دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ عەمار شەریف ئەندامی“ کۆمیتەی ناڕەزایەتیەکانی ئۆکتۆبەر سەبارەت بە بەخۆپیشاندانەکانی شارەکانی عێراق و ئایندەی سیاسی ئەو وڵاتە
عەمار شەریف: پێویستە خەڵکی شۆرشگێری عێراق پشت ببەستێ بە هێزی ڕێکخراوی خۆی. پێویستە هەرچی زووە خەڵک لە گەڕەک وکارگە وکۆلیج وزانکۆ ودائیرە و لەساحاتی (اعتصام) لە بەغدا و شارەکانی باشوور خۆی ڕێک بخات
دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ عەمار شەریف ئەندامی“ کۆمیتەی ناڕەزایەتیەکانی ئۆکتۆبەر سەبارەت بە بەخۆپیشاندانەکانی شارەکانی عێراق و ئایندەی سیاسی ئەو وڵاتە
بۆپێشەوە: چ لێکچوونێک لەنێوان خۆپیشاندانەکانی چیلی ولوبنان و ئیران، لەگەڵ خۆپیشاندانەکانی عێراقدا هەیە؟
عمار شریف: خۆپیشاندانەکانی عێراق و لوبنان و ئیران خاڵی هاوبەشی خۆیان هەیە بەهۆی تەئسیراتی سیاسی وکۆمەڵایەتی وئابووری لە نیوان ئەو سێ وڵاتەدا. هەر سێ وڵاتەکە لە یەک ناوچەدان کە بەشێک لە گیروگرفتەکانی بەستراوەتەوە بەیەک. ئەوانەش وەکو ئیستقتابات ناوچەیی ونیو دەوڵەتی، بەتایبەت نێوان ئیران و عەرەبستان سعودی و تورکیا وشوێنە گەرمەکانی شەڕی وەکالەتی هێزەکانی سەربەخۆیاندا. شاید ئەم واقیعیاتانە فاکتەری ئەسڵی نارەزایەتیەکانی ئێستای خەڵک نین، بەڵام بوعدێکی تر ئەخاتە سەر کێشمەکێشی خەڵکی نارازی ودەسەڵات لەم وڵاتانەدا.
هۆیەکانی ئەسڵی بزووتنەوەی نارەزایەتی لە ئاستی ناوچەکە: بێکاری فراوان وهەژاری وگەندڵی بێ وێنەی چینی دەسەڵاتدار وبێ مافی وفەزای ئیستبداد وکۆنەپەرستی سەپێنراوە لەلایەن ئیسلامی سیاسیەوە. خەڵک هەست ئەکات کەمترین دەخالەتی هەیە کە بتوانی ئاڵوگۆرێکی بچوک بکات بەرەو باشکردنی هەڵومەرجی ژیان وگوزەرانی وبەدیهێنانی مافەکانیان.
بێجگەلە فاکتەری ئیسلامی سیاسی ئەوانی تر کە لە سەرەوە باس کران دروستن بۆ هاتنە مەیدانی خەڵکی مەحرومی چیلی بۆ دیفاع کردن لە مافی خۆیان بۆ خۆشگوزەرانی و شەریک بوون لە سەروەت وسامانی کۆمەڵگە. سیاسەتی نیو لیبرالیزم بووەتە بنەمای ئارایشکردنی سیستمی سەرمایەداری لە وڵاتانی (حاشیەیی) لە ئابووری جیهانیدا. سیاسەتێک کە زلهێزەکانی سەرمایەداری فەرزی کردوە وئەیکات لە رێگەی فشاری دەزگای دارایی نێودەوڵەتی وەکو بانکی دراوی نێو دەوڵەتی و سندوقی دراوی نێو دەوڵەتی. ئەنجامی ئەو سیاسەتە بێکاری وهەژاری ودەست هەڵگرتنی دەسەڵات لە مەسئوولیەتی خۆی بەرانبەر بە کۆمەڵگە. بۆ ئیرانیش سیاسەتی رژێم بۆ بەعەسکەریکردنی ئابووری وڵات وبەرنامەی ئۆتۆمی وخەرجکردنی ئیمکاناتی زۆر لە دەخاڵەتکردنی لە لوبنان وسوریا و عێراق ویەمەن. دواتر کەوتنی ژێر سیاسەتی نائینسانی ئابڵووقەی ئابووری لە لایەن ئەمریکا. ئەم وەزعە وای کرد کە رژێم هەموو ئەو فشارانە تەحمیل کردوە بەسەر خەڵکی ئیران کە رووبەروو بووە لەگەڵ کێشەی هەژاری ومەحرومیەتێکی بەرفراوان.
