ئیبراهیم حسێن: ئەم پرۆسەیە بە هیچ شێوەیەک ناتوانرێ ناوی هەڵبژاردنی لێ بنرێ، بەڵکو پڕۆسەیەکی سیاسی لە پێشوەختەی دیزاینکردنی دزین و ساختەکردنی ئیرادەی سیاسی کۆمەلگەیەکی ناڕازی ٥-٦ میلیۆنی بوو دەدات… دیمانەی بۆپێشەوە لەگەڵ ئیبراهیم حسێن کادری حزبی کۆمۆنیستی کریێکاریی کوردستان سەبارەت بە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان..
بۆپێشەوە: لە ٢٠ ئەم مانگە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەڕیوەچوو، چۆن دەروانە شیوازی بەرێوەچوونی هەڵبژاردنەکە و ئاکامەکانی؟
ئیبراهیم حسێن: ئەم پرۆسەیە بە هیچ شێوەیەک ناتوانرێ ناوی هەڵبژاردنی لێ بنرێ، بەڵکو پڕۆسەیەکی سیاسی لە پێشوەختەی دیزاینکردنی دزین و ساختەکردنی ئیرادەی سیاسی کۆمەلگەیەکی ناڕازی ٥-٦ میلیۆنی بوو. هەر وەک ئاشکرایە تا بەرلەو پرۆسە سیاسیە ڕەزیلانەیە چینی دەسەڵاتدار و حاکمیەتەکەی لەگەڵ کۆمەڵگەیەک بەرەوڕووبوو کە نان و کار و حورمەت و ئازادی و ئاسایشی خۆی داوا دەکرد و لە هەر ئاستێک کە بۆی دەکرا ئامادە بوو لەسەر لەسەر مافی خۆی لە ژیان بجەنگێ و بە هەر زمانێک دەیگوت کە ئەو چارەنوس و شێوە ژیانە بە شایەنی خۆی نازانێ کە دەسەڵاتی کوردایەتی و ئیسلامی سپێری ئەو دەسەلاتە و حیزبەکانیان بۆی دیاری کردوە. بەم مانایە ئەم دەسەڵاتە و سەرجەم هێزەکانی لەتەنگژەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی گەورەدا بوون و کەوتبوونە ژێر گوشاری داخوازی و چاوەروانییە چینایەتی و رەواکانی جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێشەوە بۆ ژیانێکی باشتر. هەر بۆیە ترسیان هەبوو لەهەر تەکان و جوڵەیەکی سیاسی جیددی و لە بیری ئەوە دابوون کە چی دەبێ ئەگەر ئەم پڕۆسەیە گۆمەکە بشڵەقێنێ و کۆمەلگە لەوە زیاتر ڕابچڵەكێنێ. هەر بۆیە حیزبی سەرەکی چینی دەسەڵاتدار پارتی دیموکرات سەرەتا بایکۆتی دانا و ئامادە نەبوو بە شێوەیەکی حیساب بۆ نەکراو بچێتە نا ئەو پڕۆسەیەوە. تا ئەوەی سەرەنجام لەگەڵ هاوپەیمانە ناچەیی و جیهانیەکانیان و ئۆپۆزیسیۆنی ساختە توانیان لەسەر شێوەیەک ببڕێنەوە کە تیایدا بتوانن ئیرادەی سیاسی هاوڵاتیان و کۆمەڵگە بدزن و پڕۆسەیەکی بێشەرمانەی مصادرەی ئیرادە سیاسی خەڵک ڕێک بخەن. ئیتر لەم چوارچێوەیەدا کەوتنە وێزەی کۆمەڵگە و کۆنەپەرستانەترین شێواز و نەریتیان بەدەستەوە گرت لە