دیمانە لەگەڵ ژمارەیەک لە ڕابەران و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری ١٧ شوباتی ساڵی ٢٠١١…
دیمانە لەگەڵ ژمارەیەک لە ڕابەران و هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری ١٧ شوباتی ساڵی ٢٠١١…
خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەکانی ١٧ شوباتی ٢٠١١، ڕوداوێکی گرنگ و خاڵی وەرچەرخانێکی بەرجەستە بوو، لەخەباتی جەماوەری کرێکارو زەحمەتێكشی کوردستان، بەدژی دەسەڵاتی تاڵانچی و مافیایی بزوتنەوەی کوردایەتی، هەر بەو هۆیەشەوە، قابیلی خوێندنەوە هەڵسەنگاندنی هەمە لایەنەیە… هۆکارەکانی سەرهەڵدانی، ئامانجەکانی و لایەنە بەشدارەکانی، لایەنە بەهێزو لاوازەکانی، هۆکاری بەسەرکەوتن نەگەیشتنی… زۆر پرسیاری تر… بۆپێشەوە بەمەبەستی ئاوڕدانەوە لەو ڕووداوە، ئەم تەوەرە تایبەتیەی کردەوە، تا بۆچوون و لێکدانەوەی ژمارەیەک لە کەسایەتی سیاسی و هەڵسوڕاوی جەماوەری و بەشدار لە خۆپیشاندانەکانی ١٧ شوباتدا ، بخاتە ڕوو…
سازدانی دیمانەکان: ئاراس ڕەشید
ئاسۆ کەمال؛ یەکێک لە قسەکەرانی مەیدانی ئازادی و کادری حککک و چالاکوانی بزووتنەوەی سکۆلار لە کوردستان.
بۆپێشەوە: سەرەتا ١٧ شوبات، لەسەر بانگەوازی ژمارەیەک هەڵسوراوی کرێکاری و جەماوەری دەستی پێکرد، بەڵام پاشان حزب و لایەنە سیاسیەکان کۆنتڕۆڵیان کرد، چۆن توانیان دەستی بەسەردا بگرن؟
ئاسۆکمال: ١٧ شوبات بەرئەنجامی دوو فاکتەربوو. یەکەمیان؛ ئەو ناڕەزایەتیانەی لە ٢٠٠٧ەوە خەڵکی کرێکاروفەرمانبەر و لاوان و ئازادیخوازانی کوردستان بۆ ئاو و کارەبا و سوتەمەنی و دژی گەندەڵی و لە پێناو ئازادیە سیاسیەکان و ئازادی ڕادەربڕین و ڕۆژنامەگەری هەبوو. دووەمیان: شۆڕشە سیاسیەکانی تونس و میسر و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بوو. چالاکوانە ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان دەستپێشکەریان لە هەڵگیرسانی کۆبونەوەی سەرای سلێمانیدا کردو خەڵکی ناڕازیش لە دەسەڵاتی یەکێتی وپارتی دەستیان کرد بە خۆپیشاندان دژی بنکەکانی ئەم حزبانە و بەتایبەت پارتی، بەڵام مەیدانی ململانێی سیاسی تەنیا بە چوونە سەر شەقام کۆتایی نایەت، لە پرۆسەی زیاتر لە مانگ و نیوێک و لە کۆتاییدا ئەو هێزە سیاسیانەی ڕیکخستن و موبادەرە و جەماوەریان هەیە دەتوانن کاریگەری لەسەر ئاراستە و ئایندەی ئەو ناڕەزایەتیانە دابنێن و بەپێی دۆخی ناوچەکە و هاوسەنگی ناوخۆ ئاکامەکەی دەبڕێتەوە.
زاڵبوونی حزبە بورژوازیەکانی گۆڕان و ئیسلامیەکان، ئۆتۆماتیکی نەبوو، بەڵکو بەرئەنجامی دوو فاکتەربوو. یەکەمیان ئەم حزبانە و بەتایبەت گۆڕان لە پرۆسەی چەند ساڵێکدا خۆی کردە نوێنەری ئەو ناڕەزایتیەی خەڵک بەرامبەر بەدەسەڵات هەیبوو. دووەم بەرەی کرێکار و چەپ و حزبی ئێمە، حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری کوردستان، نەمانتوانی نوێنەرایەتی ئەو خەڵکە ناڕازیە بکەین و ڕیکخستن و موبادەرە و سیاسەتی ئەو پێشڕەوی کردنەمان نەکردبووە بەرنامەی کارمان، و هەر لە قاڵبی گروپی ڕاگەیاندندا مابوینەوە. کاتێكیش شۆڕشەکانی ناوچەکە قوڵپی دەدا سەرەڕای کار کەوتنەکار و دەستپێشکەری لە خستنەڕێی خۆپیشاندانەکان و بەردەوام بوونی بەشداری چالاکانەمان لە مەیدانی ئازادی و ئەنجومەنی ئازادیدا، بەڵام تواناکانمان بەرتەسک بوو لەوەی بتوانین ببینە پێشڕەوی ئەو ناڕەزایەتیانە و دەرهێنانی لەدەست سازشکاری حزبەکانی گۆڕان و ئیسلامیەکان. ئێمە وەک هاوڕێیانی حزب کە هەڵسوڕاوی ئەنجومەنی ئازادی بووین فشارمان دانا کە ئەنجومەنەکە دژ بە هەڵوێستی سازشکارانەی گۆڕان و ئیسلامیەکان بۆ ساتوسەودا بە داخوازی خۆپیشاندەرانەوە نەکرێ، بەڵام کەسی یەکەمی ئەنجومەنەکە کە د.