مەنسور حیکمەت دەربارەی تاکتیکی دەستبەسەراگرتنی نەوتی کەرکوك لەلایەن بەرەی کوردستانیەوە…
لە گۆشەیەکی دیکەی باسەکانیدا سەبارەت بە ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٩١ ی کوردستانی عێراق، مەنسوری حیکمەت لە وەڵامی عبدللەی موهتەدی دا سەبارەت بە بایەخی دەستبەسەراگرتنی کەرکوك و ناوچە نەوتیەکانی کەرکوك لەلایەن پێشمەرگەوە، کە عبدللەی موهتەدی وەکو رەمزی پێشڕەوی “بزوتنەوەی کوردستان” و ڕاپەڕینی جەماوەری خەڵکی کوردستانی عێراق نەك هێزە ناسیۆنالیستە کوردەکانەوە ناوی دەبات، بەمجۆرە قسە دەکات؛ و دەڵێت:
مەنسور حیکمەت دەڵێ: ئەوەی کە گرنگیەکی جدی بەم پێشرەویە چەکدارانەیە دەدات، دەستبەسەراگرتنی” ناوچە گرنگەکان و بەشێک لە ناوچە نەوتیەکان”ە. ئەوەی کە نەوتی کەرکوك جێگایەکی گرنگ پەیدادەکات لە ستراتیژی کوردستانی سەربەخۆ و یەکگرتودا، قابیلی تێگەیشتنە. لەم تێگەیشتنەدا نەوتی ناوچە کوردنشینەکانی عێراق وەکو پاڵپشت و بنەمایەكی ئابوری بۆ دروستبوونی وڵاتێك بەناوی کوردستانەوە گرنگی پەیدا دەکات. بەڵام لەم رێگایەوە نەوتی کەرکوك دەبێتە پەرستراوێك لە لێکدانەوەی ناسیۆنالیستیدا، کە تەنانەت ئەوکاتەش کە ستراتیژی سەربەخۆیی و یەکگرتنی کوردستان بەهۆکاری سیاسی و کۆنکریت دەخرێتەلاوە، دیسانەوە نەوتی کەرکوك وەکو خەونێكی وەدینەهاتوو وسروشتکرد لە بیرکردنەوەی ناسیۆنالیستەکاندا رەنگ دەداتەوە.
لەڕووی عەمەلی، ئابوری و سەربازیەوە دەستبەسەراگرتنی چەکدارانەی ناوچە نەوتیەکان لە کوردستانی عێراق لەلایەن هێزە کوردیەکانەوە، لەنەبوونی خواستی سەربەخۆییدا، هیچ ماناو بەهایەکی نییە. دەستگرتن بەسەر نەوتی کەرکوك و فرۆشتنی، بە داگیرکردنی ئەو ناوچانەی بیرە نەوتیەکانی تێدایە مسۆگەر نابێت، چونکە بەپێچەوانەی گەنجینەکانی کاڵا، کێڵگەکان و یاخود رەنگە کارخانەکانەوە (لە هەلومەرجێکی تایبەتدا)، دەستبەسەراگرتنی سەرچاوە نەوتیەکان مانای ئابوری دەستبەجێی نییە و گرێیەك لەکاری ئەو هێزە سەربازیەی دەستی بەسەرداگرتوە، ناکاتەوە. مەسەلەکە بەندە بە مافی دەسەڵاتدارێتی بەسەر ئەو ناوچەیەدا و بەپێویست خاوەندارێتی یاسایی و بەدەستهێنانی مافی دەرهێنان و ناردنەدەرەوەی نەوتە، ئەویش دوای بەڕێخستنی پیشەسازی نەوت و چارەسەرکردنی مەسەلەی گواستنەوەی و ئەنجامدانی گرێبەست. بەمجۆرە دەست بەسەراگرتنی سەرچاوە نەوتیەکان کاتێك دەتوانێ بەهایەکی ئابوری یان ستراتیژی هەبێت کە لەرێچکەی هەنگاونان بەرەو بەدەستهێنانی مافی دەسەڵاتدارێتی و سەربەخۆیدا جێگا بگرێت، ئەمەش بەوهۆکارەی کە ئەمریکاو تورکیا پێیان خۆش نییە، هەر لەسەرەتاوە لەلایەن ئۆپۆزیسیۆنی کوردیەوە نەفیکراوەتەوە.
پرسی نەوت پرسێکی سیاسی نێونەتەوەیییەو سوپایەك کە ناوچە نەوتیەکانیشی دەستبەسەراگرتبێت، هێشتا بەو مانایە نییە کە هەنگاوێك لە سوودوەرگرتنی ئابوری و سەربازی لە نەوت، نزیك بووبێتەوە. سوپای عێراقیش هەموو نەوتی کوەیتی دەست بەسەراگرت، بەڵام بەبێ بەڕەسمی ناسینی مافی دەسەڵاتدارێتیی عێراق بەسەر کوەیتدا توانای فرۆشتنی یەك بەرمیل نەوتی نەبوو. بەبێ ڕەچاوکردنی ئەم لایەنە سیاسی و حقوقیەی مەسەلەکە، وتنی ئەوەی کە ” تەنانەت بەشێکیان لە ناوچە نەوتیەکان دەست بەسەراگرتبوو” خۆی لەخۆیدا هیچ شتێك نییە بێجگە لە کڕنوشبردن بۆ پەرستراوی دێرینەی بزوتنەوەی میللی کوردستان. واقعیەت بەوجۆرەیە کە بۆ بەرەی کوردستانی، کە بەپێی مانشێتەکەی بۆش، لەماوەی روداوەکاندا تەنانەت باسی ئۆتۆنۆمیشیان نەکرد و لەسەر یەکپارچەیی خاکی عێراق پێشبڕکێیان لەگەڵ رژێمی عێراقدا دەکرد، “دەست بەسەراگرتنی ناوچە نەوتیەکان” لەلایەن خەڵکەوە یان لەلایەن هێزەکانی بەرەوە زیانێکی گەورەی سەربازی هەبوو. ئەمە هانی رژێمی عێراقی دا کە شەڕی مردن و ژیانیان لەگەڵدا بکات، بەبێ ئەوەی لەڕووی سەربازی و ئابوریەوە سوود و بایەخێکی دەستبەجێی هەبێت بۆیان…
وەرگێرانی: محسین کەریم