فشار هێنان بۆسەر ویژدانی خەڵک. خەڵکێک کە نان و کاری لەلایەن ئەو هێزانە بە بارمتەگیراوە کەوتنە ژێر گوشار و ماڵ بە ماڵ سۆراغ کران تا ئەگەر بیانەوێ نان بڕاو نەبن دەنگ بەو قارەمانانەی دیمکراسی کوردایەتی و ئیسلامی بدەن، بازاڕی درۆکردنی ئاشکرا تاڕادەی گاڵتەکردن بە شعوری خەڵک سەراپای کۆمەڵگەی تەنی و دەیان میلیۆن دۆلاریان بۆكرینی ویژدانی خەڵک تەرخانکرد تا هەرچۆنێک بووە بتوانن ڕیسکی بێدەربەستی و نەچوونە ناو ئەو گاڵتەجاریە سیاسیە ئەوەندەی دەتوانن کەم بکەنەوە و سەرنجام خەڵک لە هەر ڕاددەیەک بووە خۆشباوەڕ بکەن و کڵاویان بکەنەسەر و پێیان بقبوڵێنن کە هەر ئەوانەی کە نان و کار و دەرفەتی ژیانێکی ئازاد و شەرافەتمەدانەیان لێ زەوت کردوون قارەمانی بەدیهێنانی ئاوات و ئامانجەکانی ئەوانن. هەرچۆنێک بێ ئەم کارەیان کرد و سەرەنجام ئەو هێزانەی تا دوو ڕۆژ پێش ئەوە مایەی شەرم و نەفرەتی زۆرینە بوو، لە سندوقەکان وەکو قارەمانی سەرکەوتنی پڕۆسەی دیموکراتیک هێنایە دەرەوە.
بێگومان ئاکامێکی راستەوخۆی ئەم پڕۆسەیە ئەوە دەبێ کە هێزە سەرەکیەکانی چینی دەسەڵادار پارتی و یەکێتی و سپێرەکانیان لە نەوەی نوێ و ئیسلامیەکان هەوڵدەدەن کە ئەوەندی دەکرێ ئەم ئاکامی ئەم پیلانە سیاسیە ڕەزیلانەیە لە دژی خواست و داوای رەوای چینی کرێکار و جەماوەری زەحمەتکێش بۆ ژیانێکی باشتر، لە پێناو نان و کار و موچە و ژیانێکی شەرافەتمەدانە و لەوەش گرگتر لەدژی خەباتیان لەپێناو لە دەستگرتن و بڕیاردان لەسەر چارەنوسی سیاسی خۆیان و لە پێناو بەرگرتن لە کەڵەگایی چینی دەسەڵاتدار و هێزەکانیان بەسەرچارەنوسی سیاسیانەوە، بەکار بهێنن. بەو جۆرە بازاڕی چەسانەوە و بێمافیەکی سیاسی و ئابوری گەورە و خامۆشیەکی چەندین ساڵە بسەپێنن.
بەڵام کۆمەلگەی کوردستان لەوە چینایەتیترە و ناکۆکی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی و چینی دەسڵاتدار لەگەل چاوەروانیەکان و بەرژەوەندیەکانی خەڵکی کرێکار و زەحمەتکێش لەوە قوڵتر و چارهەڵنەگرترە کە بکرێ بۆماوەیەکی درێژ لە لەفافەی خۆشباوەڕی و گەردوتۆزی ئەم پڕۆسە سیاسیە ڕیسوایەوە بپێچن و بیشارنەوە. زۆری پێناچێ کە واقیعیەتی خەباتی چینایەتی ئەو خەڵکە لە پێناو ژیانێکی باشتر و لە پێناو حورمەت و کەرامەتی خۆی و بەشی خۆی لە ژیان دێتە مەیدان و لە ڕەوتی ڕوداوەکان و چارەنوسی کۆمەڵگە دەدا.