فاروق ڕەفیق بوو دژی ئەم هەڵوێستەی ئێمە بوو. هەروەها هەوڵماندا هەموو کۆمۆنیست و چەپەکانی ناو ئەنجومەنەکە و ناو ناڕەزایتیەکان لەدەوری پلاتفۆرمێک کۆبکەینەوە، بەڵام ئەم کارەش سەرکەوتو نەبوو؛ بەهۆی جدی نەبوون و سیاسی نەبوونی خودی حزبی ئێمە و چەپەکانی ترەوە لە دروستکردنی هێزێکی سیاسی چەپی گەورەو کاریگەردا. هەربۆیە پلاتفۆرمەکە وەک مەرەکەبی سەرکاغەز مایەوە. هەربۆیە بەداخەوە ئاکامی خۆپیشاندانەکان سەرەڕای ڕاوەستاوی و گیانبازی و شۆڕشگێڕی خەڵکی ناڕازی، بەڵام شکستی خوارد لەگەیشتن بە خواستی گۆڕینی دەسەڵات، و لەلایەن هێزی چەکداری یەکێتیەوە سەرکوتکرا. بێگومان ئۆپۆزسیۆنی گۆڕان و ئیسلامیەکان براوەبوون لەوەی توانیان خەڵک فریوبدەن کە پاکێجەکانی ئەوان دەسەڵات دەگۆڕێ، بەڵام وەک بینیمان بەرهەمی خۆپیشاندانەکانی ١٧ شوبات و کۆکردنەوەی ئەم هێزی جەماوەری ناڕازیان کردە ئامڕازێ بۆ بوونە شەریکی دەسەڵات و لەم ڕێگایەوە توانیان پلە و پۆست وەرگرن. دوای شوراکانی ١٩٩١ ئەمە دووەم تاقیکردنەوەی سیاسی ئێمەبوو کە دەبێ دەرسی لێوەرگرین و بەدوای ناسین و پڕکردنەوەی کەموکوڕیە سیاسی و پراتیکیەکانماندا بچین، و بزانین لەگەڵ دووبارە دەرکەوتنەوەی خۆپیشاندان و مانگرتن و ڕاپەڕینە سیاسیەکانی ئایندەدا پێویستە چی بکەین؟ مانگرتنەکانی چەند ساڵی ڕابردو و سەراسەری بوونەوەی خواستە ئابوری و سیاسیەکان و بەبنبەست گەیشتنی ئۆپۆزسیۆنی بۆرژوازی گۆڕان و ئیسلامیەکان، لەوەی بتوانن هیچ لە سیستەمی دوو حزبی میلیشیایی بگۆڕن، پێویستی هاتنەمەیدانی هێزی ڕێکخراو و یەکگرتووی کۆمۆنیستەکان و کرێکاران و ئازادیخوازانی کردۆتە مەرجی سەرکەوتنی ئەو خەبات و ناڕەزایەتییە چینایەتیەی کرێکاران و فەرمانبەران و لاوان و ژنان لە کۆمەڵگەی کوردستاندا بۆ گۆڕینی سیستەمی میلیشیایی و مافیایی بورژوازی کورد هەیانە.
عەلی مەحمود؛ چالاکوانی سیاسی وجەماوەری و نووسەر و ڕۆژنامەنووس، تەنانەت بەتەنیاش هەوڵی فراوانکردنەوەی ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوباتیدا بۆ هەولێر. بۆپێشەوە زیاتر هاوڕێ عەلی دواند.
بۆپێشەوە: لەدوای ١٧ شوبات، دەسەڵات لەژێر گوشاردا، چەندین بەڵێنیدا، لەوانەش سزادانی تاوانباران و بكوژی خۆپێشاندەران، بەڵام دەسەڵات پابەندی بەڵێنەكانی نەبوو، هۆكاری ئەمە بۆچی دەگێڕنەوە؟
علی مەحمود: دەسەڵات هەمیشە لە دوای تاوانەكان دەكەوێتە لیژنە و لیژنەكاری، بۆ دامركاندنەوەی ناڕەزایەتی خەڵك، كە دەبینێت هێزێكی جدی و فشارێكی جەماوەری گەورە لە بەرامبەریدا نییە، بۆیە بەڵێنەكانی ناگەیەنێتە سەر. هاوكات لە كوردستان دادگا و داواكاری گشتی سەربەخۆ و بەهێزو دەسەڵاتدارمان نییە! ئۆپۆزسیۆنێكی هەلپەرستیش سواری ملی ناڕەزایەتییەكان بووە، زیرەكانە دۆسیەی 17ی شوبات و رۆژنامەنووسانی تیرۆركراوی بۆ خۆی قۆستۆتەوە. لە كاتی هەڵبژاردن دەنگی پێ كۆدەكاتەوە، لە كاتی مساوەمەدا ئیمتیازاتی پێ وەردەگرێت. بەشێوەیەکی گشتی بوونەتە بازرگانی مەعلانی ئەم كەیسانە.!!
بۆپێشەوە: لەگەڵ ئەوەدا توڕەیی جەماوەری لەسەراسەری كوردستاندا قوڵپی دەدا، بەڵام ١٧ شوبات، هەر لە زۆنی سەوزدا قەتیس مایەوە، و نەپەڕییەوە بۆ زۆنی زەرد، بۆ؟
علی مەحمود : لە هەولێر چەند محاوەلەیەك كرا، لە 16ی ئازار من بە تەنیا چوومە بەردەم پەرلەمان و ڕفێنرام! لە 25ی شوبات ئۆپۆزسیۆن كەوتە ریكلام بۆ خۆپیشاندان، ئەوە بوو دكتۆر پشتیوان گرترا!
