لە گۆشەیەکی ترەوە پرس ..و ..ڕای هەفتانە، گۆشەیەکی هەفتانەیە کە هاوڕی مزەفەر عەبدوڵا دەینووسێت، بۆپێشەوە هەر دوو هەفتە جارێک باسێکی بڵاودەکاتەوە… لەم گۆشەیەدا: لە کۆتایی ساڵدا… ئاوڕدانەوەیەک

لە گۆشەیەکی ترەوە

پرس ..و ..ڕای هەفتانە، گۆشەیەکی هەفتانەیە کە هاوڕی مزەفەر عەبدوڵا دەینووسێت، بۆپێشەوە هەر دوو هەفتە جارێک باسێکی بڵاودەکاتەوە… لەم گۆشەیەدا:

لە کۆتایی ساڵدا… ئاوڕدانەوەیەک

ساڵی  دوو هەزارو هەڤدەش وەک تیپەربونی کات کە روداوێکی ریژەیی وسروشییە، کۆتایی هات. دیارە بۆ مرۆڤەکان و کۆمەڵگەو دامەزراوە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابورییەکانی دیاردەو پرس و روداویکی گەورەیە. هەر لەم سۆنگەیەشەوە وا پیویست دەکات ئیمە لە گۆشە نیگای خومانەوە رای لەبارەوە بدەین کە بە گشتی پیچەوانەی رای باوە. هەر ئەوەی کە شەوی ٣١ مانگ، کۆتا شەوی ساڵێکە،  کە ملیاردەها مرۆڤ لەهەمو جیهان  ماڵئاوایی لێدەکەن و پیشوازی لە ساڵی نوی دەکەن، خوی لە خویدا پرسیکی گەورەیەو دەبیتە هەواڵی گەرمی هەموو راگەیاندنەکانی جیهان. هەر بە بۆنەیەوە مرۆڤەکانیش هیواو خواستی دڵخوازانەو ئینسانیانە بۆ داهاتووی باشتر  بە شیوازی جۆراو جۆر بەیان دەکەن. ئەمەش بۆ خۆی ئەو راستییە پیشان دەدا کە ساڵنامەو کاتژمیرو ئاڵوگورو وەرچەرخانی کات زۆر گرینگ و کاریگەرە لەژیانی مرۆڤ و کۆمەڵگەدا. هەر بۆیەش خەڵکی  لەسەرپای هەسارەی زەویدا بەم بۆنەیەوە بە تاکۆ بە کۆ ئاهەنگ دەگیرن و یەک لە ئامیز دەگرن یەکتر ماج دەکەن و دیاری دەگۆرنەوەو پیک هەڵدەدەن. وە هەوڵ دەدەن تا ئەو جیگایەی بتوانن خوشترین خواردن و خواردنەوە بخۆن و بخۆنەوە. ئەگەر چی لە رویەکەوە بە قوڵی ئەم دیاردەو پرسەش سیستەمی سیاسی کاریگەری قوڵی بەسەرییەوە هەیە. بە تایبەتی بۆ گەرم راگرتنی بازاری سەرمایە. وە  بەجوریک مورکیکی ئاینیشی پیوە دیارە. دیارە هەر ئەمەشە وای کردوە کە هەندی رژیم و دەسەڵات و رەوتی ئایینی جیاوازو ناکۆک بەم ساڵنامەیە ئەم جەژن و خۆشی گێرانە، قەدەغە بکەن. تەنانەت هەرەشەو ترس و توقاندن بڵاوکەنەوە، بە تایبەتی لەلایەن رژیم و رەوتە ئیسلامییە سیاسییەکانەوە. تا رادەی دەستبردن بو کاری تاوانی تیرۆریستیش وەک زۆر ساڵ رویداوە، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەو ڕاو هەڵویست و هەرەشەو مەترسی یانەش مرۆڤایەتی بە گشتی کردویتی بە پرس و بۆنەیەکی کۆمەڵایەتی گەورەو دەربری شادی و خۆشی یەکی قوڵ. هاوکات چ بە تاک چ بە کۆ، بەم بۆنەیەوە ئاواتەخوازن کە ئومیدو هیواو ئاواتەکانیان لە ساڵی نویدا بەدی بێ. وە بە شیوەیەکی گشتیش بۆ بەدیهینانی ئاوات و هیواو خواستەکانیان  پلان و نەخشە دادەریژن، ئاوڕدەدەنەوە و چاو بە روداو و نەخشەو روداوەکانی ساڵی رابردوودا دەخشێنەوە. بەڵام بیگومان هەمو هەوڵەکان بۆ بەدیهینانی ئومیدو هیواو خواستەکان و پلان و نەخشەکان، چ بە تاک چ بە کۆ، یان بەناوی دامەزراوەو دەزگاو ریکخراوەکاندا بێ، ناتوانی لە چوارچیوەی سیستەمی سیاسی فەرمانرەوای ئەم سەردەمدا بچێتە دەرەوە بە ئیجابی یا سەلبی سایە دەکات بەسەریاندا.