بۆپێشەوە: تا بەر لە هەڵبژاردنەکان سەرجەم لایەنە سیاسیە بەشدارەکان، بانگەوازی خەڵکیان دەکرد، بۆ دەنگدان و بانگەشەی پاکی بەڕیوەچوونی هەڵبژاردنەکانیان دەکرد و بەڵینیان بە خەڵک دەدا، کە ریگەی ساختەکاری بەستراوەو کەس ناتوانێت ساختەکاری بکات، بەڵام لەگەڵ دەرچوونی ئاکامە بەراییەکان، هەموو ئەو لایەنانەی دەنگی کەمیان هێناوە، دەلێن ساختەکاری کراوە، جیهازەکان هاک کراون، دەنگی خۆیان بۆ هەژمار نەکراوە، لایەنی دەرەکی دەستکاری ئاکامەکانی کردووە، دیزانی پیش وەختەکراوەو…تاد. لەو بارەیەوە دەڵێن چی؟
ئیبراهیم حسێن: هاتوهاواری ئەو بەشەی ئۆپۆزیسیۆنی ساختە لە بارەی ساختەکاری لە پڕۆسەی هەڵبژاردن هیچ لەوە ناگۆڕێ کە ئەوان بەشێک بوون لە دیزاینکردنی ئەو پڕۆسە ڕیسوایەی دزین و ساختەکردنەی ئیرادەی سیاسی هاوڵاتیان. ئەم پڕۆسەیەی كڵاو لەسەر کردنە سیاسیە ئاشکرایە بەبێ نەوەی نوێ و ئۆپۆزیسیۆنی ساختە مەیسەر نە دەبوو، هەر بۆیە پایەیەکی سەرەکی ئەم پیلانە پەیداکردنی هێزێکی سپێری لە جۆری گۆڕان بوو کە بتوانێ هەمان دەوری گۆڕانی سەردەمی نەوشیروان مستەفا بگێڕێ و بەشێکی هەڵگرتنی باری درێژە پێدانی ئەم دەسەڵات و دەورودوکانەی پێ بسپێرن. ئەو دەورەیان گێڕاو توانیان پەردەی دوەمی ئەم شانۆگەریە سیاسیە تەواوبکەن و بە ڕادەیەک لە دروستکردنی خۆشباوەڕی لە نێو ئەو خەڵکەی بە دوای دەرفەتێکدا دەگەڕان بۆ ئەوەی تۆڵە لە یەکێتی و پارتی بکەنەوە کە ئەوان ڕەنگە بتوانن ئەو کارە بکەن. بەهەر حاڵ ئەوان بەشێکن لە ئوردوی سیاسی چینی دەسەڵاتدار و هەرچیەکیان کردبێ بۆ ئەوە بووە کە لەگەڵ هێزەکانی تری چینی خۆیان بەشدار بن لە دەسەڵات و وەک چۆن تا ئێستا کردویانە، چارەنوسی کرێکار و زەحمەتكێش و هاوڵاتیان بەو شێوەیەی کە لە بەڕژەوەندی ئەو چینە فەرمانرەوایە دایە دیاری بکەن. ئێستا کە هەندێکیان ئەو دەرفەتەیان پێنەدراوە خەریکن شیوەن دەکەن. ئێمە خەڵکمان لە مەترسی ئەو ئۆپۆزیسیۆنە ئاگادار کردەوە، ئێمە وتمان ئەو ئۆپۆزیسیۆنە کوڕی هەمان چینی حاکمە کە بەرژەوەندی لە مانەوەی چەوسانەوە دایە، بەرژەوەندی لە هەمان شێوە ژیانی نا ئازاد دایە و لە هەمان سەرچاوە ئاو دەخۆنەوە. ئێمە وتمان ئەم شێوە ئۆپۆزسیۆنە خاڵی بەهێزی ئەم دەسەڵاتە و خاڵی لاوازی هەر جوڵانەوەیەکی سیاسی جیددین لەپێناو ڕزگاری لە دەسەڵات و کەلەگایی چینی دەسەڵاتدار و حاکمیەتەکەی. بەشێکی کە گەیشتە دەسەڵات بەکاردێت بۆ هاوسەنگکردنی هاسەنگی هێزی دوو هێزە سەرەکیەکەی کە کوردستایان لە بەردستدایە و بەشەکەی تری وەکو گونی قۆڕی لێ دێ کە خۆی بە بزوتنەوەی نەخێر و ناڕازی هەڵدەواسێ و دەبێتە مایەی دەردەسەرەکانی داهاتوی خەبات و جوڵانەوەی ناڕەزایەتی رەوایی چینی کرێکار و جەماوەری بێبەشی کوردستان لە پێناو ژیان چارەنوسێکی باشتر.
