هەرەسی یادەوەریی…نووسینی: هاوڕی نەهرۆ

کەباسی هەرەسی یادەوەریی دەکەین یەکسەر ئیڤان باڤلوفی روسیمان دەکەوێتە بیر، باڤلوف لە ڕێگای تیئوری کردەی ڕەنگدانەوەی مەرجدار هەرەسی بە یادەوەریی سەگ و کۆتری هێنا، ئەویش لە ڕێگای پێکردنی گڵۆپی ڕەنگاوڕەنگ و دانی دانەوێڵە بە گیان لەبەرەکان.

لەڕاستی دا ئەم تیئورە پەڕییەوە بواری جێ بەجێکردن لەسەر مرۆڤ لای ئەندامانی حزبی شیوعی شورەوی جاران، ئەوەش لەڕێگای ئالیەتی ناوهێنانی حزب و بەستنەوەی بەداخوازی ئەندامەکان، بەچەند بارە کردنەوەی ئەم میکانیزمە هەرەسیان بەیادەوەریی ئەندامەکانیان هینا.

ئاشکرایە کە مرۆڤ پێش ئەوەی ببێتە ئەندامی گروپێکی دیاریکراو چەشنی ئاژەڵێکی یاخی و سەرکێشە، یان بە واتایەکی دی هەست و نەستی کێویی هەیە، وەک ئەسپێکی کێوی و سەرکێش و بێ جڵەو رەفتار دەکا، بەشێوەیەکی غەریزی دوای خولیاکانی خۆی دەکەوێ، لەم قوناغەدا پەی بە میکانیزمی پەیوەندی ئۆرگانیکی نێوان ئەندامانی کۆمەڵگە نابا، بەڵام ئەندامانی حزب وەک مەیتەر دەستەمۆی دۆست و پاڵێوراوی نوێ دەکەن، هەستەکانی ڕام دەکەن، چەشنی دەرهێنانی کەڵپەی هەر ئاژەڵێکی کێوی و دڕندە.

سەرەتا مرۆڤ رازی نییە خولیا کێویەکانی لە دەست بداو بێتە نێو چوارچێوەو ببێتە مرۆڤێکی بێ جوڵەو پاسیڤ لەئاستی چالاکی هەڕەمەکی تاک دا، هەموو مرۆڤێک وزەیە دەبێ ئەم وزەیە تەرخان بکرێ بەبێ ئەوەی ئازادی تاک لێ بسێندرێتەوە، مرۆڤ کاتێ دەچێتە نێو چوارچێوەی ڕێکخراوەوە ڕەدووی فەرمانی بەکۆمەڵ دەکەوێ، دەبێ واز لە خەون و خولیای تاکە کەسی بهێنێ، واز لە ئازادی نەزانین بهێنێ. هەر چۆن دونیای مەعریفە و ئاشکرا کردنی زانیاریی نوێ چێژی خۆی هەیە لە بەرانبەردا دونیای جەهل و نەزانین چیژی تایبەتی خۆی هەیە، لەم بارەیەوە موتەنەبی شاعیر دەڵێ (العاقل یشقی بعقلە والجاهل في الشقاء ینعم) بەواتای مرۆڤی عاقل گیرودەی بەدبەختی دەستی عەقڵی خۆیەتی، نەزانیش لە دژواری دا هەست بە خۆشی دەکا.