هەر لیرەوە ئەگەر ئاورێکی ریالیستی لە روداوە سیاسی و کۆمەلایەتی وئابورییەکانی ساڵی رابردوو بدەینەوە ئەوە وێرای هەول و خەباتی هەزاران ملیون مرۆڤ بۆ بەدیهاتنی  ئومیدو ئاوات و خواستەکانیان ئەوە دەبینین بەهوی لەسەرکاربوونی سیستەمی چەوسێنەری سەرمایە لە ئاستی جیهاندا، مرۆڤایەتییان زیاتر بەرەو رووی قەیران و کارەساتە سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابورییەکان، کردۆتەوە. بە تایبەتی روداوە سیاسییەکان لە شەرو کوشتارو ئاوارەیی و بیکاری و هەژاری و برسێتی و بیمافی سیاسی و دەیان دیاردەی تری ئاشکرای ساڵی رابردوو بووە.  لەوانە شەرو مالویرانی بەردەوام لە سوریا، عیراق، لیبیا، یەمەن ومیسرو زۆر وڵاتی تری ئەفریقا تا زۆر وڵاتی ئاسیای ناوین و رۆژهەلات وڵاتانی تری ئەوروپاو ئەمریکاش. ئەمە وێرای قوڵبونەوەی قەیرانی ئابوری ئەم سیستەمە. لە گرانی و بیکاری و هەژاری و برسیتی زیاتر لە ناوجەرگەی وڵاتانی ئەوروپاو ئەمریکای زلهیزی ئابوری. هەڵبەت ململانێی زلهیزە کون و تازە هەڵچوەکان، بەتایبەتی لە نیوان ئەمریکا و هەندی لە هاوپەیمانە کون و نوێکانی لە دەوڵەتەکان و رەوتە سیاسییەکان لە لایەک. وە روسیا و چین و هاوپەیمانە کون و نوێکانیان، لە دەوڵەتەکان و رەوتە سیاسییەکانی لە ناوچە جوراوجورەکان لە ساڵی رابردوودا زیاتر دەرکەوتون و بونەتە هوی قوڵبونەوەی قەیرانە هەمەلایەنەکان. تەنانەت مەترسی بردن و رۆچونی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بۆ ناو جەنگیکی جیهانی ئەگەرێکی دوور نییە. وە هەر ئیستا ئەو شەرانەی لە زۆر وڵات کە دەگوزەری پیشخانی ئەو جەنگە جیهانییەن. ئەمە تا ئەوجیگایەی دەگەریتەوە بە سیستەم و دەسەڵاتە سیاسییەکان لەسەرەوە کە پێویست ناکات لەم کورتە ئاوردانەوەیە ئاماژە بە یەک بەیەکیان بکەین.