لەوێ بووم ئەوانەی هانی خەڵكیان دەدا هەموو شاریشیان جێ هێشتبوو! كەسیان لە هەولێر نەمابوون بە پەرلەمانتارە خاوەن حەسانەكانیشەوە! لە كات و ساتی دیاریكراو تەلەفۆنم بۆ یەكێكیان كرد كە شەو هاتبووە لام، لە شەرما تفی قوت ئەدا. وابزانم نەك شار پارێزگاكەشی جێ هێشتبوو. زۆر فشەكەر ئیمزای 100 كەسی و شتی وایان كۆكردەوە و داوای ئیجازەیان كرد! لە هەوڵی موراهقی زاتی بۆ خۆ دەرخستن زیاتر نەبوو. بۆیە منیش هانام بۆ هەوڵی تاكە كەسی دا .
بۆپێشەوە: ١٧ شوبات، ئەزموونێكی گرنگە لە بزوتنەوەی نارەزایەتی جەماوەری بەدژی دەسەڵاتی تاڵانچی و میلیشیایی بزووتنەوەی كوردایەتیدا، كەچی بەشێك لە پاسەوانانی بزوتنەوەی كوردایەتی، سواری شەپۆلی ئەو نارەزایەتییە بوون، ئەمە بۆ روویدا؟
علی مەحمود : ئەویش لە ئەنجامی نەبوونی بزووتنەوەیەكی چەپی بەهێزدا بوو، ئاخر كاری شەقام و وەفاداری بەرامبەر بە خواستی خەڵك و گەیاندنی راپەڕین بەدوا شوێن، تەنها كاری چەپ و سۆشیالستەكانە. ئەوانیش لە پەراوێزی ئەو بزاڤەدا بوون، بۆیە بەو ئاقارەدا ڕۆیی. باڵی پۆپۆلیستی ڕاستگەرای بۆرژوازی كورد زوو خۆی تاقیكردەوە و لە ئیمتیحانەكە دەرنەچوو!
مافپەروەر و چالاکوانی جەماوەری لە شاری هەولێر؛ بەڕێز(شوان سابیر گەردی) بەمجۆرە لە ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانەکانی ١٧ی شوبات دەڕوانێ…
بۆپێشەوە: خواستی بزووتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری ١٧ی شوبات، خواستی زۆر سادەی وەکو خزمەتگوزارییەکان، چاکسازی و ئازادی و عەدالەت بوو، بەڵام دەسەڵات بەرگەی نەگرت و بە توندوتیژی مامەڵەی لەگەڵ کرد. بۆ دەسەڵات بەرگەی هیچ خواستیکی جەماوەری ناگرێت؟
شوان سابیر گەردی: بزوتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵك له حه‌ڤده‌ی شوبات ئه‌گه‌رچی له ڕواڵه‌تدا چه‌ند داواكارییه‌كی ساده و ساكار و سه‌ره‌تایی بوون كه ده‌بێ خه‌ڵكانێكی تر ئه‌و كاره بكه‌ن نه‌ك شه‌قام… بۆی بێته گۆ، كه بریتین له په‌رله‌مانتاران و داواكاری گشتی و خه‌ڵكی نوخبه، به‌ڵام له ناوه‌ڕۆكدا توڕه‌یی و بێزاری چه‌ندین ساڵه‌ی خه‌ڵكی نیشاندا به‌رامبه‌ر ده‌سته‌ڵاتێكی گه‌نده‌ڵی خیانه‌تكاری وڵاتفرۆشی پێشێلكار بۆ هه‌موو ماف و ئازادییه‌كان. له‌و ڕۆژه‌دا خه‌ڵك له نێوانی دێڕه‌كانی مافه سه‌ره‌تاییه‌كاندا به ده‌سه‌ڵاتیان وت تا سه‌ر لێتانی قبوڵ ناكه‌ین! ئه‌و هه‌موو ملیاراته بدزن! ئه‌و هه‌موو كۆشك و ته‌لاره‌ی وڵاتانی ئه‌وروپا به قووتی ئێمه بكڕن، ئه‌و هه‌موو چاوساغیه بۆ دوژمنان، و ئه‌و هه‌موو په‌لكێشییه‌ی دوژمنان بۆ نێو وڵات ئه‌نجام بده‌ن. ئه‌و به‌رنامه ڕێژه‌ییه‌ی كردووتانه بۆ بێ كاركردنی خه‌ڵك، دزینی نانی خه‌ڵك، كوشتنی ده‌نگی ناڕازی، وه‌ده‌رنانی گه‌نجان بۆ وڵاتان، فه‌وتاندنی قیه‌م و به‌هاكان، هیچیتر قبوڵ ناكه‌ین. ده‌سته‌ڵاتیش باش باش ده‌زانێ ڕێگه‌دان به فراوانبوونی پانتایی ناڕه‌زایه‌تییه‌كان واته له‌ناوچوونی ئه‌وانه، بۆیه به توندترین شێواز و به دڕندانه‌ترین ڕه‌فتار ڕووبه‌رووی بوویه‌وه.
