبە پەرلەمانیەکانی جیهانیش شەرعیەت نادا بە پەرلەمان لەهیچ شوێنێکی جیهان. بۆیە هیچ بڕیاڕو یاسایەکی ئەم پەرلەمانە شەرعیەتی نییە. پەرلەمانێک نەتوانێ کێشەی هەژاری و نەداری و کێشەی خزمەتگوزایەکانی وەک ئاو و کارەبا و ئاوەڕۆ وجادەو بان چارەسەر بکات، ئیتر چۆن دەکرێ وەک ناوەندێک بۆ چارەسەری کێشەکان چاوی لێ بکرێ. ئەوەی لەم ڕۆژانەدا ڕووی دا ململانێی حیزبەکان و میلیشیاکان بوو لەسەر بەشی زیاتر بۆ خۆیان لە سامانی وڵات. تا دوێنێ بوو پارتی و یەکێتی باسی ڕێکەوتنیان دەکرد و گوایا کۆبوونەوەکانیان زۆر ئیجابی بووە، کەچی لەناو هۆڵي پەرلەمانی عێراق نیشانیاندا کە ئەوە درۆیەکی گەورەیە، ئەم دووحیزبە کەوتنەوە ململانێ لەسەر بەرژەوەندیەکانیان. ئەوانەی کە خۆیان بە ئۆپۆزسیۆن دەزانی وەک نەوەی نوێ و یەکگرتووی ئیسلامی و کۆمەڵی دادوەری دەرکەوت کە هیچ جیاواز نین لە یەکێتی پارتی و دەنگدانیان بۆ بڕیارەکان هەروەک ئەوان بوو. پارتی و یەکگرتوو و نەوەی نوێ و کۆمەڵ دەنگیاندا لەسەر نەدانەوەی پاشەکەوتی مووچە یا بڵێم دزینی بەشێکی مووچە بەو مەرجەی پەرلەمانی عێراق دەست هەڵگرێ لەوەی دەسەڵاتی هەرێم هەڵوەشێتەوە، لەولاوە یەکێتی دەنگیدا بۆ گەڕانەوەی لە سەدا ١٠ی مووچە و لەهەر کاتێکا حکومەتی هەولێر بەشەی بودجەی سلێمانی نەدات ئەوا بەشەی بودجەی سلێمانی و هەڵەبجە وئیدارەی ڕاپەڕین وگەرمیان راستەوخۆ لە بەغدا وەربگرێ. لێرەدا جارێکی تر و زیاتر ڕوون بوویەوە کە ئەم حیزبانە دوژمنی سەرسەختی خەڵکی کوردستانن، بەڵام شەرەکەیان لە بەغدا بە ناوی بەرگری لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستان بوو. بۆ ئەوەی خۆشباوەڕی خەڵک بە خۆیان زیاتر بکەن و سۆزی خەڵک بۆ خۆیان ڕابکێشن، بەڵام لە ڕاستیدا ئەمانە بۆ بەرژەوەندی خۆیان و سەرمایەداری کورد ئەو شەڕە لە پەرلەمان دەکەن. جگە لە پارتی و یەکێتی، نەوەی نوێ ویەکگرتوو وەکۆمەڵیش بەهەمان شێوە لە بەرژەوەندی خەڵکی ستەم لێکراوی کوردستاندا نین، ئەمانەش هەموو سیاسەت و پلانێکیان بۆ پتەوکردنی ئەو جۆرە سیستەمەیە کە ستەم لە خەڵک دەکات وەک ئەم پەرلەمان و دەسەڵاتەی عێراق وکوردستان. تەجروبەی ٣١ ساڵی پەرلەمانی کوردستان و ٢٠ ساڵی پەرلەمانی عێراق ئەوەی سەلماندوە کە گۆڕانکاری ڕيشەیی لە ڕێگای پەرلەمانەوە نەکراوە وناکرێ، بەڵکو بارودۆخی خەڵک خراپتر بووە. هەر بۆیە خەڵکی عيراق و کوردستان دەبێ باوەڕ بەدرۆکانی ئەم حیزبە ملیشیا دینی و قەومیانە نەکەن و خۆش باوەڕ نەبن بە وەعدە وبەڵێنەکانیان. ڕاکێشانی هەست و سۆزی خەڵک لەلایەن سەرکردەو بەرپرسانی ئەم حیزب و گروپانەی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن دەبێ پووچەڵ بکرێتەوە. ئەوەی بارزانی دەيڵێ هەرێمی کوردستان نەک هێڵی سوورە، بەڵکو هێڵی مەرگەو کوردستان یا نەمان دروشمێکە بەدرێژایی تەمەنی حزبەکەی بەکار هێنراوە بۆ ڕاکێشانی عاتیفەی خەڵک و فریوی داون، چونکە درۆیان کردوە و هەرگیز نە کوردستانیان بۆ گرنگ بووە نە خەڵکەکەی. دەورانێک کەواسووری بەرلەشکری جمهوری ئیسلامی بوون و دەورانێک لەشکری بەعسیان هێناوەتە سەر کوردستان و ئێستایش بەشێکی کوردستانیان تەسلیم بەتورکیا کردووە. ئەوەش باروگوزەرانی خەڵکی کوردستانە، جگە لەهەژاری وقەیران لەدوای قەیران هێناویانە. بۆیە خەڵک سادەترین خزمەتگوزاری وەک ئاو و کارەبا و جادە بانیان نیە بۆ ئەم خەڵکە. ئەمە یەکێتیش بە هەمان شێوە سوپای پاسداری هێناوەتە کوردستان و لە ١٦ ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ دا بووە هاوکاری حەشدی شەعبی و لە سەدا ٥٠ ی خاکی کوردستانی تەسەلیم بە حکومەتی عێراق کردوە. سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێش وەعد بە خەڵکی کوردستان دەدات ئەگەر دەنگیان بدەنێ ئەوان پاشەکەوتی مووچە دەدەنەوە بە خاوەنەکانیان، لەکاتێکا خۆی چەند ملیار دۆلاری خەڵکی لایە ئێستا نایگەڕێنێتەوە بۆیان. دوا قسەم ئەوەیە  چ حیزبەکانی دەسەڵات و چ حیزبەکانی ئۆپۆزسیۆن بە ئیسلامیەکانیشەوە نوێنەری بەرژەوەندیەکانی بۆرژوازین و دوژمنی بەرژەوەندیەکانی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێشن، شەڕیش بۆ بەرژەوەندیەکانی خەڵک لە ناو پەرلەمان ناکرێ، بەڵکو لەسەر شەقام دەکرێ بە ناڕەزایەتی و ڕاپەڕین و شۆڕش دەکرێ بۆ ڕاماڵینی سەرجەم ئەم هێزانە و بەدیهێنانی دەسەڵاتی نوێنەرانی ڕاستەقینەی خەڵک. تا ئەوکاتەی ئیمکانی شۆڕش نییە، خەڵک دەتوانێ بە نارەزایەتیەکان مافەکانیان بسەپێینن ومووچەی پاشەکەوتکراو وەرگرنەوە و کارەبا وخزمەتگوزەرانیەکانیش بۆ خۆیان دابین بکەن، ئەمە تەنها ڕێگایە.