سیمای هاوبەشی خەباتی خەڵکی ئەو وڵاتانە ئەم جارە ئەوەیە کە دەسەڵات وسیستمی سیاسی حاکمی کردە ئامانجی نەفرەتی خۆی، وچارەسەری کێشەکانی هەژاری وبێکاری وبێ مافی لە رێگەی دەخالەت و بەگەرخستنی ئیرادە وهێزی نارەزایەتی خۆی. خەسڵەتی روونی چینایەتی ئەم بزووتنەوەیە خۆی نیشان داوە لە دەست پێکردنێک بەرەو چوونە پێشی رادیکالیزمی کۆمەڵگەدا.
بۆپێشەوە: دەسەڵاتی سیاسی لە عێراقدا، بە توندوتیژی وەڵام بە داخوازی خۆپیشاندەران دەداتەوە، کە تا ئیستا بە سەدان کەس کوژراون و بەهەزارانیش بریندار بوون. هۆکاری دەستبردنی دەسەڵات بۆ توندوتیژی وسەرکوت چۆن دەبینن؟
عمار شریف: خەڵکی عێراق بەدرێژایی ئەم دەیەی ئەخیر نارەزایەتی خۆی دەربڕی بە شێوازی جۆراوجۆر، بە مانگرتن و خۆپیشاندان، بە خەباتی سیاسی و فیکری، و دەیان قوربانی ژن وپیاوی داوە بە تەقەکردن وچەقۆ لێدان لە خۆپیشاندەران وتیرۆرکردن و رفاندن و بێسەروشوێنکردنی هەڵسوراوان و ژۆرنالیست لەلایەن دەسەڵات و هێزەکانی حیزبی وملیشیایی. هەموو ئەو توندوتیژییە پیشووتر بەکار هاتووە لە کاتێکدا ئاستی داخوازیەکان نەدەگەیشتە ئاستی ئەم جارە.
لەم ساڵەدا دەیان خۆپیشاندان ومانگرتن کراوە لەلایەن کرێکاران وبێکاران و کاسبکاران و دەرچووانی زانکۆ و هەڵگری بروانامەی ماستەر ودکتۆرا کە بێکارن، و خەڵکی ئاوارە و بێ خانەولانە … تاد، هەر هەموویان لەجیاتی وەڵام وەرگرتنەوە بە سەرکوت لەلایەن حکومەت جواب درایەوە. خەڵک تووشی بێ ئومیدی بە ریفۆرم بووە. بۆیە شەپۆلی بەرفراوانی نارەزایەتی ئوکتۆبەر لە بەغدا وشارەکانی جنوبدا، کە تا ئێستا بەردەوامە، دەرەجەیەکی بەرز لە سەقفی داخوازیەکانی بەخۆیەوە بینیووە. هەر لە دەست پێکردنی رایگەیاند کە هەموو سیستمی گەندەڵ بە حکومەت، وپەرلەمان، ودەزگای دادپەروەری، وکۆمسیونی هەڵبژاردن، و ئەحزابی بەشدار لە دەسەڵات لە خیلالی شانزە ساڵی رابردوو، وە ملیشیا، دەبێ بروات.
حکومەت و ئەحزاب، بەتایبەت ئەوانەی کە باڵا دەستن لە کابینەی عادل عبدالمهدی وبەسەر ئیرانن، هەستیان کرد کە ئەم حەرەکەتە ئەیەوێ سەرجەم دەسەڵاتیان بپێچێتەوە. بۆیە هەر لە یەکەم ڕۆژ دەستیان برد بۆ چەک و بێرەحەمانە خۆپیشاندەری بێ دیفاعیان خەڵتانی خوێنی کرد و سەدان کوژراو و زیاتر لە شانزە هەزار برینداری لێکەوتەوە. دەسەڵاتداران لە لایەک نەیانویست پاشەکشە بکەن لە بەرانبەر خەڵکدا، چونکە ئەزانن درەنگە، لە لایەکی تر ئەم حەرەکەتە بە راگەیاندنی شەڕ لە کوللی وجوودی خۆیان ئەبینن.
بۆپیشەوە: سەرکەوتنی بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری وخۆپیشاندانەکانی عێراق لە گرەوی چیدایە؟
عمار شریف: بزوتنەوەی جەماوەری ئەم جارە داوا ئەکات سەرجەم دەزگای دەسەڵات بڕوات، بەڵام بەدیلێک کە زاڵە لە ناویدا حکومەتی ئینتقالی وهەڵبژاردنی پەرلەمانی تازەیە. پرسیار ئەوەیە کە کێ ئەمە جێبەجێ بکات؟ چاوەڕێ ئەکەن کەسی تر یان (UN) بیکات. مەگەر ئەو دەزگایە بە دەست ئەمریکا وڵاتانی ڕۆژئاواوە نییە؟ ئەوانەش پیشووتر لە ڕێ حسابی قازانجی خۆیان پەرەدان بەنفوزیان عێراقیا دابەش کرد لەبەینی خۆیان وڵاتانی ناوچەکە و دۆزەخێکیان دروست کرد لە شەڕی تایفی وقەومی وکۆمەڵگەیەکی بێ ماف. من ئەزانم تەوازنی هێز هەندی حاڵەت وا فەرز ئەکات، بەتایبەت ئەگەر جەماوەر بێ ئیرادە وخاوەنی هێزی خۆی نەبێت. بەڵام کاتێک سەدان هەزار وملیونەها خەڵک لە نەبەردێکی بێ وێنە لە مێژووی وڵاتدا و بۆ ماوەی دوو مانگ بەوپەری فیداکاری لە مەیداندا پێ داگرتوە، بۆ ئەبێت چاوەڕێ بکات.
بەرای من بۆئەوەی جەماوەری ڕاپەریو و خاوەن هێزی خۆی بێت، و بتوانێ خاوەن بەدیلی دەسەڵاتی فیعلی جەماوەر، پێویستە خەڵکی شۆرشگێری عێراق پشت ببەستێ بە هێزی رێکخراوی خۆی. پێویستە هەرچی زووە خەڵک لە گەڕەک وکارگە وکۆلیج وزانکۆ ودائیرە و لەساحاتی (اعتصام) لە بەغدا و شارەکانی باشوور خۆی ڕێک بخات لە کۆمیتە وشوورای هەڵبژێردراوی خۆیان لە کۆبوونەوەی گشتی خەڵکدا. بەم شێوەیە خەڵک ئەتوانێ دەسەڵات بباتە ناوخۆی، نەک لە سەروی، ئەشتوانێ بریاردەر بێت سەبارەت بە داهاتووی وڵات. بەم شێوەیە جێبەجیکردنی مافە سەرەتاییەکان و داخوازیە هەرە دەستبەجێکان مسۆگەر ئەکرێت. جوابدانەوە بە داخوازیەکانی خەڵک وەکو فرسەتی کار یان بیمە بیکاری، مافە فەردی وشەخصیەکان، ئازادی بێ قەید وشەرتی سیاسی، یەکسانی هاوڵاتیان دوور لە دین ونەتەوە وتایفە، یەکسانی تەواوی ژن وپیاو، و دابینکردنی ئەمنیەتی خەڵک، و دادگاییکردنی بەرپرسان لە کوشتنی خۆپیشاندەران، دادگاییکردنی گەندەڵکاران، زەمانەتی سەرکەوتنی بزوتنەوەی نارەزایەتی خەڵکە. رۆیشتنی حکومەتێک وپەرلەمانێک وهاتنی یەکی تازە بێ ئەوەی پابەند بێت بەو معیارانە ناتوانین ناوی بنێن سەرکەوتن.
ئیمەش لە چوارچیوەی (لجنة احتجاجات اکتوبر) و (خەیمەی بێکاران) لە ساحەی تحریر لە بەغدا وساحەی حبوبی لە ناسریەدا، کار بۆئەوە ئەکەین بە باس وکۆبوونەوە لەگەڵ هەڵسوراوان وخۆپیشاندەران بکەین، گردبوونەوەی جەماوەری، وە تەبلیغات لە ڕێ بڵاوکراوەی (انتفاضة اکتوبر) کە بە هەزاران نوسخە دابەش ئەکرێت لە بەغدا وشارەکانی تردا.