تونس و پرۆژە یاسایەکی پێشکەوتوو بۆ ژنان، هەنگاوێکیتر بۆ یەکسانی هەمەلانەی ژن و پیاو! ئامادەکردنی/ ئاراس ڕەشید
تونس و پرۆژە یاسایەکی پێشکەوتوو بۆ ژنان، هەنگاوێکیتر بۆ یەکسانی هەمەلانەی ژن و پیاو!
ئامادەکردنی/ ئاراس ڕەشید
دوای ئەوەی شۆڕشەکانی بەهاری عەرەبی لە تونس دەستیپێکرد. ڕەوتە ئیسلامیەکان تا رادەیەک توانیان هەندێک لە یاسا کۆنەپەرستانیەکانیان بگەڕێننەوە ناو دەستوور، و بەجۆرێک کۆمەڵگە بگەڕێننەوە دواوە. بەڵام بەهۆی لە مەیداندا وەستانی، بزووتنەوە سکۆلار و چەپ و پێشکەوتوخوازەکانەوە لە بەرامبەریان، خەریکە ووردە ووردە ژنان و پیاوانی ئازادیخواز لە تونس دەسکەوتەکانیان وەردەگرنەوە.
لە مانگی سپتامبەری ٢٠١٧ دا وەزارەتی دادی تونسی بە بڕیارێک ئەو مەنشوورەی هەڵوەشاندەوە کە” بۆ ژنانی تونس قەدەغە بوو، و ناتوانن هاوسەرگیری لەگەڵ بێگانە و غەیرە ئیسلامدا بکەن، هەروەها هەڵوەشاندنەوەی هەموو ئەو قەید و بەندانەی کە بۆ هاوسەرگیری ژنانی تونسی دانرابوون“. ئەم بڕیارە دەستپێشخەریەکی زۆر گەورە بوو بۆ یاساکانی ئەحوالی شەخسی لە تونس.
بە هاوشانی هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارەی سەرەوە، لە ١٣ی ئۆگەستی ٢٠١٧ دا، بشری بلحاج حمیدة، سەرۆکی لیژنەی ئازادی تاکەکان و یەکسانی، و قسەکەرلە سەرۆکایەتی کۆمار، ڕایگەیاند کە لیژنەکەیان دەستیکردوە بە پێشنیارکردنی پرۆژە یاسایەک بۆ لیژنەی ژنان لە پەرلەمانی تونس، پێش ئەوەی لە ٢٠ی شوباتی داهاتوو پێشکەشی سەرۆکایەتی(الباحی قاید السبسی) بکات، و ئەوانیش لە ڕێگەی خۆیانەوە بە شێوەی پرۆژە یاسایەک بیخەنە بەردەم پەرلەمان بۆ گفتوگۆ و هەموارکردن و دەنگدان لەسەری.
پێشنیارەکان ئەمانە لە خۆ دەگرن” ١-سەرۆکایەتی خێزان هاوبەش دەبێ لە نێوان باوک و دایک. ٢-هەڵوەشانەوەی مارەیی لە گرێبەستی هاوسەرگیریدا. ٣- ئازادی لە هەڵبژاردنی نازناوی خێزان لە لایەن باوک یان دایکەوە. ٤- بڕیاردان لە هەڵبژاردنی پێشوەختە، لە نێوان سیستەمی ئیسلامی یان یەکسانی بۆ میرات”
دوای بڵاوبوونەوەی ئەم هەواڵە لە ڕۆژنامە ناوخۆییەکانی تونس، شەپۆلێک گفتوگۆ و جەدەلی کۆمەڵایەتی هێنایە ناو کۆمەڵگەی تونسیەوە. بزووتنەوەکان بە بەرگری و دژایەتی وەستانەوە لەبەرامبەر یەکتردا. بە تایبەت لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانی فەیس بووک و تویتەر و…
هەردوولا بەم شێوەیە ڕای خۆیان دەردەبڕی:
هەندێک بە دەسکەوتێکی نوێخواز و شۆڕشێکی تەشریعات و یاساییان لە قەڵەم دەدا. لە بەرامبەردا هەندێک بە هەڕەشەیان دەزانی بۆ یەکگرتوویی خێزانی تونسی.
کۆمەڵێكی دیکە دەڵێن: تونس هەمیشە پێشەنگ بووە لە هێنانی بیری تازەگەری و یاسای ئازادیخوازی، کە ئازادی ژن و کەرامەتی ژن دەگرێتە خۆی. ئاماژەدان بە هەڵوەشاندنەوەی مارەیی، وپێدانی ژن لە ئازادی بۆ هەڵبژاردنی نازناوی خێزان، ئاماژەیە بەوەی ئەم پرۆژەیە تەواوی ماف و ئازادیەکانی ژنی فەراهەم کردوە. هەڵوەشاندنەوەی مارەیی و ئازادی لە هەڵبژاردنی نازناوی خێزان لەم یاسایە تازەیەدا، پاڵپشت دەبێ بۆ مافەکانی ژنان. پیاوێک دەڵێ کە” ژن لە تونس کاڵا نییە، تاوەکو بە مارەیی بکڕدرێت، نازناو تەنیا موڵکی پیاو نییە تاوەکو زەوتی بکات. ژنێک دەڵێ ” یەکەم هەنگاو هەردەم لە تونس دەستپێدەکات”.
لە بەرامبەریشدا کۆمەڵێکی دیکە بە توندی دژ بەم پێشنیارە دەوەستنەوە و پێیان وایە هەڕەشەیە بۆسەر خێزان، و لەم قۆناغەدا ئەولەویاتی ترمان لە پێشە. ژنێک دەڵێ” پێشنیارەکە لە ئاستی ئاوات و هیوای ژنانی تونس نییە، و ئاماژە بە واقعی گوزەرانیان ناکات” .
کەسێکی دیکە دەڵێ” ئەم بژاردەیە بۆمبێکی ترسناک و کارەساتبارە بۆ پەیوەندی خێزانی”.
شایانی باسە کە کانتۆنی جەزیرە، لەناو جەرگەی بەهێزی ڕەوتی کۆنەپەرستی ئیسلامی و هێرشی داعشدا، توانی لە کانتۆنی جەزیرە هەنگاوێکی پێشکەوتوو ئازایانە بنێ، بە جێبەجێکردنی یاسای ئەحوالی شەخسی یەکسانی ژن و پیاو.
بەو هیوایەی ئەم هەنگاوانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ببنە هەوێن و بناغەی بەدیهێنانی مافی یەکسانی هەمەلایەنەی ژن وپیاو.