بۆپێشەوە: لەدوای ١٧ شوبات، دەسەڵات لەژێر گوشاردا، چەندین بەڵینیدا، لەوانەش سزادانی تاوانباران و بکوژی خۆپێشاندەران، بەڵام دەسەڵات پابەندی بەڵێنەکانی نەبوو، هۆکاری ئەمە بۆچی دەگێڕنەوە؟
شوان سابیر گەردی: ڕاستی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی ده‌سه‌ڵات سێ مه‌غزای تێدابوو: یه‌كه‌م: هێوركردنه‌وه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه‌ی له حه‌ڤده‌ی شوبات هاتنه سه‌رشه‌قام. دووه‌م: نامه‌یه‌ك بوو بۆ ناوچه و شوێنه‌كانی تری هه‌رێم كه ئێمه به ده‌نگ داخوازییه‌كانه‌وه هاتین و پێویست ناكات ئێوه‌ش بڕژێنه سه‌رشه‌قام. سێیه‌م: سیاسه‌تی گره‌وی كات بوو، بۆ ئه‌وه‌ی كات كه‌سب بكات، و به تێپه‌ڕبوونی كاتیش ئه‌و ده‌رفه‌تی جێبه‌جێكردنی پلانی ئیحتواءكردنی توڕه‌یی خه‌ڵكه‌كه جێبه‌جێ بكات. سه‌ركه‌وتووش بوو له‌و لایه‌نه‌وه .
بۆپێشەوە: لەگەڵ ئەوەدا توڕەیی جەماوەری لەسەراسەری کوردستاندا قوڵپی دەدا، بەڵام ١٧ شوبات، هەر لە زۆنی سەوزدا قەتیس مایەوە، و نەپەڕییەوە بۆ زۆنی زەرد، بۆ؟
شوان سابیر گەردی: كه‌س ناتوانێ ئینكاری ئه‌وه بكات كه ئه‌گه‌رچی یه‌كێتی خۆی به‌شێكی ئه‌و گه‌نده‌ڵی و مه‌ینه‌تییه‌یه، به‌ڵام له‌هه‌مان كاتیشدا پانتایی ممارسه‌ی ئازادی ڕاده‌ربڕین و خۆپیشاندان له ده‌ڤه‌ری سه‌وز فراوانتره. له لایه‌كی تریشه‌وه بنكه‌ی سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كان و هێزه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن له‌وێ زیاتر جێگیر بوون. ئه‌و سیاسه‌تی به‌كارهێنانی هێز و كوشتن و گرتن و ڕاوه‌دونان و هه‌ڕه‌شه له ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی كه‌متره، وه‌ك ئه‌وه‌ی له هه‌ولێر و دهۆك هه‌یه ئه‌گه‌ر موقاره‌نه بكرێت؟ ناڵێین هه‌ر نییه، به‌ڵام ئه‌كید زۆر زۆر كه‌متره. له لایه‌كی تریشه‌وه خه‌ڵكه‌كه‌ی سلێمانی زیاتر ڕووی ره‌خنه و ناڕه‌زایی و توڕه‌یی له پارتییه، نه‌ك له یه‌كێتی! بۆیه یه‌كێتی هێنده كاردانه‌وه‌ی توندی نییه به‌رامبه‌ر به ناڕه‌زاییه‌تیه‌كان. به‌ڵام ئه‌گه‌ر مه‌ترسییه‌كه ڕاسته‌وخۆ بۆسه‌ر یه‌كێتی بێت؟ ئه‌وه ئه‌ویش له پارتی خراپتر ده‌كات و نموونه‌ش زۆره له‌و باره‌یه‌وه .
خەسرەو سایە، وەکو یەکێک لە رابەرانی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان و قسەکەری بەشدار لە خۆپیشاندانەکانی ١٧ شوباتدا… لە پەیوەند بۆ ڕۆڵی کرێکاران لە ئاوا بۆمان دەدوێت
بۆپێشەوە: ١٧ شوبات وەکو بزوتنەوەیەکی نارەزایەتی جەماوەری نەیتوانی پشتیوانی کرێکاران لە کارگە و کارخانەکان و ناوەندە خەدەمیەکان بۆخۆی دەستبەر بکات، هۆکاری ئەوە بۆچی دەگێڕنەوە؟
خه‌سره‌و سایه: به‌بڕوای من ده‌سته‌واژه‌ی ئه‌وه‌ی که 17 ی شوبات “نه‌یتوانی پشتیوانی کرێکاران له‌کارخانه‌کان وناوه‌نده خه‌ده‌میه‌کان بۆخۆی ده‌سته‌به‌ربکات” ده‌ربڕێنێکی گونجاو نییه بۆ باس کردن له‌په‌یوه‌ندی نێوان کرێکاران و بزووتنه‌وه و ناڕه‌زایه‌تیه‌کی جه‌ماوه‌ری که‌به17ی شوبات ناسراوه، چونکه کرێکاران له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه نه‌بوون تا وه‌ک “هێزێکی پشتیوان” بیناسێنین. له‌لایه‌کی تریشه‌وه 17ی شوبات وه‌ک ئه‌وه‌ی جوڵانه‌وه‌یه‌کی گشتی وجه‌ماوه‌ری بوو، به‌پێویست هه‌موو ئه‌و توێژو به‌شه کۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ی که‌ناڕازیبوون به‌ده‌سه‌ڵاتی سته‌مگه‌ری بۆرژوازی کورد، به‌کرێکارانیشه‌وه تێیدا به‌شداربوون و بگره به‌شێک له‌خواسته‌کانی خۆشیان له مه‌جموعی خواسته‌کا‌نی بزوتنه‌وه‌که‌دا هێنایه گۆڕێ. به‌شداری فه‌ردی و گروپی کرێکارانی (خسته‌خانه‌کان، شاره‌وانی، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کاره‌باو