مرۆڤی نوێ تاوانی چییە ببێتە نێو حزبێکەوە، کاروانی تەمەنی نزیکەی سەدەیەکە، بۆچی ببێتە میراتگری شەهیدانی حزبێکی دیاریکراو کە لە ئاکامی ململانی هیڵە جیاوازەکان شەهید بوون، مرۆڤی نوێ تاوانی چییە ببێتە هەڵگری پاشماوەی نەڕیتی باش و خراپەکانی حزبێکی دیاریکراو. لێرەدا من وا وێنای دەکەم کە حزب دارە مەیتێکە، دەیان و سەدان تەرمی تیایە لە ڕیگای سەخت و دژواردا بەسەر شانی ئەندامانەوەیە. کاتێ مرۆڤی یاخی دەچێتە نێو کاروانی حزبەوە، لەڕاستی دا دەچێتە ژێر ئەو دارەمەیتە ترسناک و ناهەموارەدا، ئەندامی نوێ دەبێتە هەڵگری تەرمە قورسەکانی نێو دارەمەیتەکە، ئەندامی نوێ کە دێتە ریزی حزبێکی دیاریکراوەوە رێک وەک تیئوری پێنج مەیمونەکەی بەسەر دێنن، حکایەتی تیئوری مەیمونەکان ئەوەیە کە پێنج مەیمون دەخرێنە نێو قەفەزێکەوە، قاڵدرمەیەک لە نێو قەفەزەکە دایە، لەسەرەوەی چەند مۆزێک هەڵواسراوە، هەر مەیمونێک دەست بۆ مۆزەکان بەرێ، لە خوارەوە ئاوی سارد پێیانا ئەپژێنن، دوای ئەم پروسەیە هەر مەیمونێک دەست بۆ مۆزەکان بەرێ، مەیمونەکانی دی تێبەر ئەبن بە لێدان ئیدی مەیمونەکان یەک لە دوای یەک دەگۆڕن بە مەیمونی نوێ کەچی هەمان رەفتار دووبارە دەبێتە هەر کە مەیمونی نوێ دەست بۆ مۆزەکان دەبا ئەوانی دی تێبەر ئەبن بە بێ ئەوەی بنەڕەتی مەسەلەکە بزانن. ئەم تیئورە باس لە داب و نەڕیتی نوێ ئەکا، کاتی کە وەریدەگرێ پێشتر هۆیەکەی تاقیکراوەتەوە، بەڵام لای تۆ ئاشکرا نییە، بەم شێوەیە تۆ دەبێتە بەشێک لەم نەڕیتەو داکۆکی کار لەم نەڕیتە، بەچەشنی ئەندامی نوێ دەبێ بەکۆپییەکی نۆێ لە ئەندامانی کۆن دا. هەر وەک چۆن ژان ژاک رۆسۆ لە پەرتووکی (گرێبەستی کۆمەڵایەتی) باس لە قوناغی غەریزی پێش داهێنانی یاسا و پاش ئاشنا بوون بەیاسا دەکا. لێرەدا مرۆڤی سەرەتایی سادەو ساکاروپاک و خاوێن و بێگەردە، دوور لە گەمەی سیاسیەکان ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ و نهێنی وئاشکرا، دوور لە ژیانی حزبایەتی پڕ فێڵ و تەڵەکە، دوور لە شارەزابوون لە پروسەی سایکۆلۆژی ناڕەوا چەشنی ئەوەی باڤلوف، دوور لە هەر رەفتارێکی نەشیاو کە ئەندامانی حزب پێ هەڵدەسن.

مرۆڤی ساکار ئاشنای پەیڕەوی ناوخۆو و بەرنامەیەکی دیاریکراو نییە، لێرەدا پەیڕەوی ناوخۆ بریتی یە لە کۆمەڵێک یاساو رێسا ئەندامانی حزب وەک تووتی دەیڵێنەوە بەتایبەتی لە کۆبوونەوەکان دا، وەک حەرفی تی دەست هەڵئەبڕن و دەڵێن ئەم خاڵە نیزامی نییە، ئای کە ڕقم لەوانە دەبێتەوە کەباسی خاڵی نیزامی دەکەن، رێک وا دەزانم ئاژەڵێکم بارێکی قورس بەسەر پشتمەوە شەتەک دەدەن. لێرەدا باس لە بەرنامە ناکەم کە کراوەتە دوو بەشەوە لایەنی کەم و لایەنی زۆر، لایەنی کەم بە دیهێنانی قوناغی دیمۆکراسی یە، هەروا لایەنی دووریش بەدێهێنانی سوسیالیزمە، بەرنامەیەک کە ئەوە سەدەیەکە دەیجوونەوە کەچی بەدی ناێی یاخۆد زەمینەی لە بار نییە بۆ بەدیهینانی. لەڕاستی دا داخوازی حزب و بەرنامەکەی وەک دوو هێڵی هاوتەریب وان. مەسەلەی چەوساندنەوەی چینی کرێکار، کێشەیەکی کۆمەڵایەتی، ئابوری یە، لەڕیگای ریفۆرم چارەسەر دەکرێ، کەچی داخوازی حزب سیاسی یە، حزب مەبەستی گۆڕینی دەسەڵاتی سیاسی یە، ئەوەی لە شورەوی رووی دا، هەرەس هێنانی سوسیالیزم نەبوو وەک فیکر، وەک ئایدۆلۆژیا بەڵکو هەرەسهێنانی دەسەڵاتی سیاسی بوو، هەندێ جاریش حزبێکی دیاریکراو وەک کایەێیکی سیمبۆلی بۆتە هەڵگری دروشمی گۆڕینی دەسەڵاتی سیاسی کەچی لە هەقیقەت و بنەڕەت دا سازشیان کردووە لەسەر پرنسیپی وەرگرتنی دەسەڵاتی سیاسی.

ئەگەر هاتنە ریزەوەی ئەندامی نوێ بۆ نێو دام و دەزگاکانی حزب وێنا بکەین لە رووی کارەباییەوە وەک بەستنەوەی ڕایەڵی شێوازی هاوتەریبە (التوازي) هاوتەریب بە واتای ڕایەڵکردنی جووتی وایەرە بۆ خاڵێکی نوێ لەوانەیە گڵۆپ بێت یان هەر دەزگایەکی کارەبایی دوو فەیز، لەم چەشنە بەستنەوە دا فوڵتیە نەگۆڕە، بەڵام تەوژم وزەی کارەبا دابەش دەکرێ، هەوڵی ئەندامانی حزب هەڵگیرسانی گڵۆپێکی نوێ یە یان ئەندامێکی نوێ هاوچەشنی خۆیان بێت.