لە روویەکی تریشەوە وەک ئاماژەمان پیدا کە مرۆڤەکان بە دریژایی میژووی ململانیی سیاسی و چینایەتی  بە تاکو بە کۆمەل هەوڵیانداوە  هیواو ئاوات و خواستەکانیان، کە لە ساتەوەختەکانی ساڵی نوێ بە خوشی دەریدەبرن لە ریگای هەوڵ و کوشش و خەبات و نارەزایەتی و خۆپیشاندان و مانگرتن تا رادەی راپەرین. جا ئەوەی چەندە بەدیهاتوون ئەوە پەیوەست بووە بەرادەی ریکخراوبوون و هۆشیارانەی مرۆڤەکانەوە. هەلبەت ئەوە بیگومانە کە هەر ئەم ململانی و نارەزایەتی و راپەرینە چینایەتییانەی نیوان چیینە کومەلایەتییەکانە کە رەوتی میژوو دیاری دەکەن، بە وتەی مارکس: میژووی تا ئێستای هەمو کۆمەڵگەکان بە دریژایی میژووی نوسراو بریتییە لە میژوویی ناکۆکی و ململانی چینایەتییەکان جا بە ئاشکرا بووبێ یان نهینی. بە سەرکەوتنی لایەکیان تەواو بووبێ یا بەلەناوچوونی هەردوولا. وە هەر لەم روانگەیەشەوەیە ئەگەر هەر ئاوردانەوەیەکی سیاسی وهەڵسەنگینەرانە خاڵی لێوە هەڵسانی بریتی نەبێ لەم ململانی و ناکۆکییە چینایەتییە ئیتر ناتوانی ریالسیتی بێ. وە ئەگەر لە هەڵوێستگیریشدا لایەنگری چیینایەتی نەبێ لە چینی چەوساوەو هەژارو نەدارو بیکارو برسی، کە چینی کریکار ناوەندی ئەم ململانیەیە، ئەوە ناتوانی ئازادیخوازو یەکسانیخوازو عەدالەت خوازانە بێ. راستە ئەم ململانێ و خەبات و تیکوشانەی چینی کریکارو تویژە ستەمدیدەکان، وەک وتمان، ساتێ بە نهینی ساتێ بە ئاشکرایە. گاه  پەرشو بڵاو گا‌هێ بە ریکخراوی لاواز یا کەم تا زۆر بەهیزە، خامۆشە یاخود  کڵپەدارە، بەڵام ئەمە لە ئاستی هەمو وڵاتەکانی جیهان بەدیکراوە. جا لە سایەی دەسەڵاتە دیموکراسییە بورژوا لیبرالی و سوسیال دیموکراسی یەکان بێ، یاخود لە سایەی دەسەڵاتە سەرکوتگەرە رەها قەومی وخیڵەکی و دینی و تایەفییەکان بێ. زیندوترین نارەزایەتیش کە بە جۆرێک لە جۆرەکان بەرەو دەروازەی راپەرینیکی جەماوەری دەچوو هی خەڵکی ستەمدیدەی شارەکانی عیراق و کوردستان و ئیرانە لە دژی رژیمە  قەومی و ئیسلامییەکان کەلە کوتاییەکانی ئەمساڵدا دەستی پیکرد. جا خۆ ئەگەر ئەمانە سەرکوتیش کرا بن یا بکرێن یا بەهەر هویەکی خویی و بابەتییەوە خامۆشیش ببنەوە، ئەوە  دوور یا نزیک سەرهەڵدەدەنەوە. ئەوەی سروشتی و بەلگە نەویستە ئەوەیە تا ئەو جیگایەی چەوسینەرو چەوساوەو چەوسانەوە هەبن نارەزایەتی و راپەرین و شۆرش و روخان و ئالوگۆری دەسەلاتیش هەر دەبێ.