په‌روه‌رده وهه‌ڵسوڕاوانێک له‌کارگه بچوک وئه‌هلیه‌کان، بیناسازی، له‌پا‌ڵ گه‌نجانێکی بێکار وده‌رچوانی زانکۆکان…) ئه‌مانه وه‌ک به‌شه‌کانی چینی کرێکار له‌خۆپیشاندانه‌کان و گردبوونه‌وه جه‌ماوه‌ر‌یەکاندا، که‌له‌نێوه‌ندی شاره‌کاندا به‌رپاده‌کران ئاماده‌ییان هه‌بوو، ته‌نانه‌ت له‌ئاستی ئه‌نجومه‌نه‌کانی سه‌رای ئازادی شاری سلێمانی و شوێنه‌کانیتردا وه‌ک ئه‌فراد، وجودیان هه‌بوو، به‌م حاڵه‌وه ده‌کرێ به‌ڕۆشنی بڵێین که‌کرێکاران له‌م جولانه‌وه‌یه‌دا به‌شداریان هه‌بووه، به‌لام ئه‌وه‌ی که ئه‌م به‌شدارییه نه‌گه‌یشت به‌ڕیزبه‌ندیه‌کی چینایه‌تی و جوڵانه‌وه‌یه‌کی تایبه‌تی، به‌خواستی دیاریکراو ڕیکخراوه‌ی سه‌ربه‌خۆی کرێکاریه‌وه (که‌ره‌نگه هه‌رئه‌مه‌ش مه‌به‌ستی پرسیاره‌که‌ی ئێوه بێت)، بۆ گه‌لێک هۆکار ده‌گه‌ڕیته‌وه، له‌وانه:
یه‌که‌م: جوڵانه‌وه‌ی ١٧ی شوبات ئه‌گه‌رچی وه‌ک ئینعکاسێك له‌و جیاکاری وقه‌ڵشته چینایه‌تیه‌ی که‌له‌کۆمه‌ڵگەدا له‌نێوان چینی ده‌سەڵاتدارو ده‌وڵه‌مه‌ندان وسه‌رمایه‌داران و زۆرینه‌ی خه‌ڵکی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش ومەحروماندا به‌وجود هاتبوو سه‌ری هه‌ڵدا، به‌ڵام جوڵانه‌وه‌یه‌ک نه‌بوو که ڕاسته‌وخۆ له درێژه‌ی خه‌باتی ئابوری و ڕۆژانه‌ی چینی کرێکارو مه‌حرومانی کۆمه‌ڵگەدا، پێی نابێته مه‌یدانه‌وه، تا کرێکاران له‌پڕۆسه‌یه‌کی خه‌باتکارانه‌دا به‌هێزی راسته‌وخۆ وبه‌خواست و ڕیکخراوه‌کانیه‌وه له جوڵانه‌وه‌یه‌کی گشتی وناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ریدا ده‌رکه‌وێت. به‌ڵکو ١٧ی شوبات له‌ژێر کاریگه‌ری شۆڕشه‌کانی دونیای عه‌رب و نه‌سیمی شۆڕشگێرانه‌ی ئه‌و شۆڕشانه‌دا که‌له‌تونس ومیسر ڕویاندا سه‌ری هه‌ڵدا، به‌تایبه‌تی که‌ئه‌م شوڕشانه وه‌ک فاکتۆرێک هه‌م ڕوحیه‌تی جه‌ماوەر‌ی ناڕازی گۆڕی و هه‌م جورئه‌ت و گڕوتینی پێدا به‌ئاستێک که خەڵکی ناڕازی هه‌ست به‌گۆڕانێک له هاوسه‌نگی هێزی نێوان خۆیان و ده‌سەڵاتدا بکەن.
دووه‌م: سونه‌ت وشێوازێک که‌جوڵانه‌وه‌ی ١٧ی شوبات له‌شۆڕشه‌کانی میسر وتونسه‌وه وه‌ری گرتبوو، سازدانی کۆبوونه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری وبه‌رزکردنه‌وه‌ی ده‌نگی ناڕازیی بوو له‌نێوه‌ندی شاره‌کاندا. گوایه له‌م ڕێگایه‌وه ده‌توانرێ ده‌سه‌ڵاتی ئه‌حزابی میلیشیایی له‌کورستانیش بڕوخێنرێ، ئه‌م سونه‌ت وشێوازه جگه‌له‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ندی میکانیزمه‌کانی ده‌سه‌ڵات و دابه‌شبوونی هێز و قابیلیه‌ته‌کانی هه‌م چینی ده‌سه‌ڵاتدارو هه‌م جوڵانه‌وه‌که‌ی خۆی نه‌ناسیبوو، هاوکات خه‌باتی کارگه وناوه‌نده‌کانی کار، به‌ڕیوه‌به‌رایەتیە‌‌کان وگه‌ره‌که‌کانی، به‌یه‌کجاری له‌ده‌ستوری خۆی ده‌رکێشابوو. ته‌نانه‌ت بانگه‌وازکردنی کرێکاران و کارمه‌ندانی ناوه‌نده‌کانی کارو دانیشتوانی گه‌ره‌که‌کانی ده‌کرد بۆ به‌شداری له‌گردبوونه‌وه جه‌ماوه‌رییه‌کانی سه‌رای ئازادی و وناوه‌ندی شاره‌کاندا، ئه‌مه‌ش وه‌ک تاکتیک بۆ راکێشانی به‌شه نارازیه‌کانی کۆمه‌ڵگە و لێره‌شه‌وه به‌رفراوانکردنه‌وه‌ی جوڵانه‌وه‌که.. تاکتیکێکی ئاواش کرێکارانی له‌شوێنی کارو ژیانی سروشتی خۆی ده‌رده‌کێشاو به‌شێوه‌ی فه‌ردی و په‌رتوبڵاوی له‌ئاپۆڕه جه‌ماوه‌ریه‌کاندا ده‌ی توانده‌وه. سه‌نگینی ئه‌م ته‌وژم وسونه‌ته له‌حاڵێکدا بووه به‌ربه‌ستێک له‌به‌رده‌م کرێکاراندا و ڕێگه‌یان لێبگرێ تا وه‌ک ڕیزێكی سه‌ربه‌خۆ له‌جوڵانه‌وه‌ی ١٧ی شوباتدا ده‌رکه‌ون، خاوه‌نی ڕێکخراوه‌ی خۆیان و ڕابه‌رانێکی ناسراو نه‌بوون تا ڕێنمایی کرێکاران بکات به‌شێوازی سه‌ربه‌خۆی خۆیانه‌وه له‌م جوڵانه‌وه گشتی و جه‌ماوه‌ریه‌دا به‌شداربن و ڕیزبه‌ندی بزووتنه‌وه‌ی کرێکاری تێدا جێگیربکه‌ن.
