پشتیوانی بۆ ئۆکرانیا لە ڕۆژئاوا لاواز دەردەکەوێت…

زۆرجار مەترسناکترین قەیران، شەڕی کۆمەڵکوژی غەززە، بە هۆی قەیرانی ترەوە، شەڕی ئۆکرانیا، و زۆرێک لەو قەیرانانەی دەگوزەرێ لە بیردەکرێت.
ئۆکرانیا سەرکەوتوو بوو لە بەرپەرچدانەوەی هێرشی سەرەتایی رووسیا لە شوباتی ٢٠٢٢.  بەڵام هێرشی پێچەوانەی ئۆکرانیای ساڵی پار شکستی هێنا. باڵادەستی ڕوسیا لە ژمارە و کەلوپەل هێواش هێواش دەردەکەوێت لە کاتێکدا بەرەکانی پێشەوەی ئۆکرانیا لە ناوچەی دۆنێتسکی ڕۆژهەڵات بە بەردەوام فراواندەکرێت. مانگی رابوردوو هێزێکی ئۆکرانیا، بەیارمەتی ڕۆژئاوا، دەستیان بەسەر نزیکەی ٨٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە لە خاکی ڕوسیا لە ناوچەی کورسک گرت. لەگەڵ ئەوەشدا پێدەچێت نەیتوانیبێت سەرنجی مۆسکۆ لە هەوڵەکانی بۆ داگیرکردنی تەواوی ناوچەی دۆنێتسک لابدات.
بۆیە ڤلادیمیر زیلینسکی هەڵمەتەکەی چڕکردۆتەوە بۆ فشار خستنە سەر حکوومەتە ڕۆژئاواییەکان بۆ ئەوەی ڕێگە بە ئۆکرانیا بدەن سیستمی مووشەکی ڕۆژئاوایی بەکار بهێنێت کە مەودای ٢٠٠ بۆ ٣٠٠ کیلۆمەتری هەیە بۆ هێرشکردنە ناو قوڵایی رووسیا.
پوتین، لە وەڵامییا بۆ زیلێنسکی، گوتی ئۆکرانیا ناتوانێت بەبێ پشتیوانی ناتۆ ئەم مووشەکانە بەکار بهێنێت. لە کۆتاییدا گوتی “ئەمە مانای ئەوەیە کە وڵاتانی ناتۆ لە جەنگدان لەگەڵ ڕوسیا و بەوپێیەش ئێمە بڕیاری گونجاو دەدەین.”
حکومەتی پارتی کرێکارانی بەریتانیا پشتگیری لە زێلێنسکی دەکات. کیر ستارمەر وەڵامی هەڕەشەکەی پوتینی دایەوە و وتی: “ڕووسیا خۆی ئەم شەڕەی هەڵگیرساندووە”. پاشان ستارمەر ڕۆشت بۆ واشنتۆن بۆ ئەوەی قەناعەت بە جۆ بایدن بکات و ڕێگە بە ئۆکراینییەکان بدات مووشەکی ڕۆژئاوایی ئاراستەی ڕووسیا بکەن.
بەڵام بەپێی ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز، بایدن گومانی هەیە. لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، “جار و بار بە ئەندامانی ستافەکەی گوتووە کە ئەولەویەتی ژمارە یەکیان ‘دوورکەوتنەوەیە لە جەنگی جیهانی سێیەم”. هەروەها، “بەرپرسانی پنتاگۆن باوەڕیان بەوە نییە ئۆکرانیا ئەو مووشەکانەی هەبێت کە جیاوازییەکی ستراتیژی لە بەرەکانی جەنگدا دروست بکات.
ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، “جگە لەوەش بەرپرسانی ئەمریکا دەڵێن، بە سادەیی ناتوانن زۆر لەوە زیاتری تا ئێستا کردویانە بۆ ئۆکرانیا بیکەن. پنتاگۆن هۆشداری داوە کە دەبێت یەدەگێکی تەندروست لە چەکدا بهێڵێتەوە لە ئەگەری سەرهەڵدانی شەڕ و پێکدادان یان لە ئەوروپا یان لە ئاسیا”.
لە مانگی حوزەیراندا، پوتین هۆشداری دابوو، “ئەگەر کەسێک بیر لەوە بکاتەوە ئەو جۆرە چەکانە بنێرێت بۆ ناوچەکانی شەڕ بۆ لێدانی خاکەکەمان،کەواتە بۆچی ئێمە مافی ئەوەمان نەبێت چەکی هاوشێوە بۆ ئەو ناوچانە دابین بکەین بۆ لێدانی ئامانجە هەستیارەکانی ئەو وڵاتانەی ئەم کارە بەرانبەر ڕوسیا دەکەن؟” ئەمە هەڕەشەیە بۆ خراپترکردنی قەیرانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
ئەم ئەگەرە لەلایەکی ترەوە، هۆکارێکی تری هەیە کە لەوانەیە پوتین ئەمجارە سەیری بژاردەی ئەتۆمی نەکات. ئەگەر تا ٥ی تشرینی دووەم چاوەڕێ بکات، بەلایەنی کەمەوە ئەگەری ئەوە هەیە دۆناڵد ترەمپ دووبارە ببێتەوە سەرۆکی ئەمریکا. لە دیبەیتەکەی چەند هەفتەیەک لەمەوپێش لەگەڵ کامیلا هاریس، ترەمپ بەڵێنی دا “کۆتایی بە شەڕ لەگەڵ ئۆکرانیا و ڕوسیا بهێنێت. ئەگەر من سەرۆکی هەڵبژێردراو بم، پێش ئەوەی ببم بە سەرۆک کارەکە تەواو دەکەم.”
پشتیوانی سیاسی بۆ ئۆکرانیا لە واشنتۆن کەمبۆتەوە. ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ دەڵێت “گرنگ نییە  کێ دەبێتە سەرۆکی ئەمریکا، چونکە هیوایەکی کەم هەیە کۆنگرێس بودجەی زیاتر بۆ ئۆکرانیا پەسەندبکات.” پوتین دەزانێت کات لە بەرژەوەندی ئەودایە.
ئەمە ئەو ڕاستییە ناگۆڕێت کە کەسانی وەک ستارمەر کە دەیانەوێت ململانێی بەوەکالەتی ناتۆ لەگەڵ ڕوسیا زیاتر بکەن، گەمەیەکی زۆر مەترسیدار دەکەن. کیم دارۆچ، ڕاوێژکاری پێشووی ئاسایشی نەتەوەیی بەریتانیا بە فاینانشیال تایمزی گوت “ئەگەر ئەوان دڵنیان لەوەی پوتین فێڵ دەکات، ئەوا باشە. بەڵام ئەو فێڵ دەکات تا ئەو کاتەی فێڵ نەمێنێ.

ئەگەر چینی فەرمانڕەوای ئەمریکا قەناعەت بەوە بکات کە شەڕ لە ئۆکرانیا پێویستە بوەستێت، ئەوا ترەمپ دەبێتە سەرۆککۆمار، ئەگینا کامیلا هاریس دەبێتە یەکەم سەرۆککۆماری ئافرەت لە مێژووی ئەمریکادا.

بەدەستکارییەوە لە ئینگلیزیەوە کراوەتە کوردی

توانا محەمەد نوری

٢/١٠/٢٠٢٤