ئەگەر هوشیاری بەراورد بکەین لەگەڵ چەمکی کارەبایی، ئەوە هوشیاری بەواتای فریکوینسی دێت، ئێمە کاتێ لە دەرەوەی گروپ و دام دەزگای حزبیین، فریکوینسی بەواتای هوشیاریمان لە خوارەوەیە یان روو لە ئاراستەیەکی دی دایە، بەڵام کە دێنە ریزی حزبەوە ئاستی فریکوینسیمان دەگاتە ئاستی فریکوینسی ئەندامێکی کۆنی حزب، کەباسی شێوازی ڕایەڵی هاوتەریبم کرد بەشێوەیەک کە فوڵتیە نەگۆڕە، ئەمە ئەوە دەگەیەنێ کە سەرکردایەتی بە کۆمەڵ هەیە لە نێو ریزەکانی حزبی شیوعی دا، کاتێ ئەندامێکی نوێ دێتە ریزەوە بەواتای داگیرساندنی گڵۆپێکی نوێ بە فریکوینسییەکی نەگۆڕ بە دیوێک دا و گۆڕاو بەدیوێکی دی دا.

لەڕاستی دا فەلسەفەی بونیاتگەرایی سارتەر هەوڵێکی مرۆڤ دوستانەیە لە رزگاربوون و ڕەها بوون لە دەستی گیرودەیی توڕی ئاڵوزکاوی حزبی شیوعی، سارتەر فوکوس لەسەر خەونەکانی تاک دەکردەوە، وەک پێشتر لەسەرەتای ئەم گوتارە باسمان کرد، خەونی ئەسپێکی یاخی و سەرکێش، ئەسپێک کە ئازادە بە هەوای دڵ دەلەوەرێ لە نێو گیاو گوڵی دەشت و دەردا، بەبێ ئەوەی ببێتە هەڵگری پاشماوەی مەینەتی ڕابۆردوو، بەبێ ئەوەی بیر لە داهاتوو بکاتەوە وەک جێ بەجێکردنی بەرنامەیەک کە تیایدا خەونەکانی تاک دەخەسێنن، بەرنامەیە کە تیایدا خەونی تاک  بەنەزۆکی لەدایک دەبێ، بەرنامەیەک کە سەدان مەیتەرو تووتی پاسەوانی لێ دەکەن، بەڵی لەنێو بەرنامەیەکی وا دا سوپایەکی بیروکرات بەرهەم دێنێ کە گەمەی سایکۆلۆژی نارەوا لەگەڵ وزەی ئەندامی نوێ دەکەن، سوپایەکی بیروکرات کە دەستکەوتە چێژ بەخشەکان بۆ کوڕو نەوەو خزم و خیشەکانیان دابین دەکەن لەبەرانبەردا ئەرکی قورس و دژوار بۆ کەسانی هەمیشە یاخی لە حزب دەستەبەر ئەکەن. لێرەدا حزب دەبێتە دەزگایەکی بەرژەوەندی، دەزگایەکی دابەشکردنی ئیمتیاز، بەشێوەیەک کەململانی نێو حزب لەسەر بەرژەوەندی تاکگەرا و ئیندیفدویلە دوورە لە داکۆکی بەناو لە قازانجی چینی کرێکار، مەبەستمان لەم گوتارە، تکایە کەس مەهێننە ریزی حزبەوە کەس نەخۆش نەخەن بە کۆمەڵی بیروڕای وشک و برینگەوە لێگەرێن با خەڵک ئازاد بێت، مافەکانی مرۆڤ لەگەڵ پاراستنی ئازادی تاک دان، لێگەڕێن باخەڵک چێژ لە ئازادی وسنووری ئازادی خۆی وەرگرێ، لێگەڕێن باخەڵک لە لەوەڕگای سروشتی خۆی وەک ئەسپێکی یاخی و سەرکێش چێژ وەرگرێ، کەسی نوێ مەهێننە ریزی حزبەوە ئاکام لە مێ یەنەیەکی ناشیرینی پاشماوەی سازشی رۆژگار دڵداری پێ مەکەن بەمەبەستی هاوسەرگیری بۆ ئەوەی ببێتە خزم و خیش لە نێو دەزگایەکی مافیایی حزب دا، لەڕاستی دا بەشێوەیەک لە شێوەکان حزبەکان مافیاو نوێنەری سازمانهای جاسوسی دونیان، لەڕێگای ڕایەڵی خوێن و خزمایەتی یەوە بەرژوەندییەکانیان ئاوێتە دەبێ.