هیوا عومەر؛ ڕۆژنامەوان وهەڵسوڕاوی سیاسی، ئاوا وەڵامی پرسیارەکانی بۆپێشەوەی دایەوە سەبارەت بە ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات.
بۆپێشەوە: ١٧ شوبات لەگەڵ ئەوەدا، کە دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتی تەکانداو ترسی خستە سەر دەسەڵاتەکەیان، بەڵام نەیتوانی خواستەکانی بەدی بهێنێ، هۆکاری ئەمە چی بوو؟
هیوا عومەر: بەتێگەیشتنم، ناڕەزایەتی جەماوەری، مێژوویەکی دوورو درێژی هەیە لە هەرێمی کوردستان. ناڕەزایەتیەکان شێوازەکانی کورت ناکرێتەوە تەنها لە ١٧ی شوبات. ئێمە ئەگەر لە ڕوانگەی فکری مارکسیەوە سەیری مێژووی ناکۆکییەکانی ناو کۆمەڵگە بکەین، بەپێی تێگەیشتنی ماددی بۆ مێژوو، ململانێی چینایەتی داینەمۆی پێشکەوتن و سەرچاوەی دروست ناڕەزایەتییەکانە. ئەوەی لە ١٧ی شوبات ڕوویدا، نەک بەشێک بێت لە ناکۆکی چینایەتی، بەڵکو ئەوە تەقینەوەی ململانێ و ناکۆکی چینایەتی بوو. بەتێگەیشتنی من، ناکرێت وەڵامی ئەم پرسیارە بەشێوەی میکانیکی بدەینەوە، ناڕەزایەتییەکان لە ١٧ی شوبات کاریگەری زۆری جێهێشت لەسەر ڕۆڵ و نەخشی جەماوەر لە بەشداری سیاسی و ناچارکردنی دەسەڵاتداران لەسەر ئاستی دەسەڵاتەکان کە چەندین هەنگاو بۆ گۆڕانکاری بهاوێن. ١٧ى شوبات زللەیەکی گەورەبوو دژ بە دەسەڵات لە چەندین ئاستەوە. جارێکیتر ئەوەی دووپاتکردەوە دواجار جەماوەر هەر بەهێزترە لە ژمارە و لە هێزیشدا. غیابی رۆڵی ڕێکخراوی چەپەکان، بەشێک بوو لەو هۆکارانەی کەوایکرد ناڕەزایەتییەکان لەلایەن ئەحزابی تر بەئاقارێکیتر و بۆ مەبەستی ترو ، هەتا مەبەستی تەسکی حزبی ، نەک خواستی خۆپیشاندەران بەکاربهێنرێت.
بۆپێشەوە: خواستی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری ١٧ شوبات، خواستی زۆر سادەی وەکو خزمەتگوزارییەکان، چاکسازی و ئازادی و عەدالەت بوو، بەڵام دەسەڵات بەرگەی نەگرت و بە توندوتیژی مامەڵەی لەگەڵ کرد، بۆ دەسەڵات بەرگەی هیچ خواستیکی جەماوەری… ناگرێت؟
هیوا عومەر: دەسەڵات ترسێکی زۆری لێ نیشت، من هەموو جارێک بەهاوڕێکانم دەگووت؛ ئەگەر زەبروزەنگی دەسەڵات جارێک خۆپیشاندەرانی ترساندبێت، بەڵام دەسەڵات چەندین جار لە خۆپیشاندەران ترسا. زۆرن ئەو ڕژێمە ئیستیبدادیانەی کە لە جێگای وەڵامدانەوەی خواستی خەڵک بیر لە ئیجرائاتی ئەمنی دەکەنەوە، کە دواجار سەری خۆشیان ئەخوات. پێموایە ئەم مۆدیلە لە حکومڕانی توانای وەڵامدانەوەی خواستی خەڵکی نەماوە. دۆخی ئێستا زۆر لەوکاتە خراپترە، لەئێستادا هەرێم ڕووبەڕووی چەندین قەیرانی سیاسی و ئابووری و دارایی بۆتەوە. لەدوای ڕووداوەکانی ١٧ی شوبات لەجێگای ئەوەی بیر لەچارەسەر بکرێتەوە، بەپێچەوانەوە دەستکرا بەجێبەجێکردنی ڕەچێتەکانی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی، کەخۆی لەزیادکردنی باج و سیاسەتی سکهەڵگوشین( خصخصة) و کەمکردنەوەی مووچەی کرێکاران و فەرمانبەرانی کەرتی گشتی دەبینێتەوە، کە ئەمەش ڕەنگدانەوەی خراپی دەبێت لە داهاتوودا. جگە لە خەباتی جەماوەری دژ بە نیولیبڕالیزم و سیاسەتی برسیکردن و پەراوێزخستن، بژاردەیەکی ترمان نییە.
