“ئەنا بیلی”خۆشەویستەکەی ئادگار ئالان پۆ نووسینی/ جەمال نوری
ئەدگار ئالان پۆ و دەرکەوتنی
رۆژنامەنوس و شاعیر و چیرۆک نووسێکی بەتوانا بووە، بەمامۆستای لێکۆڵینەوەی خەیاڵی پۆلیسی دادەنرێت، (Detective Fiction) هەروەها یەکێک بووە لەو کەسانەی بژێوی ژیانی بەنووسین پەیدا کردوە، ژیانی ئەم لاوە بەهرەدارە لەسەرەتاوە پڕیەتی لەنەهامەتی و گرفت و نەبوونی، لەپاش لەدایکبونی لەساڵی 1808دا دایکی بەجێیدەهێڵێت، لەپاش یەک ساڵ، بێ دایک بووە. دواتر لەلایەن خێزانێکەوە هەڵدەگیرێتەوە و هەمان نازناوی ئەو خێزانە هەڵدەگرێت، سەرکەوتوو نەبووە لەپرۆسەی خوێندندا، خۆبەخشانە پەیوەندی دەکات بەسوپاوە، بەڵام سەرکەوتو نابێت. لەلاویدا بەنووسین و قەسیدە بەناو بانگ بوو، تەنانەت قەسیدەی (الاعراف) بەدرێژترین قەسیدە دادەنرێت لەو زەمەنەدا نوسیویەتی، لە (432) بەیت هۆنراوە پێک هاتوە، ئەم قەسیدەیە یەکێکە لەڕیشەکانی قەسیدەی ئینگلیزی تا ئەم ساتەی ئەدەبی ئینگلیزی..
ئەدگار ئالان پۆو قەسیدەی قەلەڕەش
قه‌سیده‌ی «قه‌له‌ڕه‌ش»ی ئه‌دگار ئالان پۆ یه‌كێكه له نازدارترین قه‌سیده ئینگلیزییه‌كانی جیهان. زنجیره فیلم كارتۆنی «سیمپسۆن»یش كردوێتی به ده‌ستمایه‌ی ته‌نزه‌كانی خۆی. تێگه‌یشتن له هۆكاره‌كه‌شی قورس نییه. وه‌زن و مۆسیقای قه‌سیده‌كه به‌شێوه‌یه‌كه كه هه‌م له گوێدا ده‌زرنگێته‌وه هه‌م خوێندنه‌وه‌ی ره‌وانه. به‌ڵام چه‌ند مانایه‌ك له‌م قه‌سیده‌یه‌دا خۆی حه‌شار داوه. زۆر كه‌س ئالان پۆ به سه‌رقافڵه‌ی ئه‌ده‌بی گۆسیك ده‌زانن، چونكه هه‌تا ماوه‌یه‌كی زۆر دوای خوێندنه‌وه‌شیان ناتوانیت، چیرۆكه ترسناك و شوومه‌كانی له‌بیربكه‌یت.
ئەدگار ئالان پۆ و ڤێرجینیا هاوسەری
زانراوە ژیانی سۆزداری بۆ جگە لە ماوەیەکی کورت دڵخۆشی بۆ نەهێنا و دوای ئەوەی لە ساڵی ١٨٣٦ هاوسەرگیری لەگەڵ ڤێرجینیا کچی خاڵە هەرزەکارەکەی کرد کە تا مردن خۆشی دەویست، ئەم دووەمیان نەخۆش کەوت و دوای پێنج ساڵ لە هاوسەرگیری لەگەڵیدا کۆچی دوایی کرد ئەو. لەدەستدانی ڤێرجینیا کە جوانترین شیعری بۆ نووسی، وای لێکرد جارێکی تر نوقم بێتەوە ناو مەیخواردنەوە. دەگوترێت کە ئەو لە کاتی کۆچی دواییدا بەناوبانگترین شیعرەکانی بۆ نووسیوە بە ناوی “ئانابل لی” و لە ناوەڕۆکی ئەم شیعرانەدا مردنی ژنێکی جوانی سەرسوڕهێنەر هەیە. هەروەها بە پەیوەندی خۆشەویستییەکەی چەند ساڵێک دواتر لەگەڵ شاعیر سارا هێلان ویتمان ناسرا، دوای ئەوە ویستی ژنی دووەم لەگەڵ ژنێکی سێیەمدا هاوسەرگیری بکات کە خۆشی دەوێت، هەموو ئەو ژنانەی کە دەیناسین هەمان شتیان دەگوت، کە ئەو تەنها خۆشەویستێکی هەبووە ژنێک لە ژیانیدا، کە هاوسەرەکەی و ڤێرجینیا ئامۆزای بوو.