ڕۆڵی هۆکارە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان لە داڕشتن و بەرەوپێشبردنی ئایین… نووسینی: توانا حەمە نوری
لە نێو ئەو بانگەشە و پڕوپاگەندە بەربڵاوەی میدیای ڕۆژئاوادا، پاپا، سەرۆکی کاسۆلیکەکانی جیهان و سەرۆکی حکومەتی ڤاتیکان لەلایەن کاردیناڵە کاسۆلیکەکانەوە هەڵبژێردرا.
پرسەی پاپای کۆن و هەڵبژاردنی پاپای نوێ بووەتە شانۆگەرییەکی گەورە و گاڵتەجاڕانە کە بێگومان کەنیسەی کاسۆلیکی بەدوای پڕوپاگەندەکردن و گێلکردنی ئەو جەماوەرەدا دەگەڕێت کە بەهۆی فەزیحە سێکسی و دارایی و سیاسییەکانی بەرپرسانی کڵێساوە پێگەو ناوبانگیشی لەدەستداوە. ئامانجێکی دیکەی کەنیسەی کاسۆلیکی ڕاکێشانی ئەو گەنجانەیە کە ئەمڕۆ لانیکەم لە وڵاتانی ئەوروپادا لە کڵێسا هەڵاتوون.
خاڵی جێی سەرنج ئەوەیە کە زۆربەی سەرکردە بەناو عەلمانییەکانی ئەو وڵاتانە، بە پێشێلکردنی بنەماکانی عەلمانیەت، کە لەسەر بنەمای دابڕانی ئایین لە دەوڵەت و دامەزراوە گشتییەکان دامەزراون، پێشوازی لەو مەسخەرەیە دەکەن و بەشداری دەکەن و بە جۆرێکی شەرمەزارکەر سەری خۆیان بۆ کەنیسە و دەسەڵاتی ئایینی دادەنوێنن. بۆ زۆریان ئەم کارە لەبەر باوەڕ و دڵسۆزییەوە ئەنجام نادرێت، بەڵکو لەپێناو پێویستی دیماگۆگێری و ڕاکێشانی دەنگی جەماوەر ئەنجام دەدرێت.
میدیای فەرمی بە تەرخانکردنی چەندین کاتژمێر و چەندین ڕۆژ بۆ ئەم نمایشە ڕەنگاوڕەنگانەی دوکەڵ و نمایشی کاردیناڵەکان کە جل و بەرگی گاڵتەجاڕیان لەبەردایە، سووتەمەنییان بۆ خورافات زیاد کردووە. دیارە ئایین چەکی سەرخۆشکەر و کەرەستەی مەعنەوییە بۆ کۆیلەکردنی کرێکاران و خەڵکی کەم داهات لەلایەن چەوسێنەرانەوە.
ئایین یەکێکە لەو جۆرە چەوساندنەوە مەعنەویانەی کە قورسایی لەسەر شانی کرێکاران و جەماوەری خەڵک لە هەموو شوێنێکدا دروستکردووە. لە ڕوانگەی مارکسیزمەوە “دین بەختەوەری خەیاڵی خەڵکە”. بۆیە ڕەخنەی ڕاستەقینە لە ئایین لە ڕەخنە لە دۆخی بابەتیی جەماوەری چەوساوەی کۆمەڵگەدایە. ڕەخنە لە ئایین لە جەوهەردا ڕەخنەیە لەو جیهانەی ئایینی هێشتۆتەوە.
لە ڕوانگەی زانستییەوە ڕەخنە لە ئایین، بەبێ ئەوەی ڕەگ و ڕیشەی بخاتە ڕوو، ڕەخنەیەکی فۆرماڵی و ئەبستراکتە. بەرەنگاربوونەوەی ئایین و بیرۆکەی هەڵوەشاندنەوەی، بەبێ شەڕکردن لەگەڵ ئەو هۆکارانەی کە دروستی دەکەن و بەردەوامی پێدەدەن، تەنها وەهمێکە. ئایین ناتوانرێت لەناو بچێت، تا بارودۆخی ئابووری و کۆمەڵایەتی بوونی لە کۆمەڵگەدا لەناو نەچێت. بۆیە شەڕی ئاین لە خەباتی چینایەتی و هەڵوەشاندنەوەی چەوساندنەوەی چینایەتی جیا ناکرێتەوە. “دین، ئەی مرۆڤی ستەملێکراو، دڵی جیهانێکی بێ دڵە، و ڕۆحی هەلومەرجی بێ ڕۆحە. ئایین تلیاکی گەلە.”
لە خەبات دژی ئایین، هێزە بۆرژوازی و نامارکسیستەکان، تا ئەو ڕادەیەی کە سنووردارکردنی چینایەتییان ڕێگەیان پێدەدات، تەنیا پەنا بۆ فۆرمەکانی فۆرماڵی و ئەبستراکت لە دژایەتیکردنی ئایین دەبەن. میتۆدگەلێک کە نەک هەر مەیلی بەرەو ئایین و بەرفراوانکردنی نفوزی لە نێو هێزە ئایینییە کۆنەپەرستەکاندا بەهێزتر و بەرهەم دەهێننەوە، بەڵکوو لە گۆڕەپانە فراوانترەکاندا، بە ژێردەستەکردنی خەباتی چینایەتی، بە کردەیی بەشێک لە جەماوەر و ئیستغلالکراوەکان لە دژی بەشێکی دیکەیان دادەنێن. لە لایەکی دیکەشەوە کۆمۆنیستەکان پێیان وایە: “خەبات دژی ئایین نابێت سنووردار بێت بە پڕوپاگەندەی ئایدیۆلۆژی ئەبستراکت، بەڵکو دەبێت ببەسترێتەوە بەپرۆسەی بزووتنەوەی چینایەتییەوە کە ئامانج لێی لەناوبردنی ڕەگ و ڕیشەی دروستبوونی ئایینە”. هەرچەندە مارکسیزم هەوڵدەدات مرۆڤ لە کۆت و بەندەکانی ئایین ڕزگار بکات، بەڵام هەرگیز ناتوانرێت ئایین بە فەرمان هەڵبوەشێتەوە، یان وەک مەیلە بۆرژوازییەکان پێیان وایە، ناتوانرێت تەنها بە فۆڕمی ئەبستراکت و فۆرماڵی شەڕ دژی ئایین بکرێت. ئەو شێوازە ئەبستراکتانەی کە هێزەکانی بۆرژوازی بەکاریان دەهێنن، لە هاندان و وروژاندنی هەستی دینی جەماوەری نەزان زیاتر هیچی تر نین. ئەو شێوازانەی کە دەرفەت بە پیاوانی ئایینی دەدەن بۆ دووبارە بەرهەمهێنانەوەی ئایین لە کۆمەڵگەدا.
بەو پێیەی ئایین لەسەر هەلومەرجی تایبەت و بابەتیی کۆمەڵگە دامەزراوە، بە هیچ جۆرە سنووردارکردنێک یان قەدەغەکردنێک لەناو ناچێت. ئایین تەنیا لە حاڵەتێکدا دەتوانێت دابەزین بەخۆیەوە ببینێت کە گۆڕانکارییەکی جەوهەری و بەردەوام لە کۆمەڵگەدا ڕووبدات. گۆڕانێک کە ڕزگاری دەبێت لە هۆکار و کاریگەرییەکانی دین.
١٠/٥/٢٠٢٥