کاروان ئیبراهیم؛ یەکێک لە هەڵسوڕاوانی مەیدانی سەرای ئازادی لە ١٧ شوبات، بەمشێوەیە ڕای خۆی دەڵێ لەسەر ئەو بزووتنەوەیە ناڕەزایەتیەی خەڵکی کوردستان.
بۆپێشەوە: سەرەتا ١٧ شوبات، لەسەر بانگەوازی ژمارەیەک هەڵسوڕاوی کرێکاری و جەماوەری دەستی پێکرد، بەڵام پاشان حزب و لایەنە سیاسیەکان کۆنتڕۆڵیان کرد،… چۆن توانیان دەستی بەسەردابگرن؟
کاروان ئیبراهیم: سەرەتاکانی دەستپێکردنی ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات، لەڕاستیدا پەیوەندییەکی وای بە‌هەڵسوڕاونی کرێکاری و جەماوەرییەوە نەبوو، بەومانایەی کە تەنها ئەوان دەستپێشخەر و موحەریکی خۆپیشاندانەکان بووبن!!! پاشان ئەگەر وابێت؟ حزب ولایەنە سیاسیەکان چۆن توانویانە کۆنتڕۆڵی بکەن!!! ئەمە زوعفی ئەوان نەبووبێت.
بۆپێشەوە: ئێستا دوای هەشت ساڵ بەسەر ١٧ شوباتدا، ژیان و گوزەرانی خەڵک و ماف و ئازادییەکان، خراپتر لەو کاتەن، هۆکار چییە، ١٧ شوبات، بە ئاسۆیەکی ترو بەهێزێکی گەورەترەوە، دەست پێناکات؟
کاروان ئیبراهیم: من تا ئاستێکی کەم لەگەڵ ئەم بۆچوونەم، وە پرسیارم لەخۆم و هاوڕێی و چالاکوانەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیش ئەوە بووە، بۆ تا ئەم ساتە وەختە نەمانتوانیوە خۆپیشاندانی ١٧ی شوبات دووبارە بکەینەوە؟ من؛ کەم تا زۆر پێموایە داهاتوویەکی گەشتر بەڕێوەیە بۆ ئەم باسە.
بۆپێشەوە: ئەو لایەنانەی بەشدار لە ١٧ شوباتدا بوون، لەو سەری راستەوە بۆ ئەوپەڕی چەپی تیابوو، ئەم کۆکتێلە لە بەرژەوەندی جیاواز و دژ بەیەک، چۆن لەسەکۆیەکدا کۆبوونەوە؟
کاروان ئیبراهیم: لە ڕاستیدا یەکێک لە خاڵە جوانەکانی ئەم خۆپیشاندانە ئەوەبوو، کە هەموو ڕەنگ و تەسەورە جیاوازەکانی تیابوو. هەر ئەم حاڵەتە ببووە هۆی سەرکەوتن، و کەم تا زۆر ڕەخنەگرتن لێمان…
قادر نادر؛ هەڵسوڕاوی سیاسی و جەماوەری و ئەندامی گرووپی ١٧ی شوبات لە وڵاتی سوید. باس لە پشتیوانی ڕەوەندی کوردی دەکات لە دەرەوە بۆ ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات.
بۆپێشەوە: ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات؛ ڕەوەندی کوردی لەدەرەوەی کوردستان لە ئەوروپا و ئەمەریکا و کەنەدا، بزواند. ڕێکخراو و گروپ و دەستە و هەندێک حیزبیش پشتیوانیان لێکرد. ئێوە یەکێک بوون لەپێشەنگی ئەو ناڕەزایەتیانە بە ڕێکخراوی تاوەکو ئێستا ماونەتەوە. دەکرێت هۆکاری دروستبوون و مانەوەتان بەناوی( ١٧ی شوبات)ەوە تاوەکو ئێستا باس بکەیت؟
قادر نادر: لەدوای ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات و ڕوژانی دواتر لەستوکهۆلم لەگەڵ چەند هاوڕێیەک سەرپەرشتی چەندین خۆپیشاندان و دیدارمان لەگەڵ پارت و وەزارەتی دەرەوەی سوید کرد، دواتر بڕیارماندا وەک ڕێزگرتن لەقوربانیان و ئاستی بەرفراوان و ناڕەزایەتی ١٧ی شوبات و ڕۆژانی دواتر بەو ناوە کاربکەین. بانمونەیەکی بچووکی دوای تێپەڕینی ٥ ساڵ بەسەر ئەو ناوەت پێ بڵێم؛ بڕیارماندا لەگرووپی ١٧ی شوبات ماڵپەڕێک بکەینەوە بەناوی ١٧ی شوبات، کەچی لەسلێمانی و هەولێر کەس نەیوێرا بەوناوەوە ماڵپەڕەکەمان بۆ تۆمار بکا، وتیان ناتوانین بەوناوە بۆتان تومار بکەین، بۆیە لەسوید تومارمان کرد.
بۆپێشەوە: ئەو کارو چالاکیانە چین کە ئێوە وەکو ڕێکخراوی ١٧ی شوبات لە سوید ئەنجامی دەدەن؟ تاوەکو ئێستا دیارترین ئەوکارانە چی بوون ؟
قادر نادر: وەک زۆربەی وڵاتەکانیتر خەباتی شەقاممان لەستۆکهۆڵم دەستپێکرد. بەڵام لەتەک ئەوەش دەستمان بەخەباتی سیاسی و دیبلۆماسی و پەرلەمانی کرد، بۆیە لە ٢٠١١ وە بۆ ئێستا بە بەردەوام حزب و وەزارەتی دەرەوەی سوید دەبینین و پێشیلکاریەکانی مافی مرۆڤیان لەگەڵ باس دەکەین، هاوکات بۆیەکەم جار لەسوید تەکانمان بەخەباتی سکاڵا تومارکردن لەسەر بەرپرس، و کەوتنە دوای بەرپرسان لەنێو کوردا هێنایە نێو خەباتی مەدەنی خەڵکی ئازادیخواز. سەرەڕای ئەو دووشێوە خەباتەش چەندین سمینار و پانێڵمان لەپەرلەمانی سوید لەسەر ڕەوشی باشوور لەگەڵ پارت و وەزارەتی دەرەوەی سوید ئەنجامداوە.