*لە پیشوازی ساڵی نویدا …ئامادەکاری یەک

ئەمە  یاساو رێساو نەریتی مرۆڤە هۆشیارەکانە چ بە تاک چ بە کۆ لە هەموو بوارە کۆمەڵایەتی و سیاسی و کەلتورییەکان کە بۆتە نەریتیکی جیکەوتو کە لە کوتایی ساڵدا ئاورێکی هەڵسەنگێنەرانە و رەخنەگرانە لە  کارو کردەوەو خەبات و کۆششی پێشویان دەگرن و خاڵە لاواز وپیشرەوییەکانیان دیاری دەکەن، تا هیواو ئاوات و خواست و داوا هەمەلایەنەکان بە پلان و نەخشەی دیاریکراوەوە بۆ ساڵی نوێ دابریژینەوە. هەڵبەت پیویستە ئەوەش بڵیین قسەکانی ئیمە هەمووی سیاسییەو لەمەر سیاسەتە بەو حوکمەی ئەوە سیاسەتە کە بۆتە شادەمارەکانی کۆمەلگەو، هەمو شتیکی کۆمەڵگەو تەنانەت سروشتیشی بە خویەوە گرێداوە. وە ئەم  سیاسەتەش لە دونیای هاوچەرخدا سیاسەتی چینیکی باڵادەستی ئابوری دیاریکراوە کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەریوە دەبات کە بۆ قازانجی سەرمایە بۆتە هۆی هەموو کارەسات و روداوەکان بەسەر مرۆڤەکانداو واداریان کردون لەسەری سالێ تازەدا خەون بە بەدیهاتنی هیواو خواستەکانیانەوە ببینن. هەر بۆیەش چین و تویژەکانی خوارەوەش بە بێ سیاسەتی راست ودروست و رۆشن و ریکخراوی چینایەتی خویان هەرگیز ممکن نییە هەموو ئەو هیواو ئاوات و خواست و داوا سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابورییانە بەدی بینن و بیسەپینن بەسەر دەسەلاتداراندا. لەوەش بەڵگە نەویستتر ئەوەیە کە کرۆکی  سیاسەتیش هەروەک چۆن بۆ چینی باڵادەستی سیاسی حزب و ریکخراوی هەمەچەشنە کە لە چوارچیوەی دەولەت و حکومەت و دامەزراوەکان خۆیان ریکخستووەو هەمیشەش بەناوی هەموو خەڵک و نەتەوەو میللەتەوە خۆیان سەپاندوە بەسەر خەلکدا، ئاواش چین و تویژە چەوساوەکانیش پێویستە بزانن کە دڵی سیاسەت بۆ ئەوان و بەدیهینانی ئاوات و خواستە نزیک و دورەکانیان تا کۆتاییهاتنی یەکجارەکی چەوسانەوەو سەقامگیربوونی ئازادی و یەکسانی و دادپەروەری تەواو بەندە بە  ریکخراوبون لەحزبی سیاسی و ریکخراوەی جەماوەری و پیشەیی جوراوجۆرەوە. وە بە ئاسۆو پلان و نەخشەو ئەلتەرناتیڤی دیارو رۆشنەوە. جا ئەگەر سەرنجێ بدەین هەموو نارەزایەتییەکان لە خوپیشاندان و مانگرتن هەتا راپەرینەکان کە لە هەموو وڵاتەکان لەلایەن چینی چەوساوەوە کراوە لە ساڵی رابردودا بە شێوازو ئاستی جوراوجور ئەم لاوازییە گەورەو قوڵەی تیا بەدی دەکرێ. زیندوترین نمونەش هەر وەک وتمان نارەزایەتییەکانی کۆتایی ساڵی  رابردوو بوو لە شارو شارۆچکەکانی کوردستان. هەڵبەت بە جورێک ئەم لاوازییە قوڵە لە نارەزایەتییەکانی ئەمرۆی جەماوەری ئیرانیش هەیە،  بەڵام بەهۆی ئەو هەلومەرجە سیاسییەی لەئیرانی ژیر دەسەڵاتی رژیمی ئیسلامی هەیە دەرفەتی خیرای پرکردنەوەی بەپەلەی هەیە تا ببیتە جێگا ئومیدو ئاسۆیەک بۆ ئاڵوگۆرو، تەنانەت وەرچەرخانی قوڵ و ریشەیی نەک هەر لە کۆمەڵگەی ئیران، بەڵکو لە ئاستی رۆژهەڵات و ناوچەکەو جیهانیش.

بویە بەئومیدی ئەوەی جەماوەری ستەمدیدە لەم گۆشەیەوە ئاوڕ  لە ساڵی رابردوو بدەینەوەو بە ئامادەکارییەوە، پیشوازی لە ساڵی تازە بکەین. بۆ بەدیهاتنی هەموو ئومیدو ئاوات و خواستە ئینسانییەکانیەکانمان و بەدیهینانی ئازادی و یەکسانی و دادپەروەری راستەقینە لە دونیایەکی باشتردا.