بۆپێشەوە: ئیستا هەڵبژاردن تەواو بوو، ئەم هەڵبژاردنە چ گۆرانکارییەک بەسەر دۆخی سیاسی کوردستان و ژیان و گوزەرانی چینی کرێکار و جەماوەری بەش مەینەت دەهێنێ؟
ئیبراهیم حسێن: هەروەک پێشتر باسمان کرد چینی دەسەڵاتدار و هەردوو حیزبی حاکم تا ئەوەندەی دەتوانن هەوڵدەدەن هەلومەرجی سەرچاوەگرتوی ئەم کەڵەکە سیاسیە لە دژی ئیرادە و خواست و خەباتی رەوای چینایەتی کرێکاران و جەماوەری بێبەش بۆ ژیان و ئایندەیەکی باشتر و بۆ سەپاندنی دەورەیەکی خامۆشی چەندین ساڵە بەکار بهێنن. هەر لە بنەڕەتدا ئامانجێکی سیاسی ڕێکخستنی دزاینکردنی پڕۆسەیەکی لەو جۆرە فرسەت هێنان بوو لە ئیرادەی سیاسی چینی کرێکار و جەماوەری چینە بێبەشەکانی کۆمەڵگە کە خەریک بوون بە هەزاران زمان دەسەڵاتی چینایەتی ئەم کەمایەتیە بخەنە ژێر پرسیار و لە دەعوایەکی گەورە دابوون لەگەڵ ئەم دەسەڵاتە گەندەڵ و هیچ و پوچە لەسەر ژیانی خۆی و بەشی خۆی لە ژیان. گوشاری ئەم جولانەوە ژیانخوازە لەسەر چینی فەرمانڕەوا زۆر گەورە و بەرهەست بوو. دوا سەنگەری ئەوان کۆنەپەرستی زیاتر و دیکتاتۆریەت و سەرکوت و داخستنی ڕۆژنامە و ڕاپێچکردنی ناڕازیان بۆ زیندان و کەڵەگایەکی ئاشکرا بوو. زیندانەکانی بادینان و تیرۆری دەنگی ناڕازی لە ویداد و سەردەشتەوە تا کاوە گەرمیانی و دانەبەرشەقی مامۆستا و فەرمانبەر و داخستنی چاودێر لەسەر داوا و فشاری کۆنەپەرستی ئیسلامی نیشانەی ئەو ترسە گەورەیەی چینی دەسەڵاتدار و هەردوو هێزە سەرەکیەکەی بوو لە زۆنی زەرد و سەوز لە فشاری ئەو بزوتنەوە بەرهەقە ژیانخواز و ئازادیخوازە لە کوردستان. ئەوەی کە چینی دەسەڵاتدار و حاکمیەتەکەی بتوانێ بۆ ماوەیەکی کەم و زۆر درێژ خامۆشی و بێدەنگیەکی تری چەندین ساڵە بسەپێنێ دوور دێتە بەرچاو. دەسەڵاتی بورژوازی کوردایەتی پشتی داوەتە مەنتیقی میلیشیاگەری و داگیرکاری و قاچاخچیگەری لە هەردوو ناوچەی زەرد و سەوز و زیاتر لە دەسەڵاتی ئەمری واقیع دەچن تا دەسەڵات و ستاتوسێکی دەوڵەتی و حقوقی سەقامگیر کە بتوانێ نیازە سەرەتاییەکانی ژیانێکی نیمچە ئارام و سەقامگیری سیاسی چەندین ساڵە دابین بکا و بتوانێ ئابوریەکی