بۆپێشەوە: ڕەوەندی کوردی لە دەرەوەی کوردستان، بەتایبەت بەشە ناڕازیەکەی دەتوانن چی بکەن بۆ پشتیوانی لە ماف و داواکارییە ڕەواکانی خەڵکی کوردستان، لەوەستانەوە دژ بەحکومەتی هەرێم؟ ڕێنوێنیتان چییە بۆ ڕەوەندی کوردی لە وڵاتانی دیکە؟
قادر نادر: ڕەوەندی کوردی هێزیکی کاریگەر و بەفشارە لەسەر ئەو دەسەڵاتەی باشوور و ترس و فشارەکانیشی ڕۆڵی گرنگی هەبووە لەسەر هوشیارکردنەوەی زیاتری کۆمەڵگە و پاشەکشە بەزۆر پێشێلکاری دەسەڵات. ئەو ڕەوەندە لەهەندەران ئەوەی پێدەکرێ کەفشار بکاتە سەر دەسەڵات و پشتگیری و بەهانای دەنگە ئازادیخوازەکان بکات، چونکە لەهەندەران دەسەڵات ناڕوخێ. بەداخەوە لەم ٢ ساڵەی کۆتایی ئەو ڕەوەندەش بەهۆی کاریگەریەکانی کوردستان کەمێک هەست بەلاوازبوون و خەم ساردی دەکەین، بەڵام هێشتا فشارەکانی لەسەر دەسەڵات ماوە، و بەدەلیلی ئەوەی ئەگەر سەیربکەین ئێستا دیدار و سمینار و سەردانی بەرپرسان بۆ هەندەران یەکجار دەگمەن بووە هەمووشی دەرەنجامی ئەو خەباتەی ڕەوەندی کوردیەیە.
زاهید مەحمود ئیمام؛ باوکی شەهید سورکێو، یەکێک لە گیانبەختکردوانی ڕۆژانی یەکەمی ناڕەزایەتیەکانی ١٧ی شوبات لەبەردەم لقی ٤ی پارتی دیموکراتی کوردستان لەسلێمانی. ئێمە سوورین لەسەر هەڵوێستی خۆمان لە دادگاییکردنی بکوژانی شەهیدانی ١٧ی شوبات و ڕۆژانی دوایی.
بۆپێشەوە: ١٧ ئەم مانگە ٨ ساڵ بەسەر خۆپیشاندانە جەماوەرییەکانی ١٧ شوباتی ساڵی ٢٠١١ دا، تێپەڕدەبێت… کە بەداخێکی زۆرە ژمارەیەک لە لاوان و تازە لاوان و هاوڵاتی بێتاوان گیانیان بەخت کرد… لەگەڵ ئەوەدا دەسەڵاتی تاوانبار بەڵێنی دا، بکوژان بدەنە دادگا، کەچی تائیستا هیچ تۆمەتبارێک رووبەرووی سزای یاسایی نەکراونەتەوە، ئێوە ئەو بێدەربەستیەی دەسەڵات بۆچی دەگێڕنەوە؟
زاهد مەحمود ئیمام: دەسەڵات بێباکە لەبەرئەوەی دەستیان گرتووە بەسەر دادگاکاندا. هەربۆیە کەیسی شەهیدانی ١٧ی شوبات و ڕۆژانی دوایی پەک ئەخەن. لەبەرئەوەی بکوژەکانی شەهیدان سەربە وەزارەتی ناوەخۆن، و وەزیری ناوەخۆ (کەریم سنجاری) ئەڵێ” نابێ هیچ کارمەندێکی سەر بەوەزارەتەکەیان بگیرێت!”. ئەمە وتەی وەزیری ناوەخۆیە!. ئێمە ئەینماندا بەگرتن، بەڵام ئازادیان ئەکەن. ئەمە تاوانی پارتی و یەکێتیە؛ ئەیانەوێ بەسوڵحی عەشایەری دۆسیەکان داخەن! بەڵام ئێمە ڕازی نین بەوکارە.
بۆپێشەوە: هێزەکانی ئۆپۆزیسێۆن بەڵینی ئەوەیان دا، کە لەخوێنی بەناحەق ڕژاوی هاوڵاتیان خۆش نابن، کەچی ئیستا پەلەیانە بۆ بەشداری لە دەسەڵاتی هاوڵاتی کوژدا، ئێوە چۆن سەیری هەڵوێستی ئەو ئۆپۆزیسێۆنە دەکەن؟
زاهید مەحمود ئیمام: ئێمە وەکو خانەوادەی شەهیدان، ئۆپۆزسیۆن ئێستاش لەگەڵ ئێمەدان و پشتیان تێ نەکردووین. ئەوان پاکێجیان داوە بەحکومەت و هەوڵیانداوە لە پەرلەمان، بەڵام بەداخەوە پارتی و یەکێتی نەیانهێشتووە کارەکە بکرێت و ڕێگریان کردووە.
بەڵام ئێمە سورین لەسەر هەڵوێستی خۆمان و کەمتەرخەم نەبووین.
ئیتر سوپاس