یوسف عوسمان: کۆچڕەو ئەنجامی ھۆی ڕاپەڕینێکی زەمینە بۆ سازنەکراو و لەناکاو بوو دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز یوسف عوسمان عەزیز ڕەخنەگری سیاسی سەبارەت بە کۆڕەوەکەی بەهاری ١٩٩١ی کوردستان و گەڕانەوەی ڕژێمی بەعس.
یوسف عوسمان: کۆچڕەو ئەنجامی ھۆی ڕاپەڕینێکی زەمینە بۆ سازنەکراو و لەناکاو بوو
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ بەڕێز یوسف عوسمان عەزیز ڕەخنەگری سیاسی سەبارەت بە کۆڕەوەکەی بەهاری ١٩٩١ی کوردستان و گەڕانەوەی ڕژێمی بەعس.
بۆپێشەوە: دوای ٣٠ ساڵ بەسەر ئاوارەیی خەڵکی کوردستان، چۆن دەڕواننە ئەو کارەساتە سیاسی و ئینسانییە؟
یوسف عوسمان: ئاوارە بوون و جێھێشتنی نیشتیمان و پەنابردنە بەر بەشێکی تری داگیرکراوی نیشتیمان. بەشێکە لەبێ سەر و بەری و بێ متمانەیی و نەخوێندنەوەی ڕووداوە پێش وەختەکان.
کۆچڕەو ئەنجامی ھۆی ڕاپەڕینێکی زەمینە بۆ سازنەکراو و لەناکاو بوو، ئەویش بەھۆی سەرھەڵدانی ڕاپەڕینی خەڵکی باشوور بوو، لەئەنجامی تێکشکانی سوپای عێراق بوو لەکوێت، و دەرکردن و لەدەستدانی دیسپلینی عەسکەری سوپای عێراق بوو. ئاورینگی کڵپەی ھەموو ئەوانەش سەرەڕۆیی ئەو سەربازە عێراقیە بوو کەلوولەی تۆپەکەی ئاڕاستەی ڕەسمە جیداریە گەورەکەی صەدام حوسێن کرد لەشاری بەسرا، و تۆپێکی پێوەناو و ڕاپەڕینێکی بێسەر و بەری لێ دروست بوو.
بۆپێشەوە: هەندێک کەس هۆکاری ئاوارەیی خەڵکی کوردستان دەگێڕنەوە بۆ هەڵکردنی گڵۆپی سەوز لەلایەن ئەمریکاو غەربەوە بۆ ڕژێمی بەعس، ئەمە چەندە هۆکاری هێرشی ڕژێمی بەعس بوو، بۆ سەر کوردستان؟
یوسف عوسمان: ئەودەم لە کەللە ڕەقی و عینادی صەدام حوسێن وای کرد سی دەوڵەت زیاتر بەسەرکردایەتی ئەمەریکا و بەریتانیا بەشێکی دەوڵەتە عەرەبیەکانیش دوای نزیکەی چەند مانگێک لەڕاوێژی سیاسی و عەسکەری توانیان چۆک بە نەتەوە یەکگرتووەکان دابدەن، و بە چەند بڕیارێکی نێودەوڵەتی دەربکەن، و ڕەوایی بدەنە ھێرش کردنە سەر سوپای عێراق و لە کوێتی وەدەر بنێن. دوای ئەوەی کۆمکاری نەتەوە عەرەبیەکان و ڕێکخراوەکان و کۆمەڵێک کەسایەتی دونیایێ و عارەبی ئامۆژگاری و ئاکامی ئەو ھەڵەیەیان لە صەدام گەیاند، بەڵام بێ سوود بوو. بۆیە پێم وایە لەو ژاوە ژاوەی ئەودەمی ھیچ شتێکی ئاوا لەئارادا نەبوو بۆ ناوەخۆی عێراق، تەنیا وەدەرنانی سوپای عێراقیان مەبەست بوو لە کوێت لە سەرەتادا، دواتر پەڵپی چەکی کۆمەڵکوژیشیان پێ کرد و تالەکۆتا دوای دوانزە ساڵ حکومەتی بەعسیان ڕووخاند. ھەر خودی ھێرشەکانی سوپای عێراق بوو بۆ سەر باشووری عێراق و کوردستان و بێپلانی خۆڕاگرتنی کورد و ھێزی پێشمەرگە و بێسەر و بەری خەڵک بوو لەپاراستنی شارەکان و شڕەخۆری و تاڵان و بڕۆ بوو. بەتایبەت لەکۆنترۆڵ کردنی شاری کەرکوک نەمان توانی سەرکەوتنی تەواوی لێ بەدەست بێنن و ھەر ھەفتەیەک تا دە ڕۆژ توانیمان تێیدا بمێنینەوە.
بۆپێشەوە: لەناو جەرگەی ئاوارەیی خەڵکی کوردستاندا، حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی کەوتنە گفتوگۆ لەگەڵ ڕژێمی بەعس، چۆن دەڕواننە هەڵوێستی ئەو حزبانە؟
یوسف عوسمان: گەورەترین شەرمەزاری سیاسیەکانی کوردستان بەتایبەت” جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی” ھەر دەستپێکردنی گفتوگۆ نەبوو لەگەڵ ڕژێمی بەعس، دوای شەڕی دەربەندی کۆڕێ و تێکشکانی ھێرشی تانکەکانی سوپای بەعس. بەڵکوو ئەو دەست لەملانێیە و ماچ و مووچی سەرکردە و نێردەی کوردەکان بوو لەگەڵ سەدام کەھەمووی مانگێکی تێنە پەڕاندبوو لە قوربانی خەڵک و جێھێشتنی سەر و ماڵی خەڵک. وەک ئەوەی نەبایان بینێ بێ نە باران. بەگشتی ئەودەم لەبێ سەرو بەری و شاگەشکە بوونی و بێھەڵوێستی ئەو سەرکردانە بوو ساڵانێک بوو نەگەڕابوونەوە شارەکان نەک لەبەر ھێزی صەدام و سوپاکەی.
بۆپێشەوە: دوای ٣٠ ساڵ بەسەر ئاوارەیی خەڵکی کوردستاندا، تا چەند لاتان وایە، زەمینە و هەڕەشەی دوبارە ئاوارەبوونەوەی خەڵکی کوردستان لە ئارادایە؟
یوسف عوسمان: ئاوارە بوون و بێ ئیرادەیی و بێ وورەیی لەدوای ئەو کۆچڕەوە پڕ شەرمەزارییە ملیۆنی خەڵک لەدوای ١٩٩١/٣/٢٩ ھەر بەردەوام بوو، بەردەوایش دەبێت. بۆنموونە جێھێشتنی ھەولێر و سلێمانی و ئاوارە بوونی خەڵک لە ٣١ ی ئاب و چۆڵکردن و جێھێشتنی ھەزاران ژنی کورد لەشەنگال، و دواتریشیان کە ھەرە دواییان نابێت، جێھێشتنی شاری کەرکوک بوو لە ١٦ ی ئۆکتۆبەر.
بۆپێشەوە: ئەگەر بیرەوەریەکتان هەیە لەگەڵ ئاوارەیی ساڵی ١٩٩١ خەڵکی کوردستاندا بفەرموون؟
یوسف عوسمان: من وەک شایەدحاڵێکی ئازادکردن و جێھێشتنی کەرکوک لە تیمە تەندروستیەکانی جەنگ، بەچاوی خۆم ئەو ھەموو قوربانیەم بینی لە شەھید و بریندار. ھیچی نەبووە ھۆکارێک بۆ یەکخستنەوەی ھێزە ناکۆکەکانی زووی گۆڕەپانی کوردستان، بەڵکو ئەو پەرت بوونە لەو ٣٠ ساڵە ڕۆچۆوە ناو ھەموو تاکێکی کورد و بەتەواوی شار و خەڵکیشی لەتکرد. ڕاپەڕین و دەرپەڕین ھیچ سوودێکی لێ وەرنەگیرا، جگە لەسوود گەیاندن بە دەوڵەتە داگیرکەرەکانی تری وەک ئێران و تورکیا و وڵاتە بیانیەکان، و ھەژار بوونی خەڵک و لەبەرچاوکەوتنی نیشتیمان و گەیشتنە ڕادەی ئەوە کەخەڵک نەفرەت لەڕاپەڕین بکات.