حکومەتەکی محەمەد سودانی و کابینەکەی درێژکراوەی حکومەتە شکستخواردوەکانی پێشووە… نووسینی: عەبدوڵا مەحمود
حکومەتەکی محەمەد سودانی و کابینەکەی درێژکراوەی حکومەتە شکستخواردوەکانی پێشووە…
نووسینی: عەبدوڵا مەحمود
چەند رۆژ پێش ئێستا و بەدیاریکراوی ٢٧/١٠/٢٠٢٢ کابینەکەی سودانی لەلایەن پەرلەمانەوە متمانەی پێبەخشراو حکومەتێکی نوێ پێکهات.
ئەم حکومەتە، لەگەڵ ئەوەدا تەمەنی خۆی کورت دیاریکردووە، بەڵام هەمان ئەلگۆی حکومەتەکانی پێش خۆیەتی کە لەسەر بنەمای “سازان، بەش بەشێنە و هاوبەش” پیکهاتووە… ئەلگۆیەک کە بەهەموو پێوانەیەک لە عێراقدا شکستی خواردووەو توانای وەڵامدانەوەی بە هیچ گرفت و کیشەیەکی سەرەکی کۆمەڵگەی عێراقی نییەو ناتوانێ متمانەی جەماوەری بەدەست بهێنێ، بەڵکو بەو هۆیەوە لەسەر وردکردنی متمانەو ئیرادەی جەماوەرییەوە پێکهاتووە، لەیەکەمین رۆژەکانی خۆیدا رووبەڕووە لەگەڵ بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری.
رەوتی پێداگر لە حکومەتی “زوربە و نیشتیمانی” کە لە ململانێدا بوو لەگەڵ حکومەتی بەش بەشینە و سازان، هێشتا ڕەوتێکی بەهێزی عێراقە، کە لەسەر پایەی شکستی حکومەتی بەش بەشینە و سازان و هاوبەشی پێشوو، پێی گرتووەو خاوەنی پێگەیەکی بەهێز و توخمەکانی داروخاندنی حکومەتی سودانی تیایدا ئامادەیە.
کابینەکەی سودانی و کارنامەکەی، بەڕۆشنی ئەوەی خستۆتە ڕوو، کە حکومەتیک نییە بۆ ئیدامەدان بە کارەکانی و کارنامە دوور و درێژ و دوبارە بووەکانی پێشوو، بەڵکو حکومەتێکە… لەلایەکەوە بۆ سازان لەگەڵ رەوتی سەدر و لەلایەکی تریشەوە بۆ پاشەپێکردن بە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری، پێكهاتووە.
سودانی لە کارنامەی حکومەتەکەیدا ساڵێکی داناوە بۆ دەستبردن بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو، واتە ئەم حکومەتە حکومەتێکی کاتی و ڕاگوزەرە و ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو دەکات، ئەوەش بۆ ئەوەیە کەدڵنیایی بداتە رەوتی سەدر کە حکومەت پێکنەهاتووە و ئەوەی هەیە ئامادەکارییە بۆ دەورەی داهاتوو، بۆیە جوڵاندی شەقام وەستانەوە بەرامبەر بە حکومەت، پێویست نییە، هەروەها داننانە بە شکستی هەڵبژاردنی رابردوو وە بە حکومەتی کاتی و هەوڵێکیشە بۆ پاشەکشەپێکردن و خەواندنی بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری، لە چاوەرواندا هێشتنەوەی تا هەڵبژاردنی داهاتوو کە ماوەکەی ساڵێکە…
دیارە پێکهێنانی حکومەت دوای ساڵێک لە هەڵبژاردنی پێش وەختەو دوبارە ساڵێک دیاریکردن بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو، واتە ڕاگرتنی کۆمەڵگەی عێراق، لەگەمەی بەردەوامی هەڵبژاردنەکان و خۆدزینەوە لە وەڵامدانەوە بە سەرەتاییترین خواست و ویستە کەڵەکەبوو وە زۆر و زەوەنەکانی جەماوەری بیبەشی عێراق و گرفتە سیاسی و ئەمنی و حقوقییەکان. لەوەش زیاتر بە کراوەیی هیشتنەوەی ململانێی نێوان خانەوادەی “شیعەی سیاسیییە” و راگەیاندنی پێکهاتنی حکومەت و کابینە نوێکەی، بەمانای کۆتایی هاتن و یەکلابوونەوەی ئەو ململانێ سیاسیە نییە کەتا دوا ئاستی خۆی گەیشت و میلێشیاکانی بەرامبەر یەکتری راگرت و خۆپیشاندانی بلۆکی سیاسی و ئاکسیۆنی هێز دەرخستنی لە شەقامدا خستە ڕوو.
پێکهاتنی حکومەت و ناوەرۆکی کارنامەکەی و ماوەی ساڵیک دیاریکردن بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو، دەتوانێت تارادەیەک ئارامی لەنیوان بلۆکە نەیارەکانی هەڵگری ئەلگۆ جیاواز بۆ پیکهێنانی حکومەت بەدی بهێنێ، بێ ئەوەی سەنتیزی ململانێی سەر گۆرەپانی سیاسی عێراق، لەسەر ئەلگۆی حکومەتی، کۆتایی پێ بهێنێت. باڵە دەسترۆشتوەکانی بۆرژوازی عێراقی لە پێکهێنانی حکومەت هێشتا ناکامن و توانای پێکهێنانی حکومەتێکی ئاسایییان بە مانا بۆرژوازییەکەی نییە. کە بتوانێت بەرژەوەندی سەراسەری سەرجەم بۆرژوازی نوێنەرایەتی بکات و ئارامی سیاس وەکو یەکێک لە پێدوایستیە گرنگەکان بۆ کەڵەکەی سەرمایە زامن بکات.
ئەم حکومەتەی ئێستا پێکهاتووە دەتوانین بلێن حکومەتێکی کاتییە، بە وێنەی درێژەپێدەری حکومەتی کاتیی پێشوو بە ئاڵوگۆرێکی کەم لە دەم و چاوەکاندا. دیارە هێزەکانی پێکهێنەری ئەم حکومەتە دەیانەوێت لەماوەی ئەو ساڵەی لەبەردەستیانە، ئابڕو بۆ ئەو ئەلگۆ شکستخواردووە بگێرنەوە، لە لەساڵی ٢٠٠٣ وە، لە عێراقدا پیادە دەکرێت و ناکامە لەوەی متمانەی لانی کەمی جەماوەر و باڵەکانی بۆرژوازی دەستەبەر بکات. ئەمجارە دەیانەوێت لە رێگای هەندێک چاکسازی روکەش و خستنەرووی چارەسەر بۆ چەند دۆسیەیەکی هەڵواسراو شانسێکی تر ئەزموون بکەن و وەکو کەمپەینێکی راگەیاندنیش بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو کەڵکی لێوەربگرن و هاوسەنگی هێز بە سودی خۆیان بگۆڕن.
ئەوەی رۆشنە و دەتوانین پیداگری لەسەر بکەین ئەوەیە، لەگەڵ ئەوەدا کە حکومەتێک پێکهاتووە، بەڵام چوارچێوەی گشتی ململانیکان لەسەر ئەلگۆی حکومەتی وەکو خۆی ماوەتەوە. نە ئەلگۆی حکومەتی زوربەی نیشتیمانی “نە رۆژهەڵاتی و نە رۆژئاوایی” کە رەوتی سەدر بانگەشەی دەکرد و نە حکومەت بەئەلگۆ کۆنەکەی “حکومەتی سازان و بەش بەشینەو هاوبەش” کە چوارچێوەی هاوئاهەنگی پێداگری لەسەر دەکەن بەشوێنێک نەگەیشتووە. بەڵکو ئەو ململانییەی هەڵپەساردووە یان دەتوانین بلێین خاویکردۆتەوە. ئەمەش پرسی پێکهێنانی حکومەتی بەکردەوە هێشتۆتەوە و ئاستی دەستێوەردانە دەرەکیەکانیشی دەباتە ئاستێکی تر لە چوارچیوەی ئامادەکاری نێوان بلۆکەکان بۆ دەورەی ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو. واتە بە کردەوە ئەزمەی حکومەتی کۆتایی نەهاتووە و لە بازنەی ململانێکانی پێشوودا، خول دەخوات.
دیارە ئەم ململانێیە لەسەر چۆنیەتی پێکهێنانی حکومەت، کە بەشێک لە ئەزمەیەکی قوڵتری بۆرژوازی عێراقییە، بە پێکهێنانی حکومەت بە کۆتا ناگات و رەوتێکی درێژتر و پر گرێ و گوڵی زۆرترەی لەبەردەمە، بەلام پێکهێنانی حکومەت دەتوانێت ئاستی گرژییەکانی ئێستا خاو بکاتەوەو چوارچێوەیەکی تر ببەخشێت بە ململانێکانی ناو باڵەکانی بۆرژوازی عێراقی.
ئەوەی لە پرسی پێکهێنانی حکومەت و کابینەکەی سودانیدا جێگای هەڵوێستەیە، چاوەروانی ناسیونالیزمی کوردە لە حکومەتەکەی سودانی. لەساڵی ٢٠٠٣ وە، لە عێراقدا چەند حکومەت پێکهاتووە، ناسیونالیزمی کورد، یەکسەر پشتیوانیان کردووە رایان گەیاندووە کە خواستەکانی خەڵکی کوردستان” کە دیارە مەبەستیان تەماحی سیاسی خۆیانە” جێگیر کردووە کەوتونەتە پشتیوانی لە کابینە حکومیەکان و بەو پێیەش بەشداریان تیایدا کردووە، لەهەموو ئەو کابینانەشدا ئەو بەڵێنانەی کە سودانی لە کارنامەکەی خۆیدا بۆ ساڵێک جێگری کردوون، لە کابینەکانی تردا بۆ چوار ساڵیش بەهەمان ناوەرۆکەوە پیداگریان لەسەر کراوە، بەڵام ململانێی نێوان بۆرژازی کورد و هێزەکانی لەگەڵ ناسیونالیزم و ئیسلامی سیاسی لە عێراقدا، لەسەر دۆسیەی نەوت و غازو بودجە و ناوچە کیشەلەسەرەکان پیشمەرگەو سنور و … بەردەوامی هەبووە، کەچی لەهەموو خولێک و کابینەیەکی نوێی حکومەت لە عێراقدا، شاگەشکە دەبن و خۆیانی پێوە هەڵدەواسن. دیارە هۆکاری ئەو مامەڵەیەی ناسیونالیزمی کوردیش لەگەڵ حکومەتەکانی ناوەندی لە عێراقدا، ئەوەیە کە ئەوان بەدوای بەشی خۆیان لە پۆست و داهات دان و دوور و نزیک پەیوەندی بەخواستە سیاسی و حقوقیەکانی خەڵکی کوردستانەوە نییە.
دیارە لەهەلومەرجی ئێستادا کە ناسیونالیزمی کورد پێگەیەکی لاوازتر لە رابردووی هەیە و قیبلەی بە تەواوەتی روو لە ناوەندە، ئەوەی بۆی گرنگ نییە ناوەرۆکی ئەو حکومەت و هێزانەیە کە حکومەت پێک دەهێنن، ئەوەی گرنگە بۆیان دەیانەوێ بەناوی خەڵکی کوردستانەوە بەشداری لە دەسەڵات لە بەغدا بن و رەوایەتی دەسەڵاتیان بەسەر خەڵکی کوردستاندا بۆ نوێ بکرێتەوە و وەکو نوینەری بۆرژوازی کورد و کۆمپانیاکانیان، لە کوردستاندا لەدەسەڵاتدا بمێنەوە.
دڵخۆشکردنی بۆرژوازی کورد، بەو چەند دۆسیەیەی لە کارنامەی کابینەکەی سودانیدا هاتوون، جگە لەهەوڵیک بۆ خۆڵکردنە چاوی خەڵکی کوردستانەوە هیچی تر نییە. ناسیونالیزمی کورد نە لە بەغدا نوینەری خواست و ویستە سیاسیەکانی خەڵکی کوردستانەو نە لە کوردستاندا دەسەڵاتی هیچ رەوایەتیەکی هەیە… ناسیونالیزمی کورد چ لە بەغدا و چ لە کوردستان نوێنەری بۆرژوازی کورد و کۆمپانیاکانە، کە خۆشیان وەکو دوو بنەماڵەی دەسەڵاتدار بەشێکن لەو کۆمپانیا تاڵانچیانە، کە گیرفان و سفرەی چینی کریکار و خەڵکی کوردستان، بەسەداب ڕیگە، دەڕوتێنەوە.
چۆن خەڵکی عێراق هیچ متمانەیەکیان بە حکومەتی عیراقی نییە و دەزانن حکومەت تەنها کاتۆنێک و ئامرازێکە بەدەست چەند کۆمپانیای میلیشیا لەپشت و نۆکەر پیشەی وڵاتانی ناوچەکە، بەهەمان شێوە خەڵکی کوردستان هیچ چاورەوانیەکیان لەم حکومەتە نییە و نابێ هەبێت، کە درێژەپێدەری کارنامەی هەمان حکومەتە ئەزمونکراوە شکستخواردووەکانی پێش خۆیەتی.