سەقامگیر ڕێک بخا و لانیکەمی پێداویستیەکانی ژیان و گوزەران کە بۆ دێژەکێشانی ئارامی سیاسی پێویستن وەڵام بداتەوە. با مانایەک نە وەڵامی ئابوری دڕێژماوەیان پێیە و نە ئاسۆی وەڵامێکی سیاسی پایەداری بە نیازەکانی خەڵکی هەیە کە ساڵانێکە لەو هەلومەجە خۆڵەمێشیە وەگیان هاتون و خەون بە ڕزگاربوون لێیوە دەبینن. هەر بۆیە دەسەڵاتێک کە ئەهلیەتی ئەوەی نییە حەقی کار و ماندو بوونی کرێکار و کارمەند و مامۆستا و پەرستار بدا و لەوەش زیاتر ئامادەیە دیکتاتۆریەت و ئیستیبدادی میلشیایی لە دژی ئەو خواستانە لە زۆنەکانی حاکمیەتیدا ڕابگەیەنێ و لە هەموو لایەکەوە خەریکە قاچاغچێتی و تەزویر دەکا و تەنانەت تەنانەت قاچاغچێتێ بە موچەی خەڵکیشەوە دەکا، پایەدار و ڕاوەستاو نییە. هەر ئێستا سەدان میلیۆن دۆلاری پارەی موچەی ئەو خەلکەی دەست بەسەرداگرتوە. هەر بۆیە پەیوەندی ئەو چینە دەسەڵاتدارە لەگەڵ کۆمەڵگە و جەماوەری کرێکار و زەحمەتكێش لە قەیران و بنبەستێکی گەورەدایە و ئاسۆی سازانی لەگەڵ کۆمەلگە و جەماوەری کرێکار و زەحمەتكێش کە داوای ژیان و کار ئازادییە فەردی و مەدەنییەکان و چارەنوسێکی شەرافەتمەندانە دەکەن تاریک و لێڵە.
هەر بۆیە ئیمکانی خامۆشیەکی چەندین ساڵە لە ئارادا نییە و خەلک لەسەری ناچاریەوە، لەسەری پێویستی بەرگری لە ژیان و گوزەرانی خۆی دێنە مەیدان و وا بە ئاسانی ئەم قاچاغچێتیە بە ژیان و موچە و ئەم یاریکردنە بە چارەنوسی سیاسیان قبوڵ ناکەن. هەر بۆیە هەر بە زوویی واقیعیەتی شەڕ و جەنگی چینایەتی تەپوتۆزی ئەم پیلانە سیاسییەی چینی دارا و حاکمیەتەکەی دەڕوێنێتەوە و کۆمەلگەی کوردستان مەیدانی جەنگ و دەعوایەکی قوڵتر و سەرڕاستری چینایەتی کرێکاران و بێبەشان دەبێ لەگەڵ دەسەڵاتی چینی دارا لە هەردوو زۆنی سەوز و زەرد و کەم تا زۆر ئەم باوەڕە هێز پەیدا دەکا کە تەنانەت بۆ دەرهێنانی نان و موچە و پێداویستیە سەرەتاییەکانی ژیانێکی مرۆڤانە دەبێ بەشێوەی سیاسی و ڕادیکال سەربکەون و دەستی ئەم کەمایەتیە سەرمایەدارە کە لە ڕێگەی دیکتاتۆریەتێکی میلیشیاییەوە مقدەراتی کۆمەڵگەی دەستبەسەرداگرتوە شکست پێ بهێنن.
بۆپێشەوە: ئەگەر هەڵبژاردن ناتوانێت ببێتە مایەی گۆرانکاری و رێگایەک بۆ باشکردنی ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان، چینی کریکار و جەماوەری بیبەش دەبێ چ ڕیگایەک بۆ گۆرانکاری و ژیانێکی باشتر لە موچەو خزمەتگوزارییەکانەوە بۆ ماف و ئازادییەکانیان بگرنە بەر؟
ئیبراهیم حسێن: ئەوان هەرچی بکەن و هەر سیناریۆیەکیان ڕێکخستبێ ناتوانن ڕاستییە چینایەتیەکان، داپۆشن. ناتوانن ئەو بەرشەریەتە کرێکار و زەحمەتکێشە لە بەرەنگاری چەوسانەوە و نەخێر وتن پێی بێدەنگ بکەن، ناتوانن ئەو بەشەریەتە کرێکار و زەحمەتکێشە لە ڕەتکردنەوەی کەڵەگایی چینی دەسەڵاتدار بێدەنگ بکەن. ناتوانن چەوسانەوە و بێمافی سیاسی و ئابوری وەک قەدەرێکی ناچاری بە جەماوەری چینە بێبەشەکان بقبوڵێنن. خەڵک ژیانی دەوێ، موچە و هەقی خۆی لەژیان و کۆمەڵگەیەکی ئازاد و ئاسودەی دەوێ کە تیایدا بتوانێ ئەو دەرفەتەی کە هەیەتی لە ژیان بە شێوەیەک ئازادانە بژی. هیچ کەسێک نییە حەز بەوە بکا کە چارەنوسی ئەو مشتێک کۆنەپەرەست دیاری بکا، موچە و کار و گوزەران و موقەدەراتی خۆی و کۆمەلگەکەی لە دەستی کەسان و هێزگەلێکدا بێ کە بەرژەوەندیان لە چەسانەوەدایە و بەرژەوەندیان لەوە دایە کە مرۆڤ ئازاد نەژی و دەرفەتی ژیانی ئازادیان لەو مرۆڤایەتیە دڕێغ کردوە. هیچ کەس نییە کە مشتێک هێز و کەمایەتیەک چارەنوسی دیاری بکا و سەروەت و سامان و ئیمکاناتێک کە بۆ خۆشبەختی مرۆڤ پێویستن لە دەستی کەمایەتیەک دابێ کە بۆ ڕاگرتنی ئەم شێوە ژیانە نائازادە پێویستیان بە دیکتاتۆریەتە، پێوێستیان بە سەرکوت و زیندان و کۆنەپەرستییە. ئەم خەباتە رەوا چینایەتییە لەسەر ژیانە، لەسەر نان و بەشی خۆیە لە ژیان و ڕاناوەستێ. هەزار سیناریۆی تر ڕێک بخەن ئەم بەرگریە ناکەوێ و بەردەوامە. لە خەبات لە پێناو نان و موچەوە بیگرە تا دەگا بە خەبات لە پێناو ماف و ئازادییە فەردی و مەدەنییەکان، لە مەسەلەی ژنەوە تا دەگا بەبەرگریکردن لە مەدەنیەت و ڕاوەستانەوە لەبەرامبەر کۆنەپەرسی ئیسلامی تا دەگا بە جیایی دین لە دەوڵەت گۆشەکانی ئەم کێشمەكێشە چیناتیەن.
لەم خەباتە رەوایەدا دەبێ سەربکەوین و بۆ سەرکەوتن ڕێگایەکی تر نییە جگە هێنانە ئارای ڕیزێکی سەربەخۆی چیناتی و جولانەوەیەکی سیاسی و جەماوەری رادیکاڵ کە بیەوێ چارەنوسی کۆمەڵگە لە دەستی ئەوانە دەربهێنێ. جوڵانەوەیەک کە دەیەوێ چارەنوسی کۆمەلگە بگەرێنێتەوە بۆ دەستی خاوەنی سەرەکی خۆی و دەیەوێ ئیرادەی سیاسی و کردەوەی راستەخۆی هاوڵاتیان لە بریاردان لەسەر چارەنوسی کۆمەلگە بە کردەوە پیادە بکا. کوردستان ئەزمونی درەخشانی جوڵانەوەیەکی رادیکاڵی شورایی و یەکێتی بێکاران و ڕابەران ئەو جوڵانەوەیەکی عەدالەتخوازی مۆدێرن و ئازادیخوازی هەیە کە دەیەویست مەیدانی بڕیاردان لە چارەنوسی سیاسی لە دەستی چینی دەسەڵاتدار دەربهێنێ. ئەو بزوتنەوە چینایەتییە تازە ئازادیخوازەی چینی کرێکار و چینەبێبەشەکان ڕابەرانی خۆشناوی وەکو شاپور و قابیل و فەرهاد فەرەج و دەیان رابەری خۆشناوی لە دەیان مەیدانی دەیان پرسی جیددی بە کۆمەڵگە بەخشیوە، کۆمۆنیزمێکی کرێکاری و ڕادیکاڵی بە کۆمەڵگە بەخشیوە کە سەرمایەی گەورەی سەرکەوتنە لەم دەعوا و جەنگە